Macro met Boot en Mujagić | BNR

Terwijl de inflatie nog altijd als een malle om zich heenslaat en steeds meer mensen in financiële malaise terechtkomen, heeft de Australische minister van Financiën Jim Chalmers juist een begrotingsoverschot. Maar ten goede van de Australische bevolking komt dat niet, aldus macro-econoom Edin Mujagic. 'Hij heeft voet bij stuk gehouden.' Een van de belangrijkste redenen is dat het geen structureel begrotingsoverschot is. De 20 miljard dollar die nu overblijft, komt door eenmalige meevallers. 'Daarnaast heeft Australië - net als Europese landen - ook allerlei uitdagingen die op het land afkomen in de komende jaren', duidt Mujagic. 'En dat kost allemaal heel veel geld. Hij zegt dan ook dat de druk op inflatie niet verder opgevoerd moet worden en dat reserves moeten worden hersteld. Precies wat je van een prudente minister van Financiën wil horen.' Mujagic ziet ook andere parallellen tussen de Australische en Europese situatie. Want zowel de Europese Centrale Bank als de Australische Centrale Bank zijn bezig met het verhogen van de rente. 'Al enige tijd zelfs', vervolgt hij. 'Dus als je nu als overheid een begrotingstekort hebt, komt het er in feite op neer dat als een centrale bank een sloot water op het inflatievuurtje gooit, dat een overheid er weer olie overheen sprenkelt. Dat helpt dus niet.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het heeft er alle schijn van dat de inflatie verslagen gaat worden. Dat zegt macro-econoom Edin Mujagic, al zijn er wel vraagtekens bij te zetten. 'Hoe schatten we in of er niet toch een recessie komt?' Volgens Mujagic moet daarvoor het vizier op de Verenigde Staten worden gericht. 'Dat is de grootste en belangrijkste economie van de wereld', zegt hij. 'Er zijn allerlei indicatoren die je kunt gebruiken, maar een van de beste is het verschil tussen de tienjaarsrente op Amerikaanse staatsobligaties en de driemaandsrente.' Normaliter is het zo dat hoe langer de looptijd van een lening is, des te hoger de rente is. 'Want als je als geldgever geld uitleent voor tien jaar, loopt het geld in die tijd allerlei risico's', vervolgt Mujagic. 'Daar wil je voor gedekt zijn in de vorm van hogere rente.' Omgekeerde rentecurve Dat betekent echter niet dat er geen uitzonderingen plaats kunnen vinden, duidt hij. In dit geval is die zogeheten rentecurve dus omgedraaid. En hoewel Mujagic betoogt dat iets nooit 100 procent zeker kan zijn, benadrukt hij dat het verschil tussen de tienjarige- en driemaandse rente in de Verenigde Staten in de afgelopen decennia iedere keer negatief werd vlak voor een recessie. 'En als we nu kijken naar het verschil, moeten we concluderen dat hij nu ook negatief is', zegt hij. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De wereldeconomie zit middenin de zogeheten 'zachte landing', en dat is een zeer zeldzaam gegeven volgens macro-econoom Edin Mujagic. Zeker gezien de huidige economische omstandigheden, pleit hij.  Tijdens een zachte landing verhoogt de centrale bank net voldoende om inflatie af te remmen, maar niet zodanig dat economie tot stilstand komt. En dat is een absolute zeldzaamheid, zegt Mujagic. 'In het verleden is dat heel sporadisch voorgekomen, en de gemeenschappelijke noemer bij die keren was dat de centrale banken in anticipeerden op problemen', duidt. 'Niet zoals nu, nu reageren de banken er juist op.' Echter, als de rest van de economische omstandigheden in beschouwing wordt genomen, zijn er juist grote verschillen op te merken. De inflatie daalt wereldwijd en een recessie blijft uit óf is zeer mild. 'Het kan zijn dat ergens formeel sprake is van een recessie, maar dat het niet merkbaar is', vervolgt Mujagic. 'Daarnaast blijft de werkloosheid laag en stijgen aandelenkoersen en huizenprijzen weer. En dat allemaal nadat de rente van 0 naar 4 à 5 procent is opgelopen. Het heeft er dus alle schijn van dat we getuige zijn van de zachte landing.' Missie geslaagd Maar om te zeggen dat de missie van de centrale banken geslaagd is, vindt Mujagic wat ver gaan. Hoewel het er op lijkt, is het nog te vroeg om te concluderen dat het zover is. 'Ik ben nog niet overtuigd', zegt hij. 'Enerzijds omdat de geschiedenis ons leert dat het heel sporadisch voorkomt. Al betekent dat wel dat het kán voorkomen.' Daarnaast heeft Mujagic 'sterk het gevoel' dat de effecten van de opgelopen rentes en renteverhogingen van de afgelopen twaalf maanden nog zichtbaar moeten worden. 'Er zijn een hoop bedrijven die de komende twee jaar gunstig afgesloten leningen moeten herfinancieren', legt hij uit. 'Dan pas wordt de pijn van de opgelopen rentes heel duidelijk.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het omvallen van fietsenfabrikant VanMoof is volgens macro-econoom Edin Mujagic niets meer dan het omvallen van een zombiebedrijf. Dat zegt hij in BNR Zakendoen. 'En er zijn de laatste tijd steeds vaker van dat soort bedrijven die omvallen.' In de meest letterlijke zin van het woord is een zombiebedrijf een bedrijf dat wel omzet genereert, maar niet genoeg overhoudt om schulden af te lossen nadat alle vaste lasten zoals lonen en huur zijn betaald. 'Soms is er niet eens genoeg om de rente op de schuld te betalen', duidt Mujagic. 'En dat komt niet alleen doordat de rente de afgelopen vijf à tien jaar 0 procent was.' Mujagic noemt het dan ook 'een grote fout' om te concluderen dat zombiebedrijven alleen door de coronapandemie en de lage rente zijn ontstaan. Hij stelt juist dat het probleem al  decennialang speelt. 'Je ziet heel duidelijk een stijgende lijn vanaf eind jaren '70. Sinds die tijd neemt het aantal zombiebedrijven in de westerse economie stelselmatig toe.' Langjarig probleem Daarmee vindt de opmars zijn oorsprong dus ver voordat er sprake was van een kunstmatig laag gehouden rente. De reden dat het nu meer in het oog springt, komt volgens Mujagic doordat het probleem eerst stukken kleiner was. 'Dat werd in de loop der tijd groter, al bleef het vooral klein', legt hij uit. 'De economie had er dus niet veel last van.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De inflatie in de Verenigde Staten is stukken beter onder controle dan aanvankelijk verwacht. Dat zegt hoogleraar financiële markten Arnoud Boot. 'En hoewel het op het eerste gezicht negatief klinkt dat het aantal nieuwe banen in de VS het afgelopen kwartaal een stuk lager was dan verwacht, was het precies wat de economie daar nodig had: afkoeling.' Boot doelt daarmee eveneens op de afkoeling van de arbeidsmarkt en de loonprijsspiraal die op de achtergrond meespeelt. 'Het betekent dat de inflatie in de Verenigde Staten gewoon een stuk lager is uitgevallen dan oorspronkelijk verwacht werd', duidt hij. Hij benadrukt echter wel dat de kerninflatie nog altijd op 4,8 procent ligt, veel hoger dan het gewenste percentage van de Federal Reserve. 'Inflatie is natuurlijk niet zomaar weg', vervolgt hij. Boot noemt het dan ook een signaal dat er een - in deze mate onverwachte - afkoeling komt op de arbeidsmarkt, 'en als je die doortrekt, is dat een kernmechanisme om de inflatie verder onder controle te krijgen.' Zoden aan de dijk En dus zet het rentebeleid van de Fed zoden aan de dijk, vindt Boot. Meer dan hij oorspronkelijk verwachtte. Temeer ook omdat Fed-baas Jerome Powell bij het vorige rentebesluit een verhoging oversloeg. 'Hij gaf daarbij wel een duidelijk signaal dat hij nog wel verdere verhogingen verwachtte', legt Boot uit. 'En dat zal ook nog wel gebeuren. Maar het beeld was stukken positiever.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

In Europa lijkt het belang van concurrentie tussen bedrijven soms over het hoofd gezien te worden, en dat is zorgelijk volgens hoogleraar Arnoud Boot. 'Europa is voor Nederland heel belangrijk, maar tegelijkertijd staat Europa vaak haaks op waar we als Nederland goed in zijn.' Terwijl volgens Boot concurrentie in het bedrijfsleven voor Nederland onvoorstelbaar belangrijk is, ziet hij dat daar elders in Europa hele andere gedachten over zijn. 'Frankrijk is bijvoorbeeld meer van reguleren en samenwerking. De groene agenda van Europa waar Frankrijk veel invloed op heeft, is gericht op samenwerking. En samenwerking staat op gespannen voet met concurrentie.' De gedeelde Europese interne markt zou juist een 'stepping stone' moeten zijn waarmee je de massa hebt om te concurreren met landen als China, aldus Boot, maar dat werken sommige landen nu tegen. 'De interne markt biedt een grote thuismarkt, dat is cruciaal. Maar dat vereist ook dat de grenzen open zijn en dat je makkelijk kunt concurreren in andere landen. En dus moeten andere landen niet hun eigen bedrijven uit de wind kunnen houden ten koste van bedrijven van buiten. Want daarmee frustreer je de interne markt.'  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar het inflatiecijfer van de Verenigde Staten een maand geleden nog 4 procent noteerde, daar is dat getal nu nog 3 procent. ‘Voor het eerst in een hele lange tijd is het tijd om te juichen in de Verenigde Staten’, zegt econoom Edin Mujagic.   