De Technoloog | BNR

De ontwikkeling van AI wordt wereldwijd gedomineerd door twee machtsblokken: de hyperkapitalistische bedrijven uit de VS en de door de staat gecontroleerde techgiganten in China. In de VS bepalen marktkrachten en investeerders het tempo, terwijl in China de overheid een directe rol speelt in het sturen van innovatie en het gebruik van AI-technologie. Beide modellen roepen ethische vragen op over transparantie, privacy en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daar moet een antwoord op komen, betoogt onze gast in deze aflevering. Pim Haselager is hoogleraar Maatschappelijke implicaties van Kunstmatige Intelligentie bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen van de Radboud Universiteit. De vraag is namelijk of de huidige AI-aanbieders uit deze regio’s ethisch opereren. Kritiek op het Amerikaanse model richt zich op de drang naar winstmaximalisatie, die kan leiden tot datamonopolies en misbruik van gebruikersgegevens. In China zijn de zorgen juist gericht op staatscontrole en de inzet van AI voor surveillance. Dit roept de vraag op of er een alternatief mogelijk is: een ‘derde weg’ die ethische waarden centraal stelt, zo stelt Haselager. Het gaat niet alleen om een moreel idee, maar ook om technologische keuzes: welke infrastructuur en standaarden worden gehanteerd om ethische AI daadwerkelijk te realiseren? Een bedrijf dat deze principes volgt, zou bijvoorbeeld transparante algoritmes hanteren, geen ongebreidelde dataverzameling doen en maatschappelijke impact als kernwaarde hebben. De vraag is of er markt is voor deze benadering. In Europa groeit de interesse in verantwoorde AI, en ook in delen van Azië en Zuid-Amerika wordt gezocht naar alternatieven voor de dominantie van Amerikaanse en Chinese technologie. Europa heeft bovendien een sterke positie op het gebied van regelgeving. Wetgeving kan deze derde weg versterken door kaders te scheppen die ethische AI stimuleren en monopolisering tegengaan. De Europese Unie en lidstaten kunnen dit bewerkstelligen door investeringen in AI-onderzoek en door startups met een ethische insteek te ondersteunen. Toch staat Europa onder druk. Sinds de herverkiezing van Trump in de VS lijkt het continent steeds vaker het hyperkapitalistische model te omarmen. Nederlandse techbedrijven pleiten voor minder regulering en meer commerciële vrijheid. De balans vinden tussen ethische AI en economische groei blijft een uitdaging. Als innovatie en kapitalisme volledig de vrije hand krijgen, ontstaan risico’s zoals misbruik van AI voor manipulatie, ondoorzichtige algoritmes en monopolievorming. Tegelijkertijd moet worden voorkomen dat talent wegtrekt naar landen waar winst en innovatie leidend zijn. Er moeten aantrekkelijke alternatieven worden geboden, zoals financiering voor ethische AI-bedrijven en aantrekkelijke onderzoeksprogramma’s. Gast Pim Haselager Video Youtube Hosts Ben van der Burg & Mark Beekhuis Redactie Daniël MolSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Bert Hubert, expert op het gebied van cloudtechnologie en soevereiniteit, deelt inzichten over de noodzaak van een onafhankelijke Europese cloud. Hij verkent wat een soevereine cloud inhoudt en wat nodig is om te concurreren met Amerikaanse techgiganten. Onderwerpen zoals infrastructuur, softwarekeuzes, en de rol van open source versus commerciële oplossingen komen aan bod. Daarnaast bespreekt hij de uitdagingen van geopolitieke invloeden en de impact van Amerikaanse sancties op Europese bedrijven. Een intrigerende blik op de toekomst van digitale soevereiniteit!

In deze aflevering is Kees Eijkel, algemeen directeur van QuTech, te gast. QuTech is een vooraanstaand onderzoeksinstituut voor quantumtechnologie in Nederland. Eijkel bespreekt de drie grootste uitdagingen van quantumcomputers: het creëren van stabiele qubits, het opschalen naar miljoenen qubits en de ontwikkeling van nieuwe programmeertalen. Hij legt uit hoe quantumcomputers op termijn traditionele computers kunnen overtreffen in snelheid en complexiteit. Daarnaast komen de enorme mogelijkheden voor geneeskunde en cybersecurity aan bod.

Chester van den Boogaard, een ethisch hacker die organisaties helpt bij cyberbeveiliging, bespreekt de cruciale rol van ethische hackers als 'digitale rookmelders'. Hij legt uit hoe ze kwetsbaarheden in systemen opsporen en meldingen doen aan bedrijven om aanvallen te voorkomen. Chester deelt interessante verhalen, zoals zijn inspanningen om mediagroepen te waarschuwen over datalekken. Het gesprek richt zich ook op de gevaren van het mengen van privé- en zakelijk computergebruik, en de uitdagingen binnen de cybersecurity wereld.

In deze aflevering praat Henk Marquering, hoogleraar radiologie en expert in AI-toepassingen aan het Amsterdam UMC, over de rol van kunstmatige intelligentie in de gezondheidszorg. Hij bespreekt de realiteit van AI in diagnoses zoals borstkanker, waarbij de voordelen soms overschaduwd worden door bureaucratische obstakels en beperkte tijdbesparing voor radiologen. Marquering gelooft echter dat AI binnen vijf jaar een standaardpraktijk zal zijn, mits verdere onderzoeken de effectiviteit kunnen bevestigen.

Deze aflevering met Marco Derksen, specialist in digitale transformatie, onthult hoe AI organisaties ingrijpend verandert. Derksen onderscheidt digitalisering van digitale transformatie, waarbij AI niet alleen efficiëntie verhoogt, maar ook nieuwe bedrijfsmodellen mogelijk maakt. Hij bespreekt toepassingen in de gezondheidszorg, zoals het voorspellen van no-shows. De rol van ethiek in AI-implementatie en de noodzaak van samenwerking tussen sectoren worden benadrukt. Leiderschap en innovatie zijn cruciaal voor een succesvolle transformatie.

John Lin, een tech- en China-expert, deelt zijn inzichten over de opkomst van DeepSeek, een AI-model dat betere prestaties belooft dan GPT-4 tegen lagere kosten. Hij bespreekt de implicaties van deze ontwikkeling voor de Amerikaanse exportrestricties op chips. Daarnaast gaat hij in op de rol van Chinese techbedrijven in de globalisering van AI en de invloed van hyperkapitalisme op innovatie. Lin belicht ook de schaarste aan tech-experts in Nederland en de competitieve edge die China heeft, mede door overheidsondersteuning in technologie.

Sebastiaan de With is een Nederlandse app-ontwikkelaar die naam heeft gemaakt in Silicon Valley met zijn bekroonde camera-app Halide. Hij bespreekt hoe Halide zich onderscheidt van de standaard camera-app door gebruikers meer controle en creatieve vrijheid te bieden. Daarnaast uit hij zorgen over de complexiteit die nieuwe Europese regelgeving voor kleine ontwikkelaars met zich meebrengt. De With legt uit hoe hun eenvoud en directe controle het succes van de app vormen, en benadrukt de uitdagingen en kansen in de snel veranderende technologiebranche.

Hans van Bommel, oprichter van ArQiver en expert in post-quantum cryptografie, deelt zijn inzichten over de dreigingen van quantumcomputers voor huidige encryptiemethoden. Hij waarschuwt dat de technologie sneller dichterbij komt dan gedacht, met kunstmatige intelligentie die het proces accelereert. Daarnaast bespreekt hij de noodzaak voor Nederland om te investeren in veilige dataruimtes en hoe organisaties kunnen overgaan op quantumveilige technologie. Van Bommel maakt duidelijk dat actie nu essentieel is om toekomstige datalekken te voorkomen.

Charlotte Schoonbrood, Enterprise Architect bij de gemeente Sittard-Geleen, deelt haar inzichten over de transitie naar open source software in gemeentelijke IT. Ze legt uit hoe open source niet alleen kostenbesparend is, maar ook meer flexibiliteit en controle biedt. Schoonbrood benadrukt het belang van samenwerking tussen gemeenten om dubbel werk te voorkomen en hoe een cultuuromslag nodig is om deze veranderingen te omarmen. Ook bespreekt ze de uitdagingen en voordelen van open source in de publieke sector.