Macro met Boot en Mujagić | BNR

Na dertien jaar komt er een einde aan de regeerperiode van premier Mark Rutte, en daarmee komt er een tijdperk ten einde. Dat vindt hoogleraar Arnoud Boot. 'Het zat er al twee jaar aan te komen', duidt hij. Boot noemt het bewonderenswaardig dat Rutte voor een lange tijd in staat was om het land te regeren en partijen bij elkaar te houden, maar is tegelijkertijd realistisch. 'Er is uiteindelijk vernieuwing nodig', zegt hij. 'Er komen namelijk grote uitdagingen aan.' Volgens Boot gold Rutte niet als een 'richtinggever'. In plaats daarvan hield hij 'het zaakje bij elkaar', zegt hij. In tegenstelling tot Ruttes voorganger Jan-Peter Balkenende, die Nederland ten tijde van de financiële crisis leidde. 'Eigenlijk was dat het begin van het herontdekken van wat de rol van de overheid zou moeten zijn in de samenleving', aldus Boot. 'En wat de verantwoordelijkheid van de bevolking zou moeten zijn. Balkenende kwam daar niet goed uit, maar het gaf Rutte de gelegenheid om aan de macht te komen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De economie heeft grote schokken zoals de energiecrisis en corona veel beter doorstaan dan werd verwacht. En dat betekent volgens hoogleraar Arnoud Boot dat we qua beleid veel minder opportunistisch hoeven te zijn. 'De onderliggende cijfers blijken veel robuuster te zijn dan we een paar maanden geleden dachten.' Volgens Boot blijken de onderliggende economische cijfers veel robuuster te zijn dan we een paar maanden geleden dachten. Zo is het gemiddelde reëel loon vorig jaar gestegen in Nederland en bleek vandaag uit cijfers van het CBS dat de bestedingen van huishoudens op peil blijven. 'Dus het idee dat er massaal koopkracht is ingeleverd, is onjuist. Nederland is op Prinsjesdag dan ook niet gebaat bij nieuwe noodmaatregelen, aldus Boot, waarmee hij doelt op generieke koopkrachtcompensatie zoals de eenmalige energietoeslag. 'De nood in het land is niet groter dan voor de coronacrisis. Er zijn groepen die het moeilijk hebben, daarom hebben we een verzorgingsstaat en vangnetten. Als die niet goed geregeld zijn, moeten we daar structureel iets aan doen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De producentenprijsindex in Europa is voor de vijfde maand op rij gedaald, en dat is goed nieuws voor de inflatie. 'Het past heel goed in het rijtje krachten dat samenkomt om de inflatie behoorlijk omlaag te brengen', aldus macro-econoom Edin Mujagic. De daling van de producentenprijsindex komt vooral doordat de energieprijzen flink zijn gedaald, maar zelfs zonder die daling is er volgens Mujagic sprake van een daling. 'Ook als je alleen naar de kosten naast energie kijkt, is er sprake van een daling van 0,4 procent', duidt hij. 'Verder is de producentenprijsindex voor het eerst sinds eind 2020 op jaarbasis gedaald.' Op het eerste gezicht ziet het er dus allemaal spic en span uit 'onder de motorkap', zegt Mujagic, maar hij benadrukt dat het loont om zeer diep onder die motorkap te kruipen. 'En hoe dieper je kijkt, hoe minder redenen er zijn om feest te vieren', vervolgt hij. 'Eén woord speelt namelijk een cruciale rol: productiviteit. En vooral de stijging daarvan bij mensen. Dat is een belangrijke bepaler van inflatie.' Loon Mujagic betoogt dat als de lonen harder stijgen dan de toename van productiviteit, de kosten van bedrijven toenemen. Als resultaat is er sprake van opwaartse structurele druk op inflatie. 'En als je kijkt naar de stijging van productiviteit in de eurozone, ligt die net iets onder de één procent', aldus Mujagic. 'En we weten allemaal dat lonen met zes, zeven of meer procent stijgen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) ligt op het hakblok van econoom Edin Mujagić. Volgens de econoom is het IMF tot de ‘rare conclusie’ gekomen dat ‘hoge schulden niet problematisch zijn in ontwikkelde landen, maar wel in opkomende landen’. ‘Dat vind ik een hele rare conclusie’, zegt Mujagić.  De econoom durft de conclusie zelfs ‘lachwekkend’ te noemen. ‘Nota bene de baas van het IMF was vorige week bij de Europese Centrale Bank (ECB). Daar heeft zij (Kristalina Georgieva, red), gezegd dat de ECB voor een langere tijd de hoge inflatie zou moeten tolereren.’ Haar argument: ‘Als de inflatie daadkrachtig wordt aangepakt door de rente veel verder te verhogen, dan riskeren de banken financiële chaos, omdat de schulden hoog zijn’, legt Mujagić uit. ‘Ergens in de communicatie bij het IMF lijkt er iets mis te gaan.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is de relatie tussen de hoeveelheid geld en de inflatie helemaal niet zo sterk als wordt gedacht door veel economen. Uit onderzoek van het IMF blijkt dat over de afgelopen decennia de hoeveelheid geld heel weinig directe invloed had op de hoogte van de inflatie. 'Het IMF zegt eigenlijk tegen beleidsmakers: Pas op met de redenatie dat te veel geld lijdt tot inflatie, dat is valkuil waar je niet in moet vallen als beleidsmaker', stelt econoom Edin Mujagić. De conclusie van het fonds staat haaks op de inzichten van Mujagić. Al snapt hij de uitkomsten wel. 'De relatie tussen de variabelen is in de loop der tijd kleiner geworden, dat komt met name door de tijd in de jaren '70 en '80 dat mensen niet heel actief waren op de financiële markten', stelt de econoom. 'Heel simpel betekent dat: Al het extra geld dat in die tijd werd vrijgemaakt, vloeide snel en direct naar de economie. Het werd uitgegeven. Daardoor zeg je eerst heel snel het verband tussen geld bijdrukken en inflatie.'  See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Er zijn hele specifieke redenen waarom de maakindustrie het lastig heeft', zegt Arnoud Boot in BNR Zakendoen. Vandaag meldde de Nederlandse Vereniging van Inkoopmanagers (Nevi) dat de bedrijfsomstandigheden in de Nederlandse industrie in juni flink zijn verslechterd door een verder afzwakkende vraag. Volgens de organisatie gaat het om de grootste verslechtering van de omstandigheden in meer dan drie jaar. Boot noemt verschillende redenen hiervoor, waaronder 'de geweldige vraag die er meteen na de coronacrisis is geweest'. Woningbouwprojecten die op slot zitten en een tekort aan bouwmaterialen spelen volgens hem een rol. Ook de hogere rente heeft, juist in de maakindustrie, gevolgen. Je ziet dat investeringen teruglopen.' En dat is logisch, vindt Boot, 'want de vraag is afgenomen en er wordt op voorraden ingeteerd. Men wil – als de vraag afneemt - met lage voorraden naar voren toe. Het is dus logisch dat de sector een stapje terug doet', vindt hij. 'Een zegen' Voor de sector is het volgens Boot een kwestie van 'aanpassen'. Als voorbeeld noemt hij 'het op slot zetten van bouwprojecten, bijvoorbeeld door stikstofmaatregelen of door het onaantrekkelijk maken om nieuwbouwprojecten te ondernemen'. 'Denk aan de woningmarktmaatregelen van minister De Jonge, waar de sector meer last van heeft. Dat zijn pijnlijke aanpassingen die nodig zijn.' Tegelijkertijd moeten we het volgens Boot in het grotere kader van de economie plaatsen, en dan is een lichte daling in de werkgelegenheid eigenlijk een eerste daling in drie jaar. En volgens Boot is dat 'een zegen'. Op die manier neemt de druk namelijk af, en hopelijk neemt dan ook de druk op inflatie af. Dát is namelijk uiteindelijk de reden waarom die maakindustrie het moeilijker krijgt. Naarmate we de rente moeten blijven verhogen om de economie af te remmen en de inflatie onder controle te krijgen, heeft de maakindustrie het lastig.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De inflatie is deze maand gedaald naar 5,7 procent, terwijl het in mei nog 6,1 procent was. En dat is volgens Bas Jacobs, hoogleraar Economie en Overheidsfinanciën aan de VU Amsterdam, ‘heel goed nieuws'. Volgens Jacobs is de daling geen gevolg van de nieuwe rekenmethode. 'Want ook als je de rekenmethode terugrekent naar de cijfers voor deze maand, zie je ook in de vorige maanden dat de inflatie hoger was dan nu. Dus ongeacht de methode, gaat de inflatie omlaag. Dat is heel goed nieuws', zegt Jacobs in BNR Zakendoen. De nieuwe rekenmethode heeft er volgens hem echter wel voor gezorgd dat we nu iets minder inflatie hebben dan we eerder dachten. 'De oude rekenmethode was gebaseerd op energiecontracten die mensen nu konden afsluiten in de markt, maar niet noodzakelijkerwijs op de energiecontracten die ze al hadden. Daardoor was de inflatie in eerste instantie erg hoog. Dat is nu gecorrigeerd door een nieuwe reeks berekeningen.' Jacobs merkt wel op dat deze nieuwe reeksen niet geldig zijn als ze worden teruggerekend; de oude inflatiecijfers blijven van kracht. Verdere renteverhogingen Hoewel de inflatie afneemt, zijn er nog steeds geluiden, onder andere van president Klaas Knot van de Nederlansche Bank en ECB-president Christine Lagarde, die dit recentelijk in Portugal benadrukte, dat het nog niet voldoende is. Zij pleiten voor verdere renteverhogingen. Verstandig? 'Dat weet ik niet', zegt Jacos. 'Ik denk dat hun eerlijke antwoord moet zijn: volgens mij weten we het ook niet, want we zien allerlei conflicterende signalen.' De ECB kwam vandaag met nieuwe inflatiecijfers, en volgens Jacobs komt de headline inflatie, gemeten over het hele consumptiepakket, fors omlaag. 'Maar ondertussen zien we dat de kerninflatie, waar je de energie- en voedselprijzen uithaalt, een klein tikje (0,1 procent) hoger is geworden. Dat bezorgt al die centrale bankiers hoofdbrekens, want onderliggend wordt het inflatiecijfer niet beter, maar slechter.' Tegelijkertijd zijn er volgens hem wel een paar signalen die duiden op een sterk dalende inflatie. 'De belangrijkste vind ik de geldhoeveelheid M3, dat is de meest ruime definitie van geld die de ECB hanteert. Die zien we echt omlaag knallen en dat heeft ook iets te maken met de slechtere kredietverlening. We zien nu in de cijfers dat de kredietverlening heel hard achteruit kachelt en dat heeft natuurlijk weer alles te maken met die hoge rente.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Amerikaanse banken hebben met glans een stresstest doorstaan, waarbij ze rekening houden met extreme economische scenario's. 'De test heeft blijkbaar niet al teveel stress opgeleverd, dat is goed nieuws', zegt econoom Edin Mujagic. De grote Amerikaanse banken doen regelmatig een simulatie van de ergst denkbare economische situaties. In dit geval zouden de vastgoedprijzen met 40 procent dalen, de werkloosheid naar 10 procent oplopen en de rentes naar nul zakken, weet Mujagic, met de vraag hoe dat op de grote Amerikaanse banken zou uitwerken. 'Dat zou niet fijn zijn, maar ze blijven allemaal overeind. En dat is goed nieuws.' De positieve uitslag geeft volgens Mujagic veel vertrouwen dat het bankenstelsel er een stuk beter en stabieler voorstaat dan in 2008. 'Je weet niet zeker hoe zaken lopen als er iets ontstaat, maar de grote banken staan er in ieder geval beter voor. En dat is goed nieuws'  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Mensen die te maken hebben met een hoge hypotheekrente wijzen naar de Europese Centrale Bank (ECB) voor het verhogen van hun rente, maar de kans bestaat dat als de ECB dat niet had gedaan, de hypotheekrente nog veel hoger was uitgevallen. Dat zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'En nog erger: hij was veel langer veel hoger gebleven.' Volgens Mujagic ontstaan er namelijk grote problemen als de centrale bank de rentes niet verhoogt bij oplopende inflatie. 