Ook de kerninflatie, waar de prijzen voor brandstof en voedingsmiddelen niet in worden meegenomen, is iets gedaald, maar ‘is nog steeds hoog’, benadrukt Mujagic. De inflatiecijfers worden echter met name beheerst door de prijsverandering van de huurwoningen. ‘Er is een soort Funda in de VS waar er een index bijgehouden wordt, waarop staat wat er gevraagd wordt voor nieuwe huurwoningen. Die index voorspelt heel goed wat het inflatiecijfer gaat doen’, duidt de econoom.    See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het faillissementscijfer is weer lichtelijk gestegen, zo heeft het CBS geconcludeerd. In totaal zijn er bijna twintig procent meer faillissementen uitgesproken dan vorige maand, en het is de derde maand op rij dat het cijfer stijgt. En toch is er een lichtpuntje te herkennen, aldus macro-econoom Edin Mujagic. 'Het goede nieuws is dat we qua totale aantallen nog altijd ver onder het gemiddelde van de afgelopen tijd zitten', duidt hij, al erkent hij tegelijkertijd dat men daar weinig voor koopt. In die zin is de opwaartse spiraal wat betreft het aantal faillissementen géén goed nieuws. 'Als je de eerste zes maanden van dit jaar vergelijkt met de eerste zes maanden van vorig jaar, dan is er sprake van een stijging van 60 procent. En dat zijn hoge cijfers.' Mujagic vindt wel dat het in een bepaald perspectief moet worden gezien, omdat er vorig jaar sprake was van een historisch dieptepunt wat betreft faillissementen, en de wereld uit een vreemde periode komt. 'Het dieptepunt qua aantal faillissementen lag namelijk in de coronajaren', vervolgt Mujagic. 'Mede dankzij de omvangrijke steun die toen gegeven werd aan het bedrijfsleven.' Logisch En dus vindt hij het logisch dat het aantal faillissementen is toegenomen. Men komt namelijk uit een situatie waarin er veel steungelden waren voor het bedrijfsleven. 'Die steun werd afgebouwd, maar bestond nog steeds in een omgeving waarin de economie geweldig groeide, zoals in 2022', legt Mujagic uit. 'En nu zitten we in een situatie waarin er geen steun is, en waarin de bestaande steun terugbetaald moet worden. En dat terwijl de economie nauwelijks groeit, bedrijven te maken hebben met steeds hogere kosten en er sprake is van algemene onzekerheid.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De consument is de gemeenschappelijke noemer als het gaat om vragen als hoe lang de hoge inflatie nog aanhoudt, of dat er ook daadwerkelijk een recessie volgt. Dat zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'En dan gaat het met name om wat wij als consumenten spenderen', zegt hij. Mujagic stelt dat inflatie eigenlijk een weergave is van het feit dat men in korte tijd van alles heeft willen kopen, 'terwijl hetgeen dat aangeboden kan worden eigenlijk achter de vraag aankachelt', duidt hij. 'Daardoor raakt de vraag en het aanbod uit balans, en volgt er inflatie.' En de reden dat de consument - zowel in Europa als in de Verenigde Staten - in staat is om zo veel uit te geven, zit hem volgens Mujagic in het feit dat men in 2020 en 2021 'noodgedwongen besparingen' hebben opgebouwd. 'Men kon simpelweg geen geld uitgeven vanwege de lockdowns. Daar bovenop kwam allerlei steun van overheden, dus het geld hoopte zich op.' Sloot Volgens Mujagic was er sprake van een ware 'sloot aan extra spaargeld'. Dat en masse werd uitgegeven toen de lockdowns werden afgeschaft. 'Toen kon men weer naar de winkels, en dat hebben ze ook gedaan', zegt hij. En door die uitgaves, zijn spaargelden bij consumenten langzaam maar zeker geslonken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na dertien jaar komt er een einde aan de regeerperiode van premier Mark Rutte, en daarmee komt er een tijdperk ten einde. Dat vindt hoogleraar Arnoud Boot. 'Het zat er al twee jaar aan te komen', duidt hij. Boot noemt het bewonderenswaardig dat Rutte voor een lange tijd in staat was om het land te regeren en partijen bij elkaar te houden, maar is tegelijkertijd realistisch. 'Er is uiteindelijk vernieuwing nodig', zegt hij. 'Er komen namelijk grote uitdagingen aan.' Volgens Boot gold Rutte niet als een 'richtinggever'. In plaats daarvan hield hij 'het zaakje bij elkaar', zegt hij. In tegenstelling tot Ruttes voorganger Jan-Peter Balkenende, die Nederland ten tijde van de financiële crisis leidde. 'Eigenlijk was dat het begin van het herontdekken van wat de rol van de overheid zou moeten zijn in de samenleving', aldus Boot. 'En wat de verantwoordelijkheid van de bevolking zou moeten zijn. Balkenende kwam daar niet goed uit, maar het gaf Rutte de gelegenheid om aan de macht te komen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.