Macro met Boot en Mujagić | BNR

De Chinese centrale bank verlaagde de afgelopen weken allerhande soorten rentes, en vanochtend was het de beurt aan de eenjaarsrente. Maar de vijfjaarsrente is ongewijzigd gebleven, en dat leidde tot teleurstelling op de markt, aldus macro-econoom Edin Mujagic. 'De markt had namelijk verwacht dat beide omlaag zouden gaan.' Niet alleen verwachtte de markt een daling van beide rentes, ook de grootte van de daling leidt tot teleurstelling, weet Mujagic. Maar het feit dat het percentage lager uitvalt dan gehoopt, zegt een hoop, vindt hij. 'Ook de Chinese centrale bank heeft in de smiezen dat het niet lekker loopt met de economie in China', duidt Mujagic. 'En dan kies je er sneller voor om de rente minder stevig te verlagen.' En dat kan twee betekenissen hebben volgens Mujagic. Dat kan inhouden dat de centrale bank eigenlijk tussen twee vuren zit, omdat ze de economie willen helpen door de rente te verlagen, waardoor de groei mogelijk aantrekt. 'Dat doen ze door meer schulden op te bouwen, en daar zitten ze niet op te wachten', legt hij uit. 'En die schuldenlast mag er zijn, zeker als je naar de Chinese staatsschuld kijkt. Die wordt namelijk geschat op zo'n 80 tot 85 procent van de economie.' KritiekEn daarmee zit China al in een kritieke fase, benadrukt Mujagic. Uit verschillende berekeningen is namelijk gebleken dat een staatsschuld tussen de 75 en 100 procent van de economie de economische groei afremt. 'Het opbouwen van die schuld was een van de redenen van de Chinese economische groei van de afgelopen 30 jaar', duidt hij. 'Maar dat valt nu weg. De centrale bank zit er dus niet op te wachten om dat weer aan te jagen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Econoom Edin Mujagic las de conceptraming van het Centraal Planbureau (CPB) en zag weinig redenen voor optimisme. 'Vooral het stuk waarin staat dat de middenklasse erop achteruit gaat, vond ik angstaanjagend,' zegt hij. 'Want die fungeert als lijm om de samenleving bij elkaar te houden.' Het CPB, dat eerder ook aangaf dat de armoede gaat toenemen, verwacht dat de economie in 2023 met 'slechts' 0,7 procent groeit, en in 2024 met 1,4 procent. 'Ik word er somber van,' reageert Mujagic. 'En ik vraag me af wie dat niet is. Die verdubbeling van de groei volgend jaar is ook niets om te vieren. Bovendien was, is en blijft de inflatie hoog.' De econoom verwijst naar het nieuws van gisteren, dat Nederland in een recessie is beland. 'We zeiden toen dat het niet zo aanvoelt. Maar nu stelt toch ook het CPB dat de economie kwakkelt.' Mujagic verwacht ondanks de huidige arbeidskrapte daarom toch ook een hogere werkloosheid. 'Mensen gaan banen verliezen en er zal onzekerheid ontstaan', voorspelt hij.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Gisteren maakte het Centraal Planbureau de ramingen voor de rest van 2023 en van 2024 bekend, en die noopten een hoop sombere reacties bij een hoop economen. Maar niet bij hoogleraar Arnoud Boot. 'Ik heb het juist in een positieve noot gelezen', zegt hij. En dat heeft alles te maken met zijn verwachtingsmanagement. De afgelopen twee jaar werd er namelijk dusdanig veel geld in de economie gepompt - zowel door de overheden als door de consumenten - dat er sprake was van een buitengewoon grote groei. 'En dat past niet bij de omvang van de economie, en dat verklaart gedeeltelijk ook de inflatie', duidt Boot. 'Men wist dan ook dat er een stapje terug moest worden gedaan om weer wat lucht te creëren. Dat wordt dan lichte recessie en stagnatie genoemd.' Terwijl daar eigenlijk helemaal geen sprake van is, betoogt hij. Integendeel. 'We hebben de economie in het afgelopen jaar over de kling gejaagd', vervolgt hij. 'De doorgemaakte economische groei was onhoudbaar en paste niet bij de volledige bezetting van de economie.' Personeelstekort Iets dat hij in de meest letterlijke zin van het woord bedoelt, 'want er is geen arbeidskracht te vinden. En dan wordt het jaar erop gezegd dat het niet nog eens zo moet lopen, en dat is dan een recessie.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Formeel zit Nederland in een recessie. Maar, 'als mensen dit niet zouden weten, dan zouden ze het ook niet doorhebben', denkt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Normaal gesproken voelen mensen een recessie, omdat dat gepaard gaat met bedrijven die sluiten en mensen die worden ontslagen. Dat zijn zaken die nu niet spelen.’ De Nederlandse economie is in het tweede kwartaal met 0,3 procent gekrompen ten opzichte van de voorgaande drie maanden. In formele zin is Nederland daarmee inderdaad in een recessie terechtgekomen. 'Maar we hebben op dit moment voor elke 100 werklozen 122 vacatures', geeft Mujagic aan. ‘De werkloosheid is laag en de loonstijging is hoger dan de inflatie.’ Het weinige vertrouwen in de economie wordt dan ook veroorzaakt door de inflatie. Daardoor houden mensen de hand op de knip. Dat gebrek aan vertrouwen is cruciaal, denkt Mujagic. 'Dat mensen nu wel kunnen uitgeven maar het niet willen, geeft aan hoe somber men is.’ Mensen zijn wellicht bang dat situaties met oplopende werkloosheid en faillissementen alsnog kunnen komen, denkt hij. Maar zolang de kleine minnetjes elkaar blijven opvolgen en de werkloosheid laag blijft, maakt Mujagic zich geen zorgen. Dat hangt ook samen met de andere kurk waar de Nederlandse economie op drijft: de internationale handel. 'Wij hebben in het tweede kwartaal minder spullen verkocht aan het buitenland, maar wel meer spullen gekocht', zegt Mujagic. ‘Als je Nederland als een soort bedrijf ziet, dan heeft Nederland BV minder winst gemaakt en ook geen dividend uitgekeerd.’ Een van de internationale handelspartners is China. Daar spelen substantiëlere problemen. De consumentenprijzen zijn de afgelopen maand gedaald. ‘Dat is nog geen deflatie,' benadrukt Mujagic. Dat komt vooral omdat varkensvlees goedkoper is geworden.’ Toch wordt angstvallig gekeken naar de Chinese overheid en ook naar de centrale bank. Die zullen iets moeten gaan doen, geeft Mujagic aan. ‘Dit heeft steeds minder weg van een tijdelijke dip en steeds meer van iets dat structureel kan gaan zijn.’ Een renteverlaging zet in het geval van China weinig zoden aan de dijk, denkt hij. ‘Net als in Nederland is het vertrouwen onder Chinese consumenten ontzettend laag. Dan kan je het lenen van geld wel goedkoper maken, maar als mensen somber zijn, gaan ze echt niet extra uitgeven.’ Wat dat betreft staan de Chinese overheid en centrale bank voor een ‘lastige karwei om hier weer uit te komen.' Daarnaast vertoont China wel enige 'dictatoriale trekjes', benadrukt Mujagic. En het zal niet voor het eerst zijn dat een leider van een dergelijk land als afleidingsmanoeuvre voor de interne problemen ruzie gaat zoeken met een ander land, zegt Mujagic, die daarvoor de schrijver Ernest Hemingway citeert. 'The first panacea for a mismanaged nation is inflation of the currency; the second is war. Both bring temporary prosperity; both bring permanent ruin. But both are the refuge of political and economic opportunists.' Oftewel, inflatie en oorlog zijn wondermiddelen voor een slecht geleide natie. ‘Beide zorgen voor tijdelijke welvaart maar brengen permanente schade met zich mee. En beide zijn een uitvlucht voor politieke en economische opportunisten,' aldus Mujagic. ‘Dat hebben we in het verleden vaker gezien.’See omnystudio.com/listener for privacy information.

