Betrouwbare Bronnen

210 - Kabinetsformatie 2021: Herman Tjeenk Willink over het verval van de democratische rechtsorde

Sep 1, 2021

01:32:13

In deze aflevering ontvangen Jaap Jansen en PG Kroeger oud-informateur Herman Tjeenk Willink. Hij neemt geen blad voor de mond.

Tjeenk Willink maakt zich ernstig zorgen over het verval van de democratische rechtsorde: “Ik wil de democratische rechtsorde overeind houden tegenover ‘het recht van de sterkste’. En al ben ik de laatste, tot mijn laatste snik zal ik zeggen: dit is de wijze waarop we in deze maatschappij met elkaar hebben te leven.”

Zijn boek Kan de overheid crises aan? werkt zijn eerdere, veelgeprezen boek Groter denken, kleiner doen verder uit en vormt een klemmend beroep op zowel de Haagse politiek als alle burgers van goede wil niet te laten gebeuren dat door die ondermijning het laatste dat onze samenleving verbindt kapot gaat. Het kan nog, zegt hij in Betrouwbare Bronnen, hij noemt zich zelfs ‘een onverbeterlijk optimist’.

Over de kabinetsformatie van 2021 is Tjeenk Willink net zo duidelijk, al blijft hij in zijn oordelen over personen, partijen en omstandigheden discreet. De fijnproevers weten meer dan genoeg als hij er op wijst dat het de Tweede Kamer zélf was die er in juni van afzag het inhoudelijk stevige verslag van informateur Mariëtte Hamer op de inhoud te bespreken.

Ook gispt hij de wijze waarop de Kamer sinds 2012 de kabinetsformatie is gaan 'managen'. Feitelijk is het democratisch gehalte daardoor ernstig verminderd en werd het partijpolitiek positiespel dominant. Juist dat ondermijnende element in het geheel werd voorkomen door meteen na de verkiezingen de koning - boven de partijen - het vinden van overeenkomsten te laten bevorderen. Daarbij vertelt hij beeldend hoe Juliana en Beatrix hun rol dan speelden en buitengewoon zinvol konden opereren.

Uit zijn lange leven van inzet voor de publieke zaak vertelt Tjeenk Willink fraaie anekdotes. Ook hij blijkt weer te behoren tot de bewonderaars van oud-premier Piet de Jong. En hij betrapt zich erop ‘echt een volgeling te zijn van Hans van Mierlo: ik ben dol op paradoxen’.

Van de vele bonmots in zijn bespiegelingen zullen er vast een paar klassiek worden. ‘Politiek is geen telraam’, bijvoorbeeld. Bij Joop den Uyl en Dries van Agt was er sprake van dat ‘twee rationaliteiten met elkaar streden’. "Ik erger me al jaren dood aan onze houding alsof alles in Europa een winst- of verliesrekening is. Juist een klein land moet het hebben van de Europese rechtsorde.”

Opmerkelijk genoeg bevestigt Tjeenk Willink de analyse uit Betrouwbare Bronnen 209, dat de motie Rutte/Kaag van eind juni een onvoldragen tekst bevatte waardoor een hoop verwarring is gesticht. Dit laat nog eens zien hoe belangrijk zijn pleidooi is voor een forse versterking van de kwaliteit van het parlementaire werk. Ook die heeft te lijden van de voortgaande versplintering en gebrek aan kennis over de fundamenten van wetgeving, het werk binnen departementen en de uitvoering van wetten.

Naar aanleiding van een anekdote over zijn rol in een hopeloze kabinetsformatie in Spanje concludeert hij niettemin opgewekt: als het daar dan toch lukte, moet het in ons land toch ook kunnen!

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show. Sponsoring of adverteren is ook mogelijk. Stuur een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en we nemen contact met u op!

***

Verder lezen

Herman Tjeenk Willink – Kan de overheid crises aan? (Prometheus, september 2021)

Kabinetsformatie 2021

Tijdelijke commissie uitvoeringsorganisaties

***

Verder luisteren

Afleveringen over de kabinetsformatie tot nu toe

209 - Kabinetsformatie 2021: De VVD nerveus, het CDA labiel en Hamer houdt stug vol

199 - Kabinetsformatie 2021: Olof van der Gaag en de snelle overgang naar duurzame energie

193 - Kabinetsformatie 2021: Mark Rutte en de slijtage van zijn leiderschap

192 - Kabinetsformatie 2021: Het gaat over hun toekomst: jongeren voor het eerst aan tafel in de formatie