Te gast zijn Paul van Tongeren, emeritus hoogleraar ethiek, en Wout van Tongeren, dramateur bij de Nationale Opera. Zij duiken in de complexe ideeën van Søren Kierkegaard, vooral over het 'zelf' en de spanning tussen vrijheid en noodzakelijkheid. Ze bespreken hoe angst een fundamentele rol speelt in de menselijke ervaring en hoe Kierkegaard’s invloed terug te zien is bij filosofen als Heidegger en Sartre. De uitdagingen van zelfidentiteit en de relatie met het goddelijke komen ook aan bod, met de nadruk op persoonlijke keuzes en geloof.
Kierkegaard definieert de mens als een complexe verhouding tussen vrijheid en noodzakelijkheid, wat een voortdurende opgave van zelfontdekking vereist.
De invloed van angst op het menselijk bestaan benadrukt de noodzaak om existentieel bewustzijn te omarmen en keuzes actief te confronteren.
Deep dives
De menselijke verhouding
De mens wordt gedefinieerd als een complexe verhouding die zichzelf vergroot in de interactie met anderen. Kierkegaard benadrukt dat deze verhouding bestaat uit twee tegengestelden: vrijheid en noodzakelijkheid. Enerzijds kunnen mensen kiezen en onafhankelijk handelen, maar anderzijds zijn ze gebonden aan omstandigheden en verplichtingen die hun keuzes beperken. Deze spanning is inherent aan het menselijk bestaan en vormt de basis van het leven als een voortdurende opgave die om interactie vraagt.
Het pseudoniem als strategie
Kierkegaard gebruikte talrijke pseudoniemen in zijn werk, wat niet alleen een schuilplaats bood, maar ook een manier was om een dialoog met de lezer aan te gaan. Elk pseudoniem vertegenwoordigde unieke perspectieven en boodschappen, en tegelijk werden ze meer dan alleen verhaaltjes; ze dienden om lezers uit te dagen in hun begrip en interpretatie. Dit complexe weefsel van identiteiten moedigt een actieve betrokkenheid aan bij de lezer, wat betekent dat het werk nooit een eenduidige interpretatie zal hebben. Door deze gelaagdheid is Kierkegaards werk dynamisch, waardoor al zijn ideeën in voortdurende discussie staan.
De mens als opgave
Volgens Kierkegaard is de mens niet vast te pinnen op een enkel identiteit en moet hij de voortdurende opgave van zelfontdekking en -vorming aangaan. Dit proces vereist dat men zich verhoudt tot de tegenstellingen van eindigheid versus oneindigheid en het tijdelijke versus het eeuwige, waarbij elke keuze enorme implicaties heeft. De mens moet niet alleen realiseren wie hij is, maar ook wie hij kan worden, wat een voortdurende uitdaging vormt. Dit biedt een diepere reflectie op het leven, wat er tussen de mogelijkheden en de realiteit van keuzes ligt.
Angst als existentiële realiteit
Kierkegaard introduceert angst als een cruciaal onderdeel van het bestaan dat voortkomt uit het besef van de onoplosbaarheid van de menselijke opgave. Hij stelt dat deze angst een directe relatie heeft met de onmogelijkheid om zeker te zijn van de righteous keuze in de vele existentiële dilemma's waarmee mensen zij geconfronteerd. De angst kan leiden tot het vermijden van confrontaties met deze opgaven, waarbij mensen zich kunnen overgeven aan externe normen en gebruiken. Desondanks dringt Kierkegaard aan op het belang van het onder ogen zien van angst en het erkennen dat deze altijd een deel zal blijven van de menselijkheid.
“De mens is een zelf. Maar wat is het zelf? (..) Een zelf is een verhouding die zich tot zichzelf verhoudt, en die zich in deze verhouding tot zichzelf, tot iets anders verhoudt.”
Zo drukte Søren Kierkegaard uit dat de mens zichzelf een opgave is.
Hoe ziet hij de spanning in de mens tussen vrijheid en noodzakelijkheid, eindigheid en oneindigheid?
Waarom is mens zijn onlosmakelijk verbonden met angst?
En hoe kan het dat hij als religieus denker zo’n grote invloed heeft gehad op filoso fen als Heidegger, Sartre en Camus?
Te gast is Paul van Tongeren
De denker die centraal staat is Kierkegaard
Get the Snipd podcast app
Unlock the knowledge in podcasts with the podcast player of the future.
AI-powered podcast player
Listen to all your favourite podcasts with AI-powered features
Discover highlights
Listen to the best highlights from the podcasts you love and dive into the full episode
Save any moment
Hear something you like? Tap your headphones to save it with AI-generated key takeaways
Share & Export
Send highlights to Twitter, WhatsApp or export them to Notion, Readwise & more
AI-powered podcast player
Listen to all your favourite podcasts with AI-powered features
Discover highlights
Listen to the best highlights from the podcasts you love and dive into the full episode