Podcast Filosofie

“De kennis die je hebt over wat je intentioneel doet, is de kennis, die je ontkent te hebben op het moment dat iemand je vraagt “waarom laat je die bel gaan?”, waarop je antwoordt met: “mijn hemel, ik wist niet dat ík het was, die hem liet afgaan”. Op deze manier drukte de Elizabeth Anscombe uit dat praktische kennis het verschil bepaalt tussen per ongeluk en expres. Op welke manier bepaalt je eerste-persoonsperspectief de werkelijkheid? Waarom kunnen we morele keuzes niet reduceren tot een rekensom? Hoe kan de mens, onderhevig is aan natuurwetten, tegelijkertijd vrij zijn? Te gast is Niels van Miltenburg De denker die centraal staat is Anscombe 

“De soevereine mens is een mens wiens leven een feest “zonder grond” is - een lach, een dans, een orgie, die zich nooit ondergeschikt maakt.” Op deze manier drukte de Franse twintigste filosoof George Bataille uit dat al onze nutsoverwegingen en doelstellingen doorspekt zijn een verspillende, ontregelende energie. Welke rol speelt verspilling in onze economie? Wat is het verschil tussen soevereiniteit en autonomie? En wat hebben kunst, erotiek en ramadan voor Bataille met elkaar te maken? Te gast is Henk Oosterling De denker die centraal staat is Bataille 

“Solidariteit wordt niet bereikt door onderzoek, maar door verbeelding. De verbeeldingskracht om vreemden te zien als mensen die eveneens lijden. Solidariteit wordt niet ontdekt door reflectie, maar gecreëerd.”Op deze manier drukte de Amerikaanse filosoof Richard Rorty uit dat je dat wat rechtvaardig is, niet absoluut kunt funderen, maar mensen wel kunt verleiden tot solidariteit.Waarom ging Rorty over van de analytische traditie over naar het pragmatisme?Welke rol spelen wilde orchideeën, vogels en Nabokov in zijn filosofieEn kan hij voorkomen dat zijn contingente pragmatisme vervalt tot plat relativisme?Te gast is Dirk-Jan van VlietDe denker die centraal staat is Rorty Tips van de hoofdgastWil je meer weten van Richard Rorty? Dirk-Jan raad je de volgende artikelen en boeken aan:Philosophy and Social Hope. Engelse bundel met de meest toegankelijke artikelen van Rorty. Is niet beschikbaar in het Nederlands.Contingentie, Solidariteit en Ironie. Zie ik toch wel als z'n hoofdwerk en is wel vertaald naar het Nederlands. Dit is een uitstekende begeleidende youtube-reeks bij Contingentie, Solidariteit en Ironie, gemaakt door Victor Gijsbers (Universiteit Leiden)Pragmatism as anti-Authoritarianism. Vooral interessant voor mensen met een filosofie-achtergrond. Het boek is recent postuum verschenen en bundelt zijn meest recente niet-gepubliceerde artikelen. Is wat taaier maar geeft wel mooi zijn definitieve positie weer.

“Het natuurlijke objectieve in de wereld leven, is slechts een bijzondere modus van het transcendentale leven, dat voortdurend de wereld constitueert.” Op deze manier drukte de Duitse fenomenoloog Edmund Husserl uit dat de wereld bestaat bij de gratie van het bewustzijn. Waarom is het volgens Husserl belangrijk om de fenomenen zoals die zich voordoen, te beschrijven? Is er een vorm van intersubjectiviteit mogelijk? En hoe heeft het naturalisme onze wereld onttovert en waarom moet de fenomenologie deze weer in de juiste mate herbetoveren? Te gast is Corijn van Mazijk De denker die centraal staat is Husserl

