Deze aflevering nodigt Frank Mulder uit, een journalist en schrijver die diepgaand onderzoek doet naar Jacques Ellul. Mulder onthult Elluls kritische visie op technologie en hoe deze onze vrijheid uitholt. Hij bespreekt de transformatie van de mens tot een middel binnen economisch en staatkundig jargon. Bovendien wordt de spanning tussen persoonlijke keuzes en sociale structuren onderzocht, evenals de relevantie van Elluls ideeën over geweldloos verzet in de moderne tijd. Een scherpzinnige blik op de impact van techniek op onze waarden.
Jacques Ellul waarschuwde ervoor dat technologische en economische systemen de mens reduceren tot een middel, in plaats van een doel op zich.
Ellul pleitte voor bewuste keuzes en lokale initiatieven als antwoorden tegen de onderdrukking van vrijheid door grotere, decentrale systemen.
Deep dives
De mens als middel in de huidige samenleving
De huidige maatschappij heeft de mens omgevormd tot een middel voor systemen zoals de economie en de staat, in plaats van een doel op zich. Deze scherpzinnige observatie werd al in 1948 gedaan door Jacques Ellul, die waarschuwde voor de gevolgen van de technologische en economische systemen. Hij benadrukte dat deze systemen onze vrijheid ondermijnen, waardoor de mens wordt gereduceerd tot een schakel in een groter geheel. Dit roept vragen op over de richting waarin we als samenleving bewegen en wat het betekent om mens te zijn in een wereld die steeds technocratischer wordt.
Techniek en de ondergang van individuele vrijheid
Ellul analyseerde hoe technologische vooruitgang en economische groei ons leven steeds meer beginnen te beheersen. Hij zag techniek niet slechts als een verzameling apparaten, maar als een systematische kracht die ons leven overneemt en ons de keuze ontnemt om te weigeren. Dit leidt tot een situatie waarin mensen, ondanks hun groeiende rijkdom en mogelijkheden, steeds minder weten waar ze dat allemaal voor doen. Volgens Ellul zijn we dus gedreven door een onstuitbare honger naar meer – meer efficiëntie, meer controle – wat uiteindelijk ons welzijn bedreigt.
Dialectiek tussen techniek en ethiek
Ellul geloofde dat de strijd tegen de overmacht van techniek begint met het maken van bewuste keuzes, zoals het 'nee' zeggen tegen de als vanzelfsprekend beschouwde technologische ontwikkelingen. Hij zag echter dat ethiek vaak weerstand krijgt als techniek zich aandient; morele waarden worden vaak onder druk gezet door de bestaande systemen. Hij stelde dat echte vrijheid niet in systemen gelegen is, maar in de individuele keuze om anders te leven. Dit idee van vrijheid wordt gekaderd door een dialoog tussen de technologische druk en de ethische waarden die ons zouden kunnen leiden.
De hoop in kleine gemeenschappen
Hoewel Ellul de destructieve kracht van technologie benadrukte, hield hij hoop op de ontwikkeling van kleine gemeenschappen die zich verzetten tegen deze tendensen. Hij pleitte voor lokale initiatieven en persoonlijke verantwoordelijkheden als antwoorden op de macht van grotere systemen. Dit idee stelt dat echte verandering begint bij individuen die in hun eigen contexten keuzes maken en samenkomen om alternatieven te ontwikkelen. Ellul's concept van 'Think Global, Act Local' moedigt ons aan om de strijdbaarheid van de gemeenschap te omarmen als een manier om onze vrijheid te behouden tegen de allesomvattende druk van het technologische systeem.
“Tegenwoordig is alles middel geworden. Er is geen doel meer. Wij weten niet meer, waarheen wij op weg zijn. […] Zo is de mens, die oorspronkelijk het doel was van elk menselijk stelsel, in werkelijkheid volkomen geworden tot middel van juist die middelen, die hem moesten dienen: bijvoorbeeld de economie of de staat.”
Deze scherpe analyse van de tijd gaf Jacques Ellul al in 1948.
Waarom wordt Ellul “de man die alles al voorzien had” genoemd?
Hoe holt het technologisch-economische systeem onze vrijheid uit?
En waarom wantrouwde hij filosofen?
Te gast is Frank Mulder
De denker die centraal staat is Ellul
Get the Snipd podcast app
Unlock the knowledge in podcasts with the podcast player of the future.
AI-powered podcast player
Listen to all your favourite podcasts with AI-powered features
Discover highlights
Listen to the best highlights from the podcasts you love and dive into the full episode
Save any moment
Hear something you like? Tap your headphones to save it with AI-generated key takeaways
Share & Export
Send highlights to Twitter, WhatsApp or export them to Notion, Readwise & more
AI-powered podcast player
Listen to all your favourite podcasts with AI-powered features
Discover highlights
Listen to the best highlights from the podcasts you love and dive into the full episode