Goed nieuws voor de portemonnees van veel huishoudens, want in steeds meer landen stijgen de lonen harder dan de inflatie. Die constatering doet macro-econoom Edin Mujagic. 'Als je kijkt naar de Verenigde Staten, Engeland en veel Europese landen, dan zie je dat de loonstijging hoger is dan de stijging van de prijzen.' Daarmee wordt de inflatie beter gecompenseerd dan eerder het geval is, merkt de econoom op. 'De koopkracht verbetert. Daarbij is de kans groot dat we die gevreesde recessie niet ingaan.' Toch is er ook een keerzijde van de salarisverhogingen die veel mensen nu meemaken. 'Als de lonen harder stijgen dan de prijzen, dan betekent het dat werknemers hun kosten niet kunnen doorberekenen. Daarbij houden we dan opwaartse druk op de inflatie, die we met z'n allen juist willen bestrijden', aldus Mujagic.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat investeringsfonds Exor een groot belang heeft genomen in Philips, is een goede zaak, zegt hoogleraar Arnoud Boot. Hij stelt namelijk dat stabiele aandeelhouders binnen grote bedrijven 'belangrijk zijn voor de economie als geheel'. Voor Philips is het namelijk goed nieuws als een grootminderheidsaandeelhouder bereid is om vanuit eigen strategie een belang van 15 procent neemt. 'Terwijl je weet dat het fonds niet beoogt om het bedrijf op te kopen', duidt Boot. 'Het is puur een strategisch belang dat ze nemen.' Exor heeft namelijk gezegd een belang van maximaal 20 procent in Philips te willen, waar het dan ook bij zal blijven, zegt Boot. 'Zo is het in de samenwerkingsovereenkomst afgesproken', vervolgt hij. 'Hoewel je daar theoretisch gezien op een gegeven moment van kunt afwijken, staat het fonds niet bekend om dergelijke agressiviteit. Het is dus een beetje als Warren Buffett: een motie van vertrouwen, geen motie van wantrouwen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat De Nederlandsche Bank boetes heeft uitgedeeld aan allerhande (grote) banken in Nederland wegens gebrekkige integriteitsrisico-analyses, is alleen maar goed. Dat stelt hoogleraar Arnoud Boot. 'Het is belangrijk dat banken - die een belangrijke rol vervullen in het geldverkeer - goed opletten.' Volgens Boot dienen banken dan ook een soort veiligheidsgarantie te bieden waardoor witwasserij voorkomen wordt. Maar hij benadrukt dat er nuances in die aanpak aan te brengen zijn. 'Zeker gezien de hoge winsten van banken en het nieuws van de afgelopen dagen dat depositohouders hun spaargelden niet genoeg gecompenseerd zien', duidt Boot. 'Daar ben ik geweldig kritisch op. Dat banken dat niet doen. Die keerzijde moet ook worden getoond.' Boot noemt het raar dat banken individueel 'onvoorstelbaar hard aangepakt' worden. Een van die banken, de Volksbank, zou volgens Boot nu vrezen voor een strafrechtelijke zaak. 'Ze hebben dus niet alleen een boete van DNB gekregen, maar lopen nu een strafrechtelijk risico', vervolgt hij. Bij andere banken gebeurde immers hetzelfde. 'Dat bestuurders worden aangeklaagd wegens strafrechtelijk foutief handelen, wat in de media al snel gezien wordt als dat bestuurders witwassen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een progressieve winstbelasting is het ideale middel tegen de grote winsten van banken door hoge rentes. Dat zegt macro-econoom Arnoud Boot. Zo'n progressieve belasting houdt in: hogere winsten naar rato meer belasten dan lagere winsten. Ten eerste kunnen progressieve belastingen een tegenwicht bieden tegen consolidaties in het bankwezen, legt Boot uit. 'Twee kleine banken worden immers minder zwaar belast dan één grote met een hoger absoluut winstniveau – en dus een hoger belastingtarief.' Met een progressieve winstbelasting worden bovendien hoge winsten als gevolg van grote risico's zwaarder belast. Daardoor ben je als bank minder geneigd om veel risico te nemen, verwacht Boot. Rest de vraag: kunnen de spaarrentes niet gewoon omhoog? Boot is resoluut: 'Dat is zelfs absolute noodzaak. En als dat niet kan, zijn banken kennelijk niet in staat om hun beroep uit te oefenen. Dan zijn ze gewoon incapabel.'  Dat regeringen en particulieren moeite hebben met banken die slapend rijk worden door hele lage rentes te betalen op spaargelden is zeer begrijpelijk, vindt Boot. Banken verdienen immers gigantisch veel geld met spaargelden waar ze amper depositorente op geven, terwijl die spaargelden in feite door de belastingbetaler worden gegarandeerd. Je mag ervan uitgaan dat banken in staat zijn om de lage rentes van de afgelopen jaren in te dekken, vindt Boot. 