Podcast Filosofie

Wim Vanrie, promovendus en expert in analytische filosofie aan de Universiteit Gent, duikt diep in het gedachtegoed van G.E. Moore. Hij legt uit hoe Moores common sense-filosofie idealisme tart en benadrukt het belang van alledaagse waarheden. Met zijn handargument onderzoekt hij op een toegankelijk niveau de complexiteit van realisme en waarneming. Bovendien onthult hij de kritiek van Moore op filosofische speculatie en de scheiding tussen commonsense en boerenwijsheid, wat een verfrissende kijk biedt op bekende filosofische discussies.

Guido Vanheeswijck, filosoof en docent over René Girard, duikt in de fascinerende wereld van Silicon Valley en antidemocratische stromingen. Hij onthult hoe figuren als Peter Thiel Girards ideeën omarmen en soms verdraaien. De aflevering verkent de concepten van mimetische begeerte en zondebokmechanismen, en hoe deze leiden tot conflicten en politieke spanningen. Vanheeswijck legt uit waarom religie een belangrijke rol speelt in het temmen van deze verlangens en waarschuwt voor de gevaren van actie zonder morele reflectie.

Frits de Lange, emeritus hoogleraar ethiek en auteur over Simone Weil, duikt in de wereld van radicale compassie. Hij bespreekt Weils invloedrijke denkers zoals Plato en Kant, en hoe emotie en rede zich verhouden tot ethiek. Frits onthult fascinerende inzichten over Weils jaar in de fabriek om macht en onmacht te ervaren. Zijn vergelijking van de strijd tussen zwaartekracht en licht brengt Weils mystiek tot leven. Deze aflevering biedt een prikkelende blik op hoe een diepgaande kijk op compassie onze samenleving kan beïnvloeden.

Gerard Visser is hoofddocent cultuurfilosofie en expert op het gebied van Meister Eckhart en gelatenheid. Hij bespreekt de hedendaagse obsessie met maakbaarheid, van lichaamoptimalisatie tot de bredere maatschappelijke impact. Visser legt de oorsprong van deze drang bloot, met verwijzingen naar filosofen zoals Heidegger en Nietzsche. Hij benadrukt hoe Eckharts gelatenheid vaak in contrast staat met ons modern optimisme, en hoe deze filosofie ons kan helpen los te laten en ruimte te scheppen voor authentieke ervaringen.

In dit gesprek is Ria van den Brandt te gast, een specialist in het leven van Etty Hillesum en mystieke theologie. Ze duiken in Etty's dagboeken, die ontstonden uit persoonlijke onrust en therapeutische oefeningen. Ria bespreekt hoe Etty's schrijven hielp om innerlijke rust te vinden te midden van chaos. Belangrijke thema's zijn Etty's relatie met haar Joodse afkomst, keuzes tijdens deportaties, en de ontwikkeling van een onvoorwaardelijke liefde. Haar ervaringen bieden een krachtige boodschap van hoop en humanisme in moeilijke tijden.

In deze aflevering is Kick Bras te gast, emeritus predikant en auteur, gespecialiseerd in de ecologische spiritualiteit van Thomas Merton. Ze bespreken Mertons kritische kijk op het Amerikaanse christendom en de destructieve drang om de natuur te onderwerpen. Kick laat zien hoe Mertons persoonlijke ervaringen in de natuur zijn mystieke inzichten vormden. Verder wordt Mertons visie op technologie en sociale rechtvaardigheid besproken, waarbij de verbinding tussen mens en natuur centraal staat in zijn nalatenschap voor hedendaagse ecologische bewegingen.

Bekijk deze aflevering ook op Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=MvrPQiTNfp0&t=1sDe op-een-na meest vertaalde Nederlandse auteur? Jan van Ruusbroec! De verzuiling ligt ver achter ons. De samenleving is niet meer opgedeeld in een protestante, katholieke en socialistische werelden. Maar dat betekent niet dat er geen subsamenlevingen bestaan. De lijnen lopen niet meer langs religie of levensbeschouwing, maar langs opleidingsniveau, inkomen, leefstijl. “Probeer een BBB’er maar eens een bietenbal in plaats van een bitterbal te serveren. Of op een D66-bijeenkomst een ambtsgebed uit te spreken.”, zei Beatrice de Graaf laatst in een column in NRC. Het zijn online en offline bubbels. Want we wonen ook gescheiden – stad vs. platteland, dure wijken vs. minder dure wijken. Waardoor je mensen buiten je bubbel ook bij de supermarkt of op het schoolplein nauwelijks meer treft. En ontmoeting met mensen die echt anders in het leven staan kan ook verdraaid lastig zijn. Hoe kun je een échte ontmoeting hebben? Moet je een deel van jezelf opgeven om de afstand te overbruggen? Of kun je juist door de ander meer jezelf worden? In deze aflevering van de Podcast Filosofie kijken we naar ontmoeting, door de bril van op een de meest vertaalde Nederlandstalige auteur allertijden: Jan van Ruusbroec. Dat doen we in samenwerking met het Titus Brandsma Instituut en stichting Socires. Samen met Inigo Bocken. ontvang ik, Allard Amelink, in deze aflevering Rob Faesen. Hij is emeritus hoogleraar aan de KU Leuven, de Universiteit Antwerpen en Tilburg University. Zijn onderzoek richt zich op de Middelnederlandse mystieke literatuur. 

