Podcast Filosofie

Thijs Lijster, universitair docent kunst- en cultuurfilosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen, duikt diep in de ideeën van Walter Benjamin. Hij bespreekt hoe Benjamin de illusie van vooruitgang ter discussie stelt en de esthetisering van politiek onderzoekt. Lijster onthult de impact van technische reproductie op kunst en de emancipatoire kracht van massasculptuur. De rol van dromen in de hedendaagse samenleving en de betekenis van consumptie worden ook belicht, waarbij hij benadrukt dat we wakker moeten worden uit de 'droomslaap' van het kapitalisme.

Frans van Peperstraten, filosoof met een achtergrond in sociale en politieke filosofie, duikt in het gedachtegoed van Jean-François Lyotard. Hij ontrafelt de essentie van postmodernisme en de afwijzing van grote verhalen. Van Peperstraten bespreekt hoe kind-zijn onder Lyotards ideeën een centrale rol speelt en gaat dieper in op het sublieme in avant-gardistische kunst. Ook de spanning tussen affectiviteit en onmenselijkheid komt aan bod, wat nieuwe inzichten biedt over de menselijke ervaring in een pluralistische samenleving.

In deze aflevering duiken we in de gedachtewereld van Thomas Hobbes en zijn visie op de natuurtoestand van de mens. Hij stelt dat zonder sociale structuren, het leven een constante angst voor geweld is. De noodzaak van een sociaal contract komt aan bod, evenals de rol van een soeverein als garantie voor orde. Daarnaast worden de uitdagingen van vrijheid versus onderwerping besproken, en hoe rechtvaardigheid voortkomt uit vertrouwen en samenwerking. Hobbes' ideeën blijven verrassend relevant, zelfs in de moderne politiek.

Dennis de Gruyter, filosoof en eigenaar van de Stoïcijnse school in Zutphen, duikt samen met de geest van Marcus Aurelius in de wereld van de stoïcijnse filosofie. Ze onderzoeken hoe Aurelius, als filosoof-koning, zijn persoonlijke strijd en wijsheid in zijn 'Meditaties' verwerkte. De impact van immoreel gedrag op de kosmos komt aan bod, net als de sociale verantwoordelijkheid van filosofie. Verder wordt er stilgestaan bij de relevatie van stoïcijnse principes voor hedendaags leiderschap en zelfreflectie.

"De hele persoon wordt niet gevonden binnen de filosofie; de totaliteit van de mens wordt niet gevonden met poëzie. In poëzie komen we de concrete, individuele mens rechtstreeks tegen. In filosofie de mens in zijn universele geschiedenis, in zijn wens om te zijn. Poëzie is ontmoeting, meesterschap, ontdekking door genade. Filosofie zoekt, onderzoekt, geleid door een methode."  Op deze manier benadrukte de Spaanse filosoof en schrijver Maria Zambrano het belang van de dialoog tussen filosofie en poëzie.  Hoe moet volgens Zambrano deze verhouding eruit zien? Wat heeft de figuur van Antigone ons vertellen over het onschuldige slachtoffer? En waarom moet de persoonlijke biografie van een filosofie juist doorklinken in zijn of haar denken?  Te gast is Thomas Crombez De denker die centraal staat: Zambrano 

Hartmut Rosa is een Duitse filosoof en socioloog, beroemd om zijn inzichten over versnelling en resonantie. Samen met Peter Sas, filosoof en schrijver, duiken ze in de effecten van moderne versnelling op vervreemding. Rosa legt uit dat resonantie de sleutel kan zijn voor onthaasting en betekenisvolle connecties. Ze onderzoeken hoe horizontale, verticale en diagonale resonantie bijdragen aan ons welzijn. De impact van kapitalisme en de dringende behoefte aan authentieke ervaringen in een gesimuleerde wereld komen ook aan bod.

Harun Sjaik is senior wetenschapper bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en expert op het gebied van strategisch bestuur. Hij bespreekt het 'tianxia'-concept van Zhao Tingyang, dat het idee van politiek omvat als iets dat boven de westelijke staatspolitiek staat. Intrigerend is de visie dat de aarde als subject moet worden gezien. Harun legt uit dat inclusiviteit essentieel is in het Chinese denken en verkent de implicaties van het toekennen van politieke rechten aan de natuur, wat belangrijke antwoorden biedt op hedendaagse uitdagingen.

De unieke rol van muziek in het uitdrukken van menselijke gevoelens wordt besproken. Het verschil tussen 'feeling' en 'gevoel' komt aan bod, evenals de uitdagingen die vrouwelijke filosofen als Susanne Langer tegenkwamen. De connectie tussen kunst, symboliek en onze ervaringen wordt verkend, met aandacht voor de rol van muziek in deze dynamiek. Ook de betekenis van muziek tijdens Sinterklaas en de impact van virtuele werelden in kunst en architectuur worden belicht. Een fascinerende kijk op hoe kunst onze werkelijkheid beïnvloedt.

“Veel betekent het te vechten terwijl men de oorlog verafschuwt, de nederlaag te accepteren terwijl men het verlangen naar het geluk bewaart, tegenover de vernietiging te staan terwijl men het idee van een hogere beschaving koestert. Daarin volbrengen wij meer dan jullie omdat wij onszelf moeten overwinnen. (…) Wij hadden veel te bedwingen, en misschien in de eerste plaats de eeuwige verleiding om op jullie te lijken.” Met deze woorden drukte Albert Camus in Brieven aan een Duitse vriend uit dat het kwaad allereerst in onszelf bevochten moet worden, maar dat er ook een noodzaak tot verzet tegen geweld en ontmenselijking bestaat.  Wat is de hogere liefde waar Camus van spreekt? Op welke manier reageert hij anders dan zijn “Duitse vriend” op de absurditeit van het bestaan? En waarom zijn deze brieven een sleutelwerk in het oeuvre van Camus?  Te gast is Bas Heijne Het werk dat centraal staat: Brieven aan een Duitse vriend

De discussie onderzoekt de overgang naar een zelfregulerende samenleving, waarbij controle intern is opgenomen. Byung-Chul Han bespreekt de 'vermoeide samenleving' en de druk om constant te presteren. Sociale media en technologie hebben onze identiteiten en relaties veranderd, met vaak schadelijke gevolgen. Er wordt gekeken naar de oppervlakkigheid van moderne verhalen en de zoektocht naar betekenis in ons leven. De filosofie van vrijheid wordt belicht, evenals de psychologische druk die leidt tot burn-out en depressie, vooral onder jongeren.