'Want de hypotheekrente - waar heel veel mensen mee te maken hebben - wordt afgeleid van de rente op kapitaalmarkt', duidt hij. 'En die rente wordt niet bepaald door de ECB, maar die ontstaat op de markt.' Die rentes reageren op hun beurt weer op twee factoren: de vooruitzichten van wat de inflatie de komende jaren gaat doen én hoe de economische groei eruit komt te zien. Dat betekent dat als de ECB veel in het werk stelt om de inflatie te beteugelen, het uiteindelijk goed nieuws zal zijn. Zelfs als de hypotheekrente oploopt. Stijging Mujagic benadrukt dat de hypotheekrente en de kapitaalmarktrente de afgelopen twaalf maanden behoorlijk zijn gestegen. En dat komt niet omdat er ineens 'spectaculaire vooruitzichten' zijn voor de economische groei, zegt hij. 'Het komt echt door de oplopende inflatie', vervolgt Mujagic. 'Als een centrale bank - in dit geval de ECB - niet daadkrachtig ingrijpt, dan gaan de verwachtingen over de inflatie zich op de kapitaalmarkten metselen. En dan blijft de hypotheekrente veel langer veel te hoog.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens het IMF gaat het nog lang duren voordat de inflatie terug is op het oude niveau. Dat heeft Gita Gopinath gezegd, de 'nummer twee' van het IMF, tijdens een bijeenkomst in het Portugese Sintra. Het was slechts één van de in totaal drie benoemde ongemakkelijke waarheden die het IMF voorspiegelde. 'Daar moeten we iets mee', zegt macro-econoom Edin Mujagic. Naast het tijdspad benoemde Gopinath ook de aanpak van de inflatie en de daarbij behorende spanningen. De noodzakelijke verhoging van de rentes kan immers zorgen voor financiële instabiliteit. Daarnaast ging de adjunct-directeur-generaal in op de rol van de centrale banken. Die zullen waarschijnlijk gedurende een langere periode een hoge inflatie moeten tolereren. 'Drie ongemakkelijke waarheden', zegt Mujagic. IMF-econoom Gita Gopinath. Volgens het IMF gaat het nog lang duren voordat de inflatie terug is op het oude niveau. Het was slechts één van de in totaal drie benoemde ongemakkelijke waarheden die het IMF voorspiegelde. (ANP / Associated Press)Centrale banken verhogen rentes Maar het verhaal dat Gopinath vertelt is niet geheel nieuw. Zowel de ECB als de Fed hebben de afgelopen tijd meerdere keren aangegeven dat ze de rente moeten verhogen. En ook de Bank of England besloot vorige week om de rente opnieuw te verhogen. 'Daar moeten wij iets mee doen', zegt Mujagic. Lees ook | ECB verhoogt rente in juli Die boodschap kwam nagenoeg simultaan met het IMF-betoog van de topman van de Bank voor de Internationale Betalingen, de Mexicaan Agustín Carstens. 'Hij zei dat inflatie weliswaar een gevolg is van de oorlog in Oekraïne, maar dat de steun vanuit de overheden en de aarzelingen bij de centrale banken hier ook een rol spelen. Die moeten hier iets aan doen', zegt Mujagic. Daarom denkt de macro-econoom dat er ruimte is voor een vierde ongemakkelijke waarheid. 'Centrale banken verhogen de rentes om de inflatie aan te pakken. Dat remt de economische groei en dat is pijnlijk voor mensen. Overheden gaan die pijn echter compenseren en dan belanden we in een vicieuze cirkel die niets oplost.' Daarom denkt Mujagic dat overheden moeten stoppen met compenseren en dat de centrale banken moeten doorgaan met het verhogen van de rente. Lees ook | 'Overheid moet stoppen met stimuleren' Het is een ongemakkelijke maar waarheidsgetrouwe conclusie, denkt Mujagic. Gopinath zei overigens wel het vertrouwen te hebben dat de centrale bankiers deze taak met succes kunnen uitvoeren. 'Ondanks alle mooie woorden, gelooft men nog steeds in sprookjes.'  See omnystudio.com/listener for privacy information.