Kijk ons nu ook op YouTube: https://youtu.be/6nzosp1wKrI?si=usdJC_l8HNlauvgWFascist was lange enkel een scheldwoord. Het fascisme van de jaren 30 en 40 lag ver achter ons en dus was de term alleen nog in gebruik om een tegenstander zwart te maken. De laatste tijd echter neemt de serieuze aandacht voor fascisme weer toe. Zo waarschuwt Timothy Snyder, hoogleraar geschiedenis in Toronto en eerder aan Yale en een van de meest toonaangevende auteurs over Europa in de 20ste eeuw, voor hedendaags fascisme. Hij ziet het in Rusland, Hongarije, en ook in Amerika. Maar wat is fascisme? Een politieke stroming? Of meer dan dat? Hoe vatbaar zijn wij zelf voor fascistisch denken? En wat is het beste tegengif? “Achter elk fascisme schuilt een authentieke revolutie” schreef filosoof Walter Benjamin. Hij werd geboren in 1892 en stierf in 1940. Hij was toen als Jood op de vlucht voor de nazi’s en dreigde door Frankrijk uitgeleverd te worden aan de Duitsers. Daarop bracht hij zichzelf om het leven. Walter Benjamin heeft dus van dichtbij gezien wat fascisme is en kan doen in mensenlevens. In deze aflevering van de Podcast Filosofie kijken we naar fascisme, door de bril van Walter Benjamin. Negen weken lang kijken we door de ogen van mystieke denkers naar de wereld van nu. De terugkeer van de sterke man, ecologisch bewustzijn, persoonlijke groei in chaotische tijden. We kijken naar wat denkers uit de afgelopen eeuwen ons hierover te vertellen hebben. Dat doen we in samenwerking met het Titus Brandsma Instituut en stichting Socires.  In deze aflevering ontvangen Allard Amelink en Inigo Bocken, Willem de Witte. Willem studeerde filosofie in Amsterdam en Turijn. Hij is onderzoeker Integrale Ecologie bij denktank Socires, en schrijft een PhD over Walter Benjamin en Bruno Latour.  Walter Benjamin kun je kennen van de eerdere aflevering die wij over hem maakten, met Thijs Lijster. Een linkje naar deze aflevering vind je hier.

Let op: Kijkwijzer 16+. Je kunt bijna geen serie kijken of je krijgt deze waarschuwing. Los van soms wat seks, drugs en grof taalgebruik – is het steevast omdat er veel geweld te zien. Geweld is alom vertegenwoordigd in onze beeldcultuur. En dan heb ik het nog over een vrij onschuldige misdaadserie of thriller op de Publieke Omroep. Tel daar dan nog alle horror en gore als genres bij op, en dan nog een nog veel duisterder illegaal circuit. Waar komt onze fascinatie met geweld vandaan? Dat de Romeinen graag naar gevechten gingen kijken vinden we bizar, maar wij zijn ook niet afkerig van een goeie slachtpartij. Wat sijpelt door van de beeldcultuur in ons alledaagse leven? Hoe verhoudt het zich tot hooliganisme, huiselijk geweld en oorlog? “In diepste wezen is erotiek geweld”, stelde de Franse filosoof Georges Bataille. Geweld is volgens hem niet zomaar een bijverschijnsel, maar wezenlijk kenmerk van onze cultuur. In deze aflevering van de Podcast Filosofie kijken we naar geweld, door de bril van Georges Bataille. Negen weken lang kijken we door de ogen van mystieke denkers naar de wereld van nu. De terugkeer van de sterke man, ecologisch bewustzijn, persoonlijke groei in chaotische tijden. We kijken naar wat denkers uit de afgelopen eeuwen ons hierover te vertellen hebben. Dat doen we in samenwerking met het Titus Brandsma Instituut en stichting Socires. In deze aflevering ontvang Allard Amelink en Willem de Witte, Marc de Kesel. essayist, filosoof en emeritus hoogleraar in de filosofie aan de Radboud Universiteit. En voor trouwe luisteraars een goede bekende – inmiddels een te lange reeks op om te sommen. Georges Bataille kun je kennen van de eerdere aflevering die wij over hem maakten, met Henk Oosterling. Een linkje naar deze aflevering vind je hier. Veel plezier met deze aflevering.

Inigo Bokke, universitair hoofddocent en specialist in mystiek, bespreekt het fascinerende leven van Titus Brandsma, een priester en mysticus die kritisch was over autoritarisme. Hij verkent hoe Brandsma mystiek en sociaal engagement combineerde in een tijd van crisis. Ook gaat hij in op de waarde van mystiek tegen extremisme en hoe echte helden volgens Brandsma zichzelf trotseren. Daarnaast benadrukt hij de vrouwelijke manier van leiderschap als tegenwicht voor de sterke man. Maria fungeert als symbool van ontvankelijkheid in deze discussie.