Macro met Boot en Mujagić | BNR

De wereld stond afgelopen weekeinde in de fik, maar de financiële markten reageerden zo goed als nergens op. En dat heeft alles te maken met het feit dat er veel meer aan de hand is, aldus hoogleraar Arnoud Boot. 'Financiële markten opereren op twee manier: dempend of hyperactief.' Bij dat laatste spreekt Boot van scenario's waar er niets aan de hand is, totdat er iets aan de hand is. 'In toenemende mate zijn financiële markten op die manier gaan reageren', aldus Boot. 'En dat heeft voor de hand liggende redenen: als overheden de economie permanent ondersteunen, wordt iedere rimpeling opgevangen.' \Terwijl er in oude patronen mogelijkerwijs sprake was geweest van valutaschommelingen en een zwakkere euro, weet Boot. 'Op het moment dat er onrust is, is de dollar altijd de veilige haven. Daarom had ik gedacht dat de dollar aan zou trekken', vervolgt hij. 'Zeker als je kijkt naar de ligging en de energieafhankelijkheid van Europa.' Maar het loopt wel degelijk anders, constateert Boot. 'En dan zet dit een onvoorstelbaar grote druk op centrale banken, maar ook op overheden', zegt hij.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het besteedbaar inkomen van Nederlandse huishoudens lag in het eerste kwartaal 1,7 procent hoger dan een jaar eerder. Dat heeft volgens hoogleraar economie Arnoud Boot te maken met allerlei aanpassingen, zoals verhoging van de cao-lonen en het minimumloon en een lichte stijging van het aantal uren. Dat huishoudens er ondanks de hoge inflatie het afgelopen jaar per saldo dus niet op achteruit zijn gegaan, ziet Boot echter niet als louter positief. 'We hebben die inflatie omdat we iedereen aan het pamperen zijn. Iedereen, en dat geldt dus ook voor de gemiddelde werknemer.' In tijden van economische schokken zijn er volgens Boot altijd groepen die er heel slