Podcast Filosofie

“Vrijheid, gelijkheid, Bentham” Met deze ironische variatie op het motto van de Franse Revolutie, onthult Karl Marx dat vrijheid slechts een holle ideologie is, als je er wel over spreekt, maar het geen materiële werkelijkheid laat worden. Hoe denkt Marx over vrijheid en natuur? Wat is de vervreemding die het kapitalisme veroorzaakt? En waarom trappen mensen in het marktdenken als dat niet ten dienste van de gemeenschap staat, maar ten dienste van individueel winstbejag? Te gast is Paul Cobben De denker die centraal staat is Marx

“Er is een voortdurende dialectiek tussen de pure verwondering en de redenerende en systematiserende verwerking ervan. In deze dialectiek speelt het filosofisch denken zich af.” Op deze manier drukte de Nederlandse filosoof Cornelis Verhoeven uit dat de verwondering over dát iets er is niet overschaduwd moet worden door de vraag naar wát en waarom iets is. Waarom noemde hij de waaromvraag “de duivelsvraag”? Op welke manier verzette hij zich tegen parmantig denken? Waarom kunnen we hem met recht een filosoof noemen, in plaats van een filosofoloog? Te gast is Wil Derkse De denker die centraal staat is Cornelis Verhoeven

“De ecologie noodzaakt ons tot een herbezinning op de wetenschap en politiek. We drukken dit uit met de term Parlement van de Dingen. Het legt rekenschap af van wat al onder ons bestaat: de hybriden die nu zo talrijk zijn geworden dat de zuiveringsautoriteiten – de wetenschap, de politiek – zich er geen raad mee weten.” Zo drukt de Franse filosoof Bruno Latour uit dat de scheiding tussen menselijke actoren en niet-menselijke actoren onnatuurlijk is en opgeheven moet worden. Waarom moet wetenschap niet alleen inzichten delen, maar ook vertellen hoe de inzichten zijn ontstaan? Hoe kijkt hij aan tegen een nieuwe relatie tussen mens en natuur? En op welke manier kunnen ook dingen een bijdrage leveren aan ethiek? Te gast is Peter Paul Verbeek De denker die centraal staat is Latour

"Dat wat in zichzelf noodzakelijk bestaat heeft geen oorzaak; terwijl dat wat in zichzelf mogelijk bestaat, wel een oorzaak heeft.” Vanuit deze redenering bouwde de islamitisch filosoof Ibn Sina of Avicenna de gehele kosmos op. Waarom is Avicenna zo’n waterscheiding in de islamitische filosofie? Hoe kwam hij als eerste met de termen existentie en essentie? En wat is er goddelijk aan de maan? Te gast is Cornelis van Lit De denker die centraal staat is AvicennaTips van de hoofdgastWil je meer weten van Avicenna? Cornelis van Lit raad je de volgende artikelen en boeken aan:Ibn Sīnā: A Very Short Introduction van Prof Peter AdamsonAvicenna van Jon McGinnis

Paul Schenderling, adviseur in de publieke sector en auteur, duikt in de wonderlijke wereld van Gottfried Wilhelm Leibniz, een filosoof die wiskunde, natuurkunde, psychologie en metafysica met elkaar verbond. Ze bespreken hoe Leibniz de verbinding legde tussen zijn ideeën en de moderne wetenschap, waaronder de relativiteitstheorie. Schenderling legt ook de nadruk op Leibniz' concept van monaden als het fundament van het universum en zijn kritiek op het atomistische wereldbeeld van tijdgenoten als Descartes en Newton.

"De menselijke natuur is geen machine die men naar een model kan bouwen en precies dat werk kan laten doen waarvoor hij gemaakt is, maar een boom, die naar alle kanten moet kunnen uitgroeien en zich moet kunnen uitbreiden, in overeenstemming met de innerlijke krachten die er een levend ding van maken."Op deze manier drukte de Engelse filosoof John Stuart Mill uit dat de mens de vrijheid moet hebben om zijn individualiteit te kunnen ontdekken. Wat houdt Mills beroemde schadebeginsel in?Hoe komt in zijn denken zowel de Verlichting als de Romantiek terug?Waarom was hij een warm pleitbezorger van gelijke rechten voor man en vrouw?Te gast is Daniël BoomsmaDe denker die centraal staat is MillTips van de hoofdgastWil je meer weten van John Stuart Mill? Daniël Boomsma raad je de volgende artikelen en boeken aan:Autobiography van Mill. Elke uitgave volstaat.Victorian Firebrand van Richard Reeves, , Atlantic 2008Over vrijheid van Mill, Boom klassiekJohn Stuart Mill. Socialist van Helen McCabe, Mc Gill Queens University Press, 2021

“Het collectieve onbewuste is de geweldige geestelijke erfenis van de ontwikkeling van de mensheid, die wordt wedergeboren in iedere individuele hersenstructuur. Het bewustzijn is slechts een kortstondig verschijnsel. Het onbewuste daarentegen is de bron van alle stuwende psychische krachten.” Zo drukte Carl Gustav Jung uit dat de filosofie zich niet alleen moet richten op het rationele en bewuste, maar ook ruimte moet maken voor het onbewuste. Hoe ziet Jung de relatie tussen het onbewuste en bewuste? Op welke manier kwam hij tot zijn verschillende persoonlijkheidstypes? En waarom kwam het op het concept ‘libido’ tot een breuk tussen Jung en Sigmund Freud? Te gast is Rico Sneller. De denker die centraal staat is Jung.

“Het zijn dezelfde rivieren waar wij instappen en het zijn niet dezelfde. Wij zijn het en wij zijn het niet” Zo drukte de Griekse filosoof Herakleitos uit dat alles in wording is en er toch orde is. Op welke manier ontketende Herakleitos een revolutie in de geschiedenis van het denken? Hoe brak hij met de mythische wereldbeschouwing? En waarom grepen Nietzsche en Heidegger 25 eeuwen later op zijn denken terug? Te gast is Dirk de Schutter De denker die centraal staat is Herakleitos

"Vrijheid voor de wolven, is meestal de dood voor de schapen." Op deze manier drukte Isaiah Berlin uit dat de mate van vrijheid van een mens om zo te leven als hij wil, moet worden afgedwongen tegenover andere waarden als gelijkheid en rechtvaardigheid. Waarom verzette Berlin zich tegen het monisme in politieke ideologieën? Hoe maakte hij onderscheid tussen negatieve en positieve vrijheid? En waarom was Marx voor hem zowel een genie als een vijand? Te gast is Thijs Kleinpaste De denker die centraal staat is Berlin

“Midden in de nacht, toen alle dingen in stilte zwegen; toen werd in mij geboren, een verborgen woord.” Zo gaf de Duitse filosoof Meister Eckhart aan dat we niet moeten leven vanuit controle en beheersing, maar vanuit een houding van ontvankelijkheid. Wat bedoelt Eckhart met dat denken aan het zijn vooraf gaat? Welke invloed heeft hij gehad op de fenomenologie en het existentialisme? En wat bedoelt Eckhart met zijn uitnodiging om te leven zonder waarom? Te gast is Welmoed Vlieger De denker die centraal staat is Eckhart