'Je mag hopen dat de banken ondanks de enorme overheidssteun en hun speciale positie over voldoende commercieel en professioneel inzicht beschikken om dat goed te managen. Daar zit dus geen rechtvaardiging in voor het betalen van hele lage vergoedingen op spaargelden of deposito's.' See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het gaat slecht met de Chinese economie. De verwachting was dat de economie zou opkrabbelen na de strenge lockdowns, maar in plaats daarvan kampt het land nu met deflatie. Volgens BNR's huiseconoom Han de Jong is het 'net alsof de motor van de Chinese economie maar niet aan wil'. 'Het ziet er niet best uit', zegt De Jong. Vorig jaar had China het heel moeilijk omdat het land voortdurend in strikte lockdown was. Toen de regering in december besloot af te stappen van de strenge coronamaatregelen en de samenleving te heropenen, was de verwachting dat de economie sterk zou groeien. Dit zou eveneens een impuls geven aan de rest van de wereld. 'Maar het loopt nu heel anders.' Verminderen van afhankelijkheid Volgens De Jong speelt mee dat landen het productieproces van verschillende producten verplaatsen van China naar landen als Vietnam. Laatstgenoemde land is in veel gevallen inmiddels goedkoper als vestigingsplaats en productieplaats dan China. Daarnaast zit er ook een geopolitiek aspect aan het probleem. Zo vragen bedrijven zich af of het verstandig is om sterk in te zetten op activiteiten in China. De angst bestaat namelijk dat wanneer er in de toekomst geopolitieke spanningen met China ontstaan, die gepaard gaan met maatregelen door westerse overheden, waardoor activiteiten in China wellicht moeten worden beperkt.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De inflatieverwachting en het rentebeleid van de ECB zijn positief. Maar de conclusie van ÉCB-baas Christine Lagarde dat er nu niets meer hoeft te gebeuren is voorbarig, zegt Sweder van Wijnbergen, hoogleraar economie verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. 'Mevrouw Lagarde is iets voorzichtiger geworden, maar dat is niet terecht.' Van Wijnbergen erkent dat de inflatie zich de goede kant lijkt op te bewegen, met name als gevolg van dalende energieprijzen. 'Maar wanneer je energie uit de cijfers filtert, zie je dat de inflatie helemaal niet daalt.' De grafieken waar de ECB-baas zich op baseert, zijn wat dat betreft kraakhelder, denkt Van Wijnbergen. De lichtblauwe lijn staat voor de kerninflatie en die is helemaal vlak, 'daar is geen dip in te zien'. De donkerblauwe lijn geeft de voorspelling van de inflatie weer, en die gaat steil omlaag naar 2 procent. 'Dat ziet er dus niet goed uit en als Lagarde zich hierop baseert, dan is dat wishful thinking.' Normaal gesproken heeft langdurige inflatie te maken met het rentebeleid van een centrale bank. De huidige inflatie is echter veroorzaakt door schokken zoals de Russische inval in Oekraïne en de gevolgen van de coronapandemie. 'Dat heeft helemaal niets te maken met inflatie, daar heeft de ECB niets mee te maken.' Het accommoderende beleid van de ECB houdt deze inflatie wel in stand, meent Van Wijnbergen. 'De rente is weliswaar verhoogd, maar ligt nog steeds twee basispunten onder de kerninflatie. Terwijl de rente in de Verenigde Staten gelijk ligt aan die echte inflatie.' In die zin maakt de ECB dan ook een 'echte denkfout', geeft Van Wijnbergen aan. 'Ze hebben het idee dat inflatie iets is wat een soort God doet. Dat gebeurt gewoon, net zoals het weer. Daar kun je niets aan doen. Ze vergeten dat zijzelf echter een bijdrage hieraan leveren.' Het wishful thinking-model wordt versterkt door de verhoudingen binnen de centrale bank. De Nederlander Klaas Knot wordt gezien als een havik binnen de ECB, maar heeft aangegeven dat een nieuwe renteverhoging in het najaar niet zeker is. Van Wijnbergen betwijfelt of dit zijn echte mening is. 'Ik denk dat hij zich voorzichtig opstelt om niet helemaal geïsoleerd te raken.' De inflatieverwachting en het rentebeleid van de ECB zijn positief, en dat is een onterechte conclusie. Dat zegt Sweder van Wijnbergen, hoogleraar economie verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. 'Mevrouw Lagarde is iets voorzichtiger geworden, maar dat is niet terecht.' De Nederlandse inflatie is volgens het CBS uitgekomen op 4,6 procent. Voor het eerst onder de 5 procent, maar de kerninflatie ligt boven het Europese gemiddelde. Van Wijnbergen verwijt hier het beleid van demissionair minister van Financiën, Sigrid Kaag. 'Dat is kabinetsbeleid, maar zij heeft ervoor gekozen voor een heel expansief beleid.' Het structurele tekort van Nederland ligt nu rond de 3 procent. Ten tijde van een recessie is dat acceptabel, maar in tijden van economische groei is dat olie op het vuur gooien, waarschuwt Van Wijnbergen. 'Dat is fout, dat is slecht beleid, maar helaas gaat ze ermee door.'See omnystudio.com/listener for privacy information.