Betrouwbare Bronnen

Na de ongebruikelijke wederwaardigheden van ‘Verkennersgate’, ‘Functie elders’ en het haperend geheugen van Mark Rutte lijkt de kabinetsformatie in wel zéér gebaande paden terechtgekomen. Hij was in 1972 al betrokken bij zo’n formatie en ook in 2021 mag Herman Tjeenk Willink (inmiddels 79) weer de mat op, nu als informateur. En ook dat bepaald niet voor het eerst.In deze aflevering van Betrouwbare Bronnen duiken Jaap Jansen en PG Kroeger in de geschiedenis, zeden en gewoonten van kabinetsformaties. Wat zijn de ‘gouwe ouwen’ onder de vaste, vaak vrome voornemens van de partijen als dat onderhandelingsspel begint? Hoe is de soms rauwe werkelijkheid? En wat is de geijkte werkwijze van de doorgewinterde Tjeenk Willink om het zaakje uiteindelijk toch weer op zijn pootjes terecht te laten komen?Wat zeggen de ambities van de Haagse politiek en de Kamerfracties ten aanzien van meer openheid, transparantie, dualisme en ruimte voor het debat nu eigenlijk echt? Hoe gaat juist deze informateur daar al decennia mee om en welke gebeurtenissen en verrassingen uit eerdere kabinetsformaties zouden nu weleens kunnen opduiken?PG noteert vanuit de parlementaire historie vijf klassieke wensen en ambities waarmee formaties altijd weer van start gaan. Allereerst wil men elke keer dan toch echt een ‘akkoord op hoofdlijnen’ sluiten, ‘niet dichtgespijkerd’ en graag ook ‘bondig’, als triomf van dualisme. Met een hoofdrol voor de Tweede Kamer in plaats van vermaledijd ‘Torentjesoverleg’. Maar ja, wat zijn eigenlijk ‘hoofdlijnen’ en wie bepaalt dat? Een tweede ‘gouw ouwe’ is de wens door beknopte afspraken met veel visie om zo optimaal ruimte voor debat mogelijk te maken. Maar ja, ruimte voor wie dan en voor welke onderwerpen? Wat als al die ruimte oppositiefracties of de Eerste Kamer dan al snel heel veel gelegenheid biedt om elk mooi plan van de coalitie lam te leggen en ‘Brussel’ vervolgens de kansen levert stevig in te vullen wat Nederland binnen de Europese Unie nog moet doen?Zulke obstakels en risico’s leveren ook vaste waarden op van staatkundige zuiverheid als het benadrukken dat toch eerst ‘de inhoud’ voorop moet staan en openheid voor alles gaat. Dat laatste punt onderstreepte de Kamer zelfs extra door een motie-Wilders/Eerdmans aan te nemen. Tjeenk Willink maakte daar tegenover de pers meteen hoofs maar helder korte metten mee.Veel gehoord is ook de herhaalde wens in een kabinet de ruimte voor nieuwe bewindslieden en hun eigen profiel, expertise en goede afstemming met de samenleving en ‘het veld’ veel meer reliëf te geven. Maar dat moet het parlement dan wel zelf willen en ook concreet organiseren. Jaap en PG laten zien hoe de nieuwe Kamervoorzitter hier veel kan leren van haar collega in het Europees Parlement en de formateur veel van Europese-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Op dit punt is de EU ons land ver vooruit in inhoudelijke openheid en diepgang van debat.Intussen is de informateur aan de slag. Jaap en PG laten horen hoe juist hij in 1985 al vlijmscherp de grote thema’s en dilemma’s schetste waar overheden en politiek voor staan en die vandaag de dag door onder anderen Pieter Omtzigt indringend zijn geagendeerd. Omdat zijn werkwijze voor Betrouwbare Bronnen geen geheimen kent is meteen helder dat hij voor een kernachtig akkoord op de inhoud eigenlijk alle bouwstenen en ‘hoofdlijnen’ al klaar heeft staan.Opmerkelijk is dat hij al veel eerder als informateur aan Koningin Beatrix zelf precies dát adviseerde wat hij nu zonder tussenkomst van de Majesteit ter hand heeft genomen. De Wim Kok van 1994 – die zélf alvast een conceptakkoord ging schrijven - kon in 2021 wel eens Herman Tjeenk Willink zelf zijn.Omdat hij bijna achteloos liet blijken nu vooral de inhoudelijke, programmatische eensgezindheid voor samenwerking te gaan onderzoeken en formuleren, is ook ineens helder dat hij zich niet verplicht acht een coalitie van tenminste 76 zetels in de Kamer te helpen smeden. Andere vormen van politieke allianties zijn evengoed denkbaar. De rapportage van de informateur kan wel eens uiterst verrassend worden.***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!