“Al heeft de mens zijn grond niet zelf gelegd, maar zich die als zijn erfdeel eigen gemaakt, dan nog is hij vrij om zijn houding ten opzichte van deze grond te bepalen.” Op deze manier geeft de Zwitserse psychoanalyticus Ludwig Binswanger aan dat aan de oorsprong van ieders bestaan niet een trauma, maar een wereldontwerp ligt. Hoe verbindt Binswanger de fenomenologie en de psychoanalyse? Waarom is er voor hem geen verschil tussen waanzinnigen en niet-waanzinnigen? En waarom kun je volgens Binswanger niemand anders verantwoordelijk houden voor je eigen bestaan? Te gast is Maarten van Buuren De denker die centraal staat is Binswanger

“Het christendom spoort aan om weg te geven wat van jezelf is. Het socialisme spoort aan om te nemen wat van anderen is.” Op deze manier drukte de negentiende-eeuwse Russische filosoof Vladimir Solovjov uit dat denken dat alleen gebaseerd is op materialisme, zonder spirituele lading, uiteindelijk tekortschiet. Waarom en hoe probeerde Solovjov materialisme en idealisme te verbinden? Op welke manier was de goddelijke wijsheid de drijvende kracht voor zijn denken? En waarom is Russische filosofie voor een westerling toch altijd op een bepaalde manier ondoorgrondelijk? Te gast is Pascal Huiting De denker die centraal staat is Solovjov

“Hoop is de verwisseling van de wens dat iets zal gebeuren, met de waarschijnlijkheid ervan” Hiermee geeft Schopenhauer een krachtige illustratie van zijn pessimistische denken: dat de vervulling van verlangens op niets uitloopt. Wat houdt Schopenhauers metafysica van de wil in? Op welke manier verwerkte hij als eerste westerse filosoof boeddhisme in zijn denken? En waarom vond hij dat we ook empathie moeten tonen ten opzichte van dieren? Te gast is Maarten Doorman De denker die centraal staat is Schopenhauer

“Een persoon wordt gekend in de mate waarin hij wordt liefgehad” Op deze manier legde Noord-Afrikaanse denker Augustinus uit dat liefde ook een kenweg is. Waarom is Augustinus het scharnierpunt tussen het Griekse en het christelijke denken? Hoe verbindt hij zijn autobiografische zoektocht met zijn denken over de wereld? En waarom blijven filosofen, psychologen teruggrijpen op deze vierde-eeuwse denker? Te gast is Paul van GeestDe denker die centraal staat is AugustinusTips van de hoofdgastWil je meer weten van Augustinus? Paul van Geest raad je de volgende artikelen en boeken aan:Belijdenissen van Aurelius Augustinus.Stellig maar onzeker. Augustinus’ benadering van God van Paul van Geest, Budel: Damon, 2007. 256 pp.Met zachte hand. Augustinus over dwang in kerk en maatschappij [brief 185] van Paul van Geest, Budel: Damon, 2012. 152 pp. [met V. Hunink];Waarachtigheid. Levenskunst volgens Augustinus van Paul van Geest, Zoetermeer: Meinema, 2011. 182 pp. 

Rico Sneller, filosoof en docent met studies in theologie en filosofie, duikt diep in de wereld van Socrates. Hij bespreekt de betekenis van 'Ken uzelf' en de weg naar zelfbezinning. Een intrigerende blik op de reden waarom Socrates zelf niets opschreef en hoe zijn methoden altijd tot nieuwe inzichten leiden. Rico vergelijkt Plato en Xenophon en legt de historische context uit van Socrates' rechtszaak. Zijn bereidheid om de gifbeker te drinken wordt onderzocht, samen met de blijvende relevantie van zijn religieuze overtuigingen voor de moderne filosofie.

In deze aflevering is Guido van Heeswijck te gast, een filosoof en emeritus hoogleraar die bekendstaat om zijn werk over René Girard. Hij verkent de concepten van mimetische begeerte en het zondebokmechanisme. Guido legt uit hoe gelijkaardige verlangens kunnen leiden tot conflicten en benadrukt het belang van zelfreflectie om dit te doorbreken. Daarnaast bespreekt hij hoe religie soms de zondebokdynamiek versterkt en hoe schaarste een sociale constructie is. Girards Bijbelse lezing van Jezus wordt als voorbeeld gebruikt van onschuld en vergeving.