De discussie onderzoekt de overgang naar een zelfregulerende samenleving, waarbij controle intern is opgenomen. Byung-Chul Han bespreekt de 'vermoeide samenleving' en de druk om constant te presteren. Sociale media en technologie hebben onze identiteiten en relaties veranderd, met vaak schadelijke gevolgen. Er wordt gekeken naar de oppervlakkigheid van moderne verhalen en de zoektocht naar betekenis in ons leven. De filosofie van vrijheid wordt belicht, evenals de psychologische druk die leidt tot burn-out en depressie, vooral onder jongeren.
De 'vermoeide samenleving' van Byung-Chul Han ontstaat door zelfopgelegde druk naar constante productiviteit en de invloed van sociale media.
Moderne controlemechanismen zijn geïnternaliseerd, waardoor individuen zichzelf onder druk zetten tot presteren, in plaats van externe autoriteit te volgen.
Het verlies van uniciteit door sociale media leidt tot conformiteit en oppervlakkige interacties, wat de diepgang van menselijke ervaring verzwakt.
Deep dives
De Vermoeide Samenleving
De hedendaagse samenleving wordt gekarakteriseerd door wat Byung-Chul Han 'de vermoeide samenleving' noemt, waarbij individuen zichzelf onder druk zetten om voortdurend productief en succesvol te zijn. Deze zelfoplegde druk leidt tot een scala aan mentale gezondheidsproblemen zoals burn-out, angststoornissen en depressies, die allemaal voortkomen uit een interne strijd om aan de verwachtingen te voldoen. Han stelt dat deze mentale aandoeningen zijn ontstaan omdat we zijn overbelast door onze eigen eisen en de constante vergelijking met anderen, vooral door de invloed van sociale media. Deze interne druk staat in contrast met oudere ziektes die van buitenaf kwamen, en toont aan dat de hedendaagse geestelijke belasting een direct gevolg is van de sociale dynamiek waarin we ons bevinden.
Geïntegreerd Panopticum
In zijn analyse van moderne controlemechanismen breidt Han het concept van Foucault's panopticum uit, door te stellen dat de controle niet langer extern is, maar intern geïnternaliseerd. Waar vroeger een zichtbare autoriteit zorgde voor zelfdiscipline, zijn we nu in een situatie beland waarin we onszelf voortdurend toezien en onder druk zetten om te presteren. De transparantie die sociale media bieden, creëert een schijn van vrijheid, terwijl het in werkelijkheid leidt tot een hogere mate van zelfcontrole en sociale druk. Deze situatie dwingt individuen om het pad van steeds grotere prestaties te bewandelen, wat weerbijdraagt aan hun uitputting.
Het Verlies van Uniciteit
Han wijst op het fenomeen dat sociale media en digitale platforms de uniciteit van individuen ondermijnen door iedereen aan te moedigen op dezelfde manier te presteren en te presenteren. Voor hem is de slogan 'wees uniek zoals alle anderen' een paradox die ons ervan weerhoudt om authentiek te zijn, omdat de focus verschuift van individualiteit naar conformiteit. Hierdoor verliest de mens zijn 'aura', de unieke kwaliteiten die hem onderscheiden, en verandert sociale interactie in een oppervlakkige uitwisseling van gelijkvormige beelden en ervaringen. Dit verlies van uniciteit heeft niet alleen persoonlijke gevolgen, maar beïnvloedt ook hoe we onszelf en anderen in onze sociale context waarderen.
De Crisis van het Narratief
In de discussie over hedendaagse verhalen legt Han de nadruk op het verschil tussen authentieke verhalen en het oppervlakkige 'narratief' dat door sociale media wordt gepromoot. Volgens hem zijn echte verhalen verbindend en geven ze betekenis aan ons leven, terwijl de fragmentarische, hapklare inhoud cijfers zonder diepgang en kwaliteit met zich meebrengt. Dit fenomeen van 'story-selling' leidt tot een verlies van betekenis en een verschraling van onze collectieve identiteit. Het resultaat is een samenleving waarin waardevolle narratieven over de zin van het leven en de menselijke ervaring verloren gaan.
De Palliatieve Samenleving
Han introduceert het concept van de 'palliatieve samenleving', waarin mensen zich richten op het vermijden van ongemak en negativiteit in plaats van te streven naar echte groei en ontwikkeling. Dit weerspiegelt een grotere culturele tendens naar gemak en genot, waarbij uitdagingen en ongemakken worden vermeden ten koste van dieper welzijn en betekenis. Hij waarschuwt dat deze gemakzucht geen echte oplossingen biedt voor de crisis waarmee we geconfronteerd worden en leidt tot een type van existentiële armoede. Door kwaadwillige pandemieën of maatschappelijke druk te willen ontvluchten, kunnen we uiteindelijk in een nieuwe vorm van totalitarisme belanden, wat aangeeft dat er een grotere behoefte is aan een opnieuw verfijnd perspectief op lijden en leven.
“Foucaults commandosamenleving vol hospitalen, gestichten, gevangenissen, kazernes en fabrieken is niet meer de maatschappij van nu. We hebben inmiddels allang een samenleving van fitnessstudio’s, kantoortorens, banken, vliegvelden, shopping malls en laboratoria voor gentechnologie.”
Op deze manier drukt de Koreaans-Duitse filosoof Byung-Chul Han uit dat we vandaag de dag geen externe controle van een panopticum meer nodig hebben, omdat we die helemaal hebben geïncorporeerd.
Waarom laten we ons vrijwillig uitbuiten in wat Han “de vermoeide samenleving” noemt?
Zei Marx dat religie “opium van het volk” of “opium voor het volk” is, en waarom is dat verschil belangrijk?
En welke prijs zijn we bereid te betalen om van negativiteit tot positiviteit te komen?
Te gast is Floris Schleicher
De denker die centraal staat: Han
Get the Snipd podcast app
Unlock the knowledge in podcasts with the podcast player of the future.
AI-powered podcast player
Listen to all your favourite podcasts with AI-powered features
Discover highlights
Listen to the best highlights from the podcasts you love and dive into the full episode
Save any moment
Hear something you like? Tap your headphones to save it with AI-generated key takeaways
Share & Export
Send highlights to Twitter, WhatsApp or export them to Notion, Readwise & more
AI-powered podcast player
Listen to all your favourite podcasts with AI-powered features
Discover highlights
Listen to the best highlights from the podcasts you love and dive into the full episode