***Verder lezenBijlage bij eindverslag informateur Tjeenk Willink - Over de uitvoerbaarheid en uitvoering van nieuw beleid (2017)Pieter Omtzigt – Een nieuw sociaal contractCarla van Baalen, Alexander van Kessel - Kabinetsformaties 1977-2012Website kabinetsformatie 2021***Verder kijkenIntegrale persconferentie van informateur Tjeenk Willink van 7 april 2021***Verder luisteren181 - Voor nieuwe Kamerleden en bewindslieden: lessen uit de politieke praktijk van Jet Bussemaker180 - Kabinetsformatie 2021: Hoe Mark Rutte de eenzaamste man van het Binnenhof werd179 - Kabinetsformatie 2021: Verkenners die schielijk van het toneel verdwenen, een politieke sluipmoord en de 'gouden standaard' van wijs en effectief formeren177 - Kabinetsformatie 2021: Formeren is faseren, dus het begint met verkennen162 - Pieter Omtzigt over macht en tegenmacht***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:01:23 – Deel 100:52:51 – Deel 201:20:29 – Uitro + winnaars boek Jet Bussemaker01:21:26 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nu de kabinetsformatie met horten en stoten begonnen is, is de tijd rijp om vooruit te kijken naar de grote thema’s voor een volgend kabinet. In deze coronacrisis met ongekende gevolgen voor gezondheid en welvaart zijn weinig onderwerpen zo actueel en zo complex als de zorg voor mensen en bescherming van hun gezondheid. Jaap Jansen en PG Kroeger praten daar in deze aflevering over met Jet Bussemaker, voormalig PvdA Tweede-Kamerlid, staatssecretaris van Volkgezondheid, Welzijn en Sport en minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.Welke lessen kan zij uit haar politieke ervaring doorgeven aan de 69 nieuw aangetreden Tweede-Kamerleden en de nieuwe bewindslieden die over enige tijd hun opwachting maken?Ze is hoogleraar beleid, wetenschap en maatschappelijke impact aan de Universiteit Leiden en voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving. Onlangs publiceerde ze het boek ‘Ministerie van Verbeelding. Idealen en de politieke praktijk.’ Een sleutelervaring is het afschaffen van de ‘vijf minuten registratie’ in de thuiszorg. Ruim tien jaar nadat ze daarvoor tekende, hoorde ze Hugo de Jonge op de radio aankondigen dat hij van die registratie af wilde. Ze moest even in haar arm knijpen: “Hè? Heb ik dat niet al gedaan?” De stroperigheid is groot in Den Haag.Bussemaker kijkt met veel begrip en compassie naar bewindslieden uit Rutte III zoals Bruno Bruins, Hugo de Jonge, Martin van Rijn en Tamara van Ark. Maar ze kan ook met kritische afstand kijken naar hun beleid. Uit haar ervaringen blijkt dat al te makkelijke slogans niet helpen. Waar heb je het bijvoorbeeld over als je pleit voor ‘minder marktwerking’? Het opnieuw ‘verstatelijken’ van de organisatie en toedeling van de zorg brengt ook veel nadelen terug, en bureaucratische systemen. Of mensen er vervolgens echt beter van worden en meer gerichte, doeltreffende zorg krijgen is nog maar de vraag. Een belangrijke les is dan ook dat gezondheid en beleid veel meer raken dan alleen medische handelingen en ‘patiënten’. Mensen worden niet alleen ziek van virussen of aandoeningen, maar ook van schuldproblemen, consumeren, werk en slechte leefomgeving. Bussemaker pleit voor een veelomvattender blik. Dat leidt tot een serie diepingrijpende ‘missies’: onderwerpen voor de toekomst waarmee een nieuw kabinet aan de slag kan.Jansen en Kroeger dagen haar tevens uit over het grote thema van het ‘cultuurbeleid’. De vele maatschappelijke controverses, worstelingen én verrijking rond vragen van migratie, demografie, multiculturele veranderingen en identiteit leidt tot de vraag ‘wie wij zijn’. Heeft Nederland trouwens - anders dan landen als Frankrijk en Duitsland – wel een eigen cultuurbeleid? Bussemaker komt met opmerkelijke verhalen en smakelijke details. Niet in het minst over misschien wel hét moment van haar ambtstermijn, de totaal onverwachte strijd over de aankoop van twee iconische portretten van de hand van Rembrandt: Marten en Oopjen.Ook denkt ze hardop na over de toekomst van ‘links’ en wat haar eigen Partij van de Arbeid na opnieuw een zwak verkiezingsresultaat moet doen. En hoe nu verder met de kabinetsformatie en met Mark Rutte?***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!***Verder lezenJet Bussemaker – Ministerie van Verbeelding (Balans, 2021)Vrienden van de show maken kans op een exemplaar van het boek van Jet Bussemaker. Uitgeverij Balans stelt vijf exemplaren beschikbaar!Wil je meedingen, stuur dan een mailtje met je naam en postadres naar betrouwbarebronnen@dagennacht.nl Misschien heb je dan volgende week het boek al in huis!Bussemakers gelijk (ScienceGuide, 1 oktober 2015)***Verder luisteren180 - Kabinetsformatie 2021: Hoe Mark Rutte de eenzaamste man van het Binnenhof werd179 - Kabinetsformatie 2021: Verkenners die schielijk van het toneel verdwijnen, een politieke sluipmoord en de 'gouden standaard' van wijs en effectief formeren154 - Watergezant Henk Ovink: 'Negentig procent van alle rampen in de wereld heeft met water te maken'***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:02:46 – Deel 100:44:37 – Deel 201:22:57 – Uitro01:23:49 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

De verkiezingen maakten de VVD met 34 zetels opnieuw veruit de grootste partij. Sigrid Kaag (D66) en Wopke Hoekstra (CDA) aasden op Het Torentje, maar het premierschap leek opnieuw verzekerd voor Mark Rutte. Na 'De Nacht van Witte Donderdag' is de vraag hoe vanzelfsprekend dat nog is.Toen uitkwam dat Rutte in de kabinetsformatie niet de waarheid had gesproken over zijn plannen met CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt ('functie elders') zegde Geert Wilders het vertrouwen in de minister-president op, gesteund door 72 Kamerleden.De coalitiepartners uit Rutte III hielden zich daarbij afzijdig. Zij deden iets van politiek grotere betekenis: met steun van de hele Kamer, uitgezonderd Ruttes eigen VVD, keurden zij het gedrag van de VVD-fractievoorzitter af. Hij werd hiermee de eenzaamste man van het Binnenhof. Krijgt 'Teflon-Mark', van wie elk probleem leek af te glijden, nu zijn vierde kabinet nog wel?In zijn maidenspeech omschreef Wopke Hoekstra de politieke situatie als 'chaos binnen de chaos'. Het debat daarover was in vele opzichten historisch. Jaap Jansen en PG Kroeger analyseren in deze editie van Betrouwbare Bronnen waarom dit debat ontstond, wat daarin gebeurde, wat er niet gebeurde en hoe de politieke hoofdrolspelers het ervan afbrachten.Zij noteren liefst vijf redenen waardoor dit Kamerdebat parlementaire geschiedenis schreef. Volgens PG is sinds premier Jo Cals in de fameuze ‘Nacht van Schmelzer’ in 1966 geen minister-president zo de mist in gegaan in een bijeenkomst van de Kamer over een politieke crisis. Uniek is ook de collectieve ‘heiligverklaring’ van Pieter Omtzigt. Zelf zal hij daar thuis enigszins besmuikt en ongemakkelijk op hebben gereageerd, vermoeden Jaap en PG.De uitkomst van het debat lijkt ook uitzonderlijk, maar wie beter kijkt ziet dat dit helemaal niet zo exceptioneel is. Er zijn tenminste vier VVD-bewindslieden die in de voorbije decennia als ‘aangeschoten wild’ verder moesten. Twee bleven als vicepremier gewoon voortmodderen, twee moesten opstappen. En ook internationaal zijn debatten als deze niet ongebruikelijk. Kroeger vertelt over de ‘blackout’ van een verrassend vergeetachtige Helmut Kohl en over die ene jonge medewerker van Nixon die in een onbewaakt ogenblik de Watergate-commissie van Sam Ervin onthutste.Maar hoe kwam Mark Rutte aan zijn verdedigingslinie in dit debat ten aanzien van zijn ‘amnesie’ - zoals Sigrid Kaag dat noemde – rond de verwijzing naar Pieter Omtzigt tegenover de twee verkenners? PG wijst op de speech van Ronald Reagan over het onderzoek door de Tower Commissie naar de wapenleveranties aan Teheran, het Iran/Contraschandaal. Wat de vergeetachtige president op 4 maart 1987 vanuit het Oval Office zei klinkt precies zo door in het betoog van de premier, een kenner van presidentsbiografieën. “I told the American people I did not trade arms for hostages. My heart and my best intentions still tell me that's true, but the facts and the evidence tell me it is not.”Zoals elk historisch debat zorgt ook deze Nacht van Witte Donderdag voor begrippen, woorden en zegswijzen die we over 50 jaar nog zullen horen. PG poogt alvast een lijstje op te stellen. Dat gaat van ‘Via via’ en ‘Treinongeluk’ naar ‘Hier scheiden onze wegen’, ‘We staan voor aap’ en ‘Herstel van Vertrouwen’. Jaap stelt voor het aanstaande regeerakkoord dit laatste begrip als titel mee te geven. Omdat het een debat met meer maidenspeeches van fractieleiders dan ooit was, geven PG en Jaap ook hun eerste indrukken van presentatie en vernuft van de verschillende sprekers. En ze laten horen hoe Angela Merkel onlangs in een vergelijkbare situatie als Mark Rutte zichzelf op indrukwekkende wijze corrigeerde.De Kamer heeft zichzelf huiswerk meegegeven voor het Paasweekeinde. Betrouwbare Bronnen presenteert een vrouw en een man die geknipt zijn om juist nu de kabinetsformatie weer op het juiste spoor te brengen. PG adviseert de benoeming van informateur Mariëtte Hamer en Jaap die van Herman Tjeenk Willink. En zij geven een bron van nu zeer passende reflectie en meditatie op de ontstane ‘totale rotzooi’ (dixit Wopke Hoekstra) met een aria van Johann Sebastian Bach uit zijn Johannes Passion. ‘Erwäge’ zingt tenor Thomas Moser. “Overweeg, reflecteer.”***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!***Verder lezenJaap Jansen – Het telefoonnummer dat nu uitkomst brengt (BNR, 1 april 2021)Alle voorheen geheime stukken uit de verkennersfase***Verder kijken14 uur debat in een kleine 4 minuten: een motie van afkeuring en Rutte door het stof (NOS, 2 april 2021President Reagan's Address to the Nation regarding the Tower Commission Report from the Oval Office, March 4, 1987Polygoon Journaal: De Lockheed affaire (1976)Kein Oster-Lockdown - Merkel bittet um Verzeihung (DW, 2021)J.S. Bach – Johannes Passion - Erwäge wie sein blutgefärbter Rücken***Verder luisteren179 - Kabinetsformatie 2021: Verkenners die schielijk van het toneel verdwenen, een politieke sluipmoord en de 'gouden standaard' van wijs en effectief formeren177 - Kabinetsformatie 2021: Formeren is faseren, dus het begint met verkennen173 - Onder de pragmatische Mark Rutte werd de VVD de grootste, maar ook kwetsbaar136 - Jarig in coronacrisis: Mariëtte Hamer en Maurice Knijnenburg over 70 jaar SER117 - Tien wetten die elke lijsttrekker zich moet inprenten***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:01:51 – Deel 100:57:47 – Deel 201:51:06 – Uitro01:51:48 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

De kabinetsformatie van 2021 schrijft meteen al parlementaire geschiedenis. Hij begon met voor het eerst twee verkenners en voor het eerst twee vrouwen: Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren. Binnen een week vertrokken ze schielijk van het toneel, zonder hun opdracht te hebben afgerond. “Dit verdient niet de schoonheidsprijs”, zei Tweede-Kamervoorzitter en opdrachtgever Khadija Arib.In deze aflevering analyseren Jaap Jansen en PG Kroeger historie en achtergronden. Ze gaan met een politiek stofkammetje door de tekst van het dankzij een ANP-foto uitgelekte memo ‘Aandachtspunten 2e ronde VVD en D66’.Dat memo bevat veel meer pikanterie dan die ene opmerking van vier woorden over CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. De twee zinsneden over CDA-fractievoorzitter Wopke Hoekstra zijn minstens zo opmerkelijk. Daarbij werden in de dagen na het uitlekken status, herkomst en betekenis van dat document eerder schimmiger dan helderder - juist door de pogingen het toe te lichten dan wel terzijde te schuiven.Jansen en Kroeger noteren een reeks onderwerpen waarover de Tweede Kamer in haar debat met de voormalige verkenners nog maar eens scherp en precies moet doorvragen, ook om de nieuwe twee verkenners – Tamara van Ark en Wouter Koolmees - meteen duidelijker richting te geven over hun feitelijke en van nature beperkte opdracht. Die vraagpunten betreffen zaken als het ‘persoonlijk contact van MR en SK’- oftewel Mark Rutte en Sigrid Kaag – met het CDA over ‘deelname kabinet’, de betekenis van het ‘aandachtspunt’ ten aanzien van ‘onderhandelingsstijl Hoekstra’, ‘positie Omtzigt’ uiteraard en bovenal de passage over een ‘nationaal herstelplan’ met de mysterieuze toevoeging ‘zie bijgevoegd overzicht’. Want de ex-verkenners wekken hiermee de suggestie dat er feitelijk al een document beschikbaar over zo’n herstelplan. Voor de Kamer is dat een nuttig document bij komende formatiegesprekken.We moeten tegelijkertijd alle opwinding ook relativeren. Heel vreemd is zo’n memo met aandachtspunten nu ook weer niet. En dat een verkenningsfase of zelfs een informatie na een hoop narigheid helemaal over moet is niet uitzonderlijk. Jaap en PG vertellen over twee verkenningsfasen uit de historie die Van Ark, Koolmees en de Kamer inspiratie kunnen bieden.Zo was er een in 1963 waarin een politieke sluipmoord op een zeer vooraanstaand Kamerlid werd gepleegd; een complot gesmeed op Paleis Soestdijk nota bene. En er was een verkenner die vaker optrad: Jan de Koning. ‘Het Eldorado van de rust’ noemde VVD-leider Ed Nijpels hem in 1986 – het jaar waarin het met die liberale leider niet goed afliep. Van De Koning zijn vele lessen te leren. Zijn werkwijze geldt nu als ‘de gouden standaard’ van wijs en effectief formeren.***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!***Verder lezenFormatiedagboeken BeelP.F. Maas - Kabinetsformaties 1959-1973Carla van Baalen en Alexander van Kessel (redactie) - Kabinetsformaties 1977-2012***Verder kijkenOllongren verlaat Tweede Kamer na positieve testRutte over geheime opmerking over CDA-Kamerlid OmtzigtArib: Dit verdient geen schoonheidsprijsVerkenners Van Ark en Koolmees over 'interne notititie'WNL op Zondag: Henk Kamp over de kabinetsformatie van 2021Polygoon Journaal: na negen weken een nieuw kabinet (1963)Andere Tijden: De VVD van Ed Nijpels (2007)***Verder luisteren177 - Kabinetsformatie 2021: Formeren is faseren, dus het begint met verkennen45 – De liefdesbrieven van Francois Mitterrand***Tijdlijn00:00:00 – Deel 100:42:47 – Deel 201:32:29 – Uitro01:33:08 – EindeLet op! Tussen minuut 26 en minuut 45 klinkt de aflevering (door een storing tijdens de opname) minder goed dan je van ons gewend bent. Maar gelukkig is het gesprek wel goed te volgen! See omnystudio.com/listener for privacy information.

Verkiezingen in Nederland zijn (net als Europa) ‘best belangrijk’. Maar voor ons als Europeanen en ook geopolitiek gezien zijn de Bondsdagverkiezingen op 26 september toch net even van groter gewicht. En dat ze historisch zijn, staat nu al vast. Want dit keer krijgt Duitsland na de verkiezingen een nieuwe bondskanselier, een opvolger van Angela Merkel. Betrouwbare Bronnen kijkt vooruit. Wie volgt haar na zestien jaar op in het Kanzleramt?Jaap Jansen en PG Kroeger schetsen portretten van vijf politici die zonder meer grote kans maken Merkel op te volgen en dus ook staatslieden als Konrad Adenauer, Willy Brandt, Helmut Schmidt en Helmut Kohl. Die kanshebber zijn vijf mannen (in deze tijd van de opmars van vrouwen aan de top best vreemd) uit vier verschillende partijen. En ze hebben een duidelijk, divers en soms verrassend profiel. Er zitten twee ‘bijna roomse priesters’ tussen, een romancier en filosoof, twee voormalige activisten uit radicaal-linkse hoek, twee zonen van migranten en vluchtelingen en er zijn nog meer verrassende dingen uit achtergrond, Werdegang en familiegeschiedenis van de kandidaten.De in deze aflevering geportretteerden zijn:-Armin Laschet, CDU-premier van de grootste deelstaat. Zoon uit een mijnwerkersgeslacht, de eerste die kon studeren, een gelovig katholiek die bonje kreeg met het episcopaat. Oud-lid van het Europees Parlement.-Markus Söder, chef van de Beierse CSU. Minister van alles en nu premier in München, man uit een opvallende minderheid, voorbeeld van een ‘GroenRechts’ vernieuwer.-Olaf Scholz, klassieke sociaaldemocraat. Hamburg, rode apparatsjik, minister op zware posten, collega van Wopke Hoekstra in de Eurogroep.-Winfried Kretschmann, eerste premier van ‘die Grüne’. Winnaar tot driemaal toe, kind van Vertriebene uit Oost-Pruisen.-Robert Habeck, Groene dichter. Man van ‘de Mosselvrede’ op het Wad, medialieveling, kinderboeken, Deense cultuur, Über-Realo.De SPD heeft Scholz al aangewezen en wil daarmee haar faam als partij van traditie en ‘safe pair of hands’ uit Hamburg (à la Helmut Schmidt’) nog eens profileren. De keuze voor een kandidaat voor ‘die Union’ van CDU en CSU en voor de Groenen is ook interessant als vingerwijzing voor de koers van hun partijen, want verkiezingsprogramma’s zijn er nog niet.Dit zijn de politieke verhoudingen in de peiling van Kantar/Emnid van 21 maart 2021.***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Europese Unie en door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show.Wilt u Betrouwbare Bronnen sponsoren of in de podcast adverteren? Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!***Verder kijkenAngela Merkel: Wie tickt die Bundeskanzlerin? | Galileo | ProSiebenArmin Laschet | The man who may succeed MerkelCDU-Parteitag: Bewerbungsrede von Armin Laschet (januar 2021)Markus Söder - Die CSU wird heute 75 (september 2020)Franz Josef Strauß - deutlich, deftig & direkt Teil 1"SPD und Kanzlerkandidat passen zusammen" - Olaf Scholz im tagesthemen-Interview (august 2020)Neujahrsansprache von Ministerpräsident Winfried Kretschmann (31 dezember 2020)Grünen-Vorsitzender Robert Habeck im ARD-Sommerinterview***Verder luisteren156 – 2020: een historisch jaar voor Europa en EU-voorzitter Angela Merkel111 - De onverwachte herrijzenis van Helmut Kohl – en van Truman, Merkel en Rutte42 - Merkels vertrouweling Elmar Brok: 40 jaar Europese geschiedenis***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:01:26 – Deel 100:51:22 – Deel 201:23:56 – Uitro01:24:33 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

Formeren is faseren, zegt oud-informateur Herman Tjeenk Willink altijd. De kabinetsformatie van 2021 begint heel klassiek: met verkennen. En ook met een primeur: twee verkenners, twee (ex-)vicepremiers, twee liberalen, twee vrouwen.Wat gaan zij doen? Wat is een verkenner? Waarom is die er? Wat kunnen de twee verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren van 2021 leren van de belevenissen, blunders en successen van hun voorgangers?Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in de historie van kabinetsformaties tijdens de hopeloze toestanden onder Willem III, via de eigenzinnigheden van Beatrix tot de rol van Khadija Arib als plaatsvervangend-koningin. Er blijken allerlei redenen te zijn om een formatie te beginnen met een verkenner. Twee daarvan zijn zó relevant voor de actualiteit van nu, dat ze meteen in deze aflevering al worden uitgediept.De eerste reden: de verkiezingsuitslag is dermate onpeilbaar en roept meer vragen op dan helderheid, dat eerst maar eens zorgvuldig afgepeld moet worden hoe en wat en wie en wanneer.De tweede reden: de verkiezingsuitslag bevat een dusdanige blokkade voor het trekken van eerste, heldere conclusies, dat dit obstakel eerst uit de weg geruimd moet worden. Doet een van deze twee situaties zich voor, dan is de route van een verkenner bijna onvermijdelijk.PG en Jaap roepen bij dat eerste verkennerstype twee bekende namen in herinnering: Uri Rosenthal en Piet Hein Donner. Beiden moesten in zeer ingewikkelde situaties een pad vrij hakken door de Haagse jungle. Dat deden ze op heel verschillende manieren en bij beide komen we in hun verkennersfase de naam van Maxime Verhagen tegen als vlijmscherpe en sluwe sleutelfiguur. Jorritsma en Ollongren kunnen daar veel van leren. Wat ze vooral niet moeten doen – omdat het dan net zo fout gaat als in 2010 – en waar ze heel goed op moeten letten, zodat het tot een vruchtbaar resultaat kan leiden.Ook het tweede verkennerstype kwam al eerder in de parlementaire historie op het tapijt. Opmerkelijk genoeg waren het twee keer PvdA’ers die voor de bijna onmogelijke taak geplaatst werden een enorm obstakel voor een succesvolle formatie te laten ontploffen en versplinteren. De eerste was Jos van Kemenade die in 1982 volgens Ruud Lubbers ‘een volstrekt zinloze exercitie’ moest plegen. Er was toen alle ruimte voor een coalitie van de winnaars PvdA en VVD, maar zo’n ‘Paars kabinet avant la lettre’ kwam er niet. Heel apart was de opdracht die in 1994 verkenner Wim Kok kreeg en wie de Majesteit op dat idee gebracht had. Deze variant kan wel eens extra leerzaam blijken voor het liberale verkennersduo van 2021. ***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!*** Verder lezenCarla van Baalen, Alexander van Kessel - Kabinetsformaties 1977-2012 (Uitgeverij Boom)Remieg Aerts – Thorbecke wil het (Prometheus)Hubert Smeets – Hans van Mierlo, een wonderbaarlijk politicus (De Bezige Bij)*** Verder kijken Herman Tjeenk Willink in Buitenhof, 21 maart 2021Persconferentie verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren (18 maart 2021)Uri Rosenthal wordt informateur (2010)Aflevering uit tv-serie Crisis met Uri Rosenthal: een virus! ***Verder luisteren176 – De verkiezingscampagne van 2021: onverwachte winnaars en verliezers161 - Hans van Mierlo, een politieke popster88 - Leven en werk van onderwijsvernieuwer Jos van Kemenade12 - Uri Rosenthal: hoe ik Mark Rutte omhoog hielp*** Tijdlijn00:00:00 – Intro00:02:20 – Deel 100:37:12 – Deel 201:14:25 – Uitro01:15:04 – EindeSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Verkiezingsdag 17 maart 2021 werd toch nog een stuk spannender dan experts hadden durven voorspellen. Zelfs de opkomst hoger dan kenners hadden gevreesd. De kiezer kwam en zorgde voor een resultaat dat zorgde voor een reeks van onverwachte winnaars, verliezers, tegenvallers en meevallers.Jaap Jansen analyseert die feiten en cijfers, oorzaken en gevolgen met Roderik van Grieken van het Nederlands Debatinstituut en vaste ‘sidekick’ PG Kroeger.Ze kijken naar drie grote thema’s. Allereerst naar de fundamentele betekenis van de uitslag voor ‘wat Nederland en de Haagse politiek nu is geworden.’ 2021 lijkt het einde van een tijdperk: volgens PG een soort verhuizing van het Binnenhof naar het verre Zuiden. “We zijn een Italië geworden, een Belpaese aan de Noordzee.”Zowel de versnippering als de middelpuntvliedende krachten in het electorale landschap wijzen daar op. Van de vaste waarden en de politieke ankers in ons land sinds 1920 zijn slechts restanten en ruïnes over. Antipartijen, sectorale en regionale ‘ombudspolitiek’ dringen naar voren, maar ook wat Max Weber noemt, vormen van ‘charismatischer Herrschaft’ rond personen en hun eigenzinnige netwerken. Enerzijds maakt dit de regeerbaarheid ‘Italiaans lastig en instabiel’, anderzijds maakt het daar aan de Tiber premiers van het type Conte en Draghi bijna nationale figuren die de steun van vrijwel alle partijen opeisen om drastische ingrepen door te kunnen duwen. In ons land is dat laatste nog niet het geval, maar Italië is wel heel dichtbij gekomen, stelt PG.Prestaties en flops van de verschillende partijen worden door Roderik van Grieken scherp bezien in zijn analyses van de debatten en de boodschappen die de lijsttrekkers hadden kunnen en moeten brengen. D66-lijsttrekker Sigrid Kaag nam grote risico’s die goed uitpakten. Ze reageerde goed op het retorisch vernuft waarmee Geert Wilders zowel haar als VVD-aanvoerder Mark Rutte onder druk probeerde te zetten. Van Grieken en Kroeger verwonderen zich daarbij nogal over het ontbreken of soms verdampen van grote, wezenlijke onderwerpen.Natuurlijk kijkt Kroeger als CDA-partijhistoricus daarbij met een extra kritisch oog naar de wederwaardigheden van CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra en het wak waarin de campagne van die partij leek te belanden. Van Grieken is tot zijn schrik bijna nog een stuk milder daarover dan de partijhistoricus.***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!***Verder kijkenTerugblik campagneleiders in Nieuwspoort, 18 maart 2021Registratie van de uitvoering van de 'Matthäus passion' van Johann Sebastian Bach door het Amsterdam Baroque Orchestra & Choir o.l.v. Ton Koopman op 14 april 2005 in de Sint-Joriskerk in Amersfoort***Verder luisteren117 - Tien wetten die elke lijsttrekker zich moet inprenten165 - Verkiezingen 2021: succesvolle campagnestrategieën + tips voor lijsttrekkers166 - Verkiezingsdebatten: hoe je ze wint of verliest168 – De zeven geheimen van een succesvolle verkiezingscampagne171 - Epische Europese verkiezingstriomfen - Waar is Europa trouwens in de verkiezingscampagne van 2021?172 - Hogere overheidsuitgaven, lastenverzwaring bedrijven: opmerkelijke eensgezindheid bij verkiezingen 2021***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:01:31 – Deel 100:20:40 – Deel 201:18:16 – Deel 302:11:28 – Uitro02:12:00 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nadat Wopke Hoekstra met kritiek werd overladen over zijn plan om de WW te verhogen maar tegelijkertijd te maximeren op één jaar, benadrukt hij in deze aflevering van Betrouwbare Bronnen de sociale kant van zijn plannen en daarbij vooral de verschillen met de VVD van Mark Rutte. “Het verhaal, de richting en de koers van het CDA is fundamenteel verschillend van de VVD. We geloven allebei in eigen verantwoordelijkheid. Maar daar houdt het voor de VVD wel zo’n beetje op”, zegt hij in gesprek met Jaap Jansen.Hij vertelt over zijn plannen voor de komende kabinetsperiode. Hoekstra wil het roer overnemen van Mark Rutte en een kabinet vormen waaraan zo mogelijk VVD, CDA, D66 en ChristenUnie deelnemen. Daarnaast kijkt hij ook naar PvdA en SP. Een van zijn adviseurs hierbij is de vorige CDA-premier Jan Peter Balkenende.In de kabinetsformatie wil Hoekstra afspreken dat er een wet komt waarmee antidemocratische partijen verboden kunnen worden. Ook moet het begrotingsbeleid anders. In de praktijk is door opeenvolgende kabinetten te vaak een beleid gevoerd waardoor het effect van een economische crisis nog groter werd.***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!***Verder lezenCDA verkiezingsprogramma 2021Hoekstra’s New DealPieter Omtzigt – Een nieuw sociaal contract***Verder luisteren172 - Hogere overheidsuitgaven, lastenverzwaring bedrijven: opmerkelijke eensgezindheid bij verkiezingen 2021162 - Pieter Omtzigt over macht en tegenmacht79 - 'Nederland is nog steeds ziek': Hans Borstlap over zijn ingrijpende plannen voor de arbeidsmarkt36 - Wopke Hoekstra: De EU moet een geopolitieke machtsfactor worden32 - Churchill en Europa: de biografen Andrew Roberts en Felix Klos14 - Jan Peter Balkenende & Wopke Hoekstra: een nieuwe agenda voor Nederland en Europa***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:04:34 – Deel 100:11:43 – Deel 201:01:07 – Uitro01:01:45 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

Regeren voelt als een spijkerbed, zegt Gert-Jan Segers, lijsttrekker van de ChristenUnie, in gesprek met Jaap Jansen. Toch wil zijn partij na de verkiezingen opnieuw een bijdrage leveren. Maar de prijs daarvoor wordt wel hoger dan de vorige keer, waarschuwt hij.Er moet een ‘hervormingskabinet’ komen, zegt Segers. Hij is beducht voor de koers van het CDA onder de nieuwe leider Wopke Hoekstra, die wil bezuinigen op de ww-uitkering, medisch specialisten hun ‘goudgerande regelingen’ wil laten behouden en het minimumloon niet wil verhogen. “Buitengewoon onverstandig. Niet doen”, waarschuwt hij het CDA, dat tot zijn spijt onder Hoekstra ook plotseling afziet van het plan van CDA-Kamerlid Anne Kuik om prostitutie te verbieden.In het gesprek uit Segers ook zijn twijfels over D66, met wie zijn partij de afgelopen jaren eveneens regeerde. En hij vraagt zich af of GroenLinks wel écht regeringsverantwoordelijkheid wil dragen. “Als het spannend wordt, zie ik bij GroenLinks de neiging om weg te lopen. En als wij dan compromissen sluiten, is het voor mij wel eens lastig om in de Kamer naar Jesse Klavers bijtende kritiek te luisteren. Dan denk ik: ja gast, had het zelf gedaan!”*** Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!*** Verder lezenChristenUnie verkiezingsprogramma 2021De resultaten van de ChristenUnie in het kabinet Rutte IIIHelft kerkgangers stemt niet op een christelijke partij***Verder luisteren171 - Waar is 'Europa' in de verkiezingscampagne van 2021?79 - 'Nederland is nog steeds ziek': Hans Borstlap over zijn ingrijpende plannen voor de arbeidsmarkt66 - Carola Schouten, Landbouwminister tussen boze boeren50 - PG Kroeger over de vrijheid van onderwijs21 - Gert-Jan Segers (ChristenUnie): 'Er gaat iets stuk in dit land'***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:01:05 – Deel 100:46:02 – Deel 201:16:20 – Uitro01:17:02 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

In 2021 is Mark Rutte voor de vijfde keer lijsttrekker van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. Hij maakte de VVD de grootste fractie in de Tweede Kamer en sinds 2010 is hij de eerste liberale minister-president sinds Pieter Cort van der Linden een eeuw geleden.Geen wonder dat het beeld bestaat van een bijna griezelige almacht en onbeperkte vermogens tot sturen, besturen en winnen. Maar is dat wel zo? Jaap Jansen en PG Kroeger analyseren de ontwikkeling van Rutte als aanvoerder en als liberaal politicus.De VVD en Rutte staan veel minder sterk dan oppervlakkige waarnemers zien. Eigenlijk haalden Ruttes liberalen alleen bij de verkiezingen van 2012 een klinkende overwinning en ook toen hijgde, net als in 2010, de PvdA Rutte in de nek. Vergeten lijkt hoe zwaar eigenlijk de nederlaag van de VVD was in 2017. Van een premierbonus was allesbehalve sprake.En zo zijn er meer opvallende kwetsbaarheden die Rutte zelf overigens als eerste zal erkennen. De partij heeft zo weinig leden dat het vinden van politiek personeel problematisch wordt. Het verloop onder bewindslieden en andere hooggeplaatsten is daarbij een opvallend fenomeen. En leeft nog altijd in de vrees dat de vroegere aanhang van Rita Verdonk zich en masse van de partij afkeert.Jaap en PG kijken daarom zeer precies naar de brieven die Rutte nu al meerdere keren naar de kiezers heeft gestuurd. Die over het vaasje bijvoorbeeld en ook de nieuwste: “Samen naar de eindstreep. En verder.” Voor de liefhebber van verfijnd politiek proza zijn die brieven een delicatesse. Want zij geven - soms onbedoeld - een bijzonder inkijkje in Ruttes denken en de VVD-strategie.Zo speelt de verbijstering van Emmanuel Macron over het Torentje (vroeger een conciërgewoning) evenzeer een rol als het structureel bedrijven van 'ombudspolitiek' naar het bedrijfsleven: de belastingdruk voor grote bedrijven is in tien jaar met een kwart gedaald. Verrassend is daarbij de draai van 180 graden die Rutte maakte ten opzichte van zijn eigen beginselverklaring uit 2008. Daarin pleitte hij voor een kleine staat met een beperkt aantal taken. Het verkiezingsprogramma 2021 benadrukt de noodzaak van een sterke overheid.Rutte is een behendige manager, die zich altijd aanpast aan de omstandigheden. Hij kan met iedereen omdat hij niemand iets belooft.***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!***Verder lezenVVD beginselverklaring (2008)VVD verkiezingsprogramma (2021)Peter Kanne - Kan de VVD de verkiezingen van 2021 verliezen?Brief Mark Rutte - Samen naar de eindstreep. En verder (2021)Brief Mark Rutte - Beste Nederlanders (2018)Jaap Jansen - De leegte rond Mark Rutte als risico voor de VVD (2021)***Verder kijkenTussen Kunst en Vaas met Mark Rutte en Erica TerpstraVVD - Waarom wij in de politiek zittenHans Wiegel - Sinterklaas, daar zit-ie!Wiegel over opkomst BaudetDans le bureau de Mark Rutte, Premier ministre des Pays-BasMark Rutte - "Ja, dit is een kras"Mark Rutte - Een land wat in de kern diep socialistisch isMark Rutte - "Als ik vertrek uit politiek, ga ik onderwijs in"***Verder luisteren118 - Peter Hein van Mulligen: ‘Het gaat hartstikke goed met Nederland, wie anders beweert heeft de feiten tegen’52 - Gerry van der List waarschuwt fletse VVD: Wacht Rutte het lot van Balkenende?41 - Klaas Dijkhoff over VVD, coalitie en FVD32 - Frits Bolkestein over Thierry Baudet en de VVD 28 - Eerste-Kamervoorzitter Ankie Broekers-Knol waarschuwt17 - PG Kroeger looft het poldermodel (over het vaasje van Rutte) 12 - Uri Rosenthal: hoe ik Mark Rutte omhoog hielp***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:03:23 – Deel 101:10:13 – Deel 201:32:56 – Uitro01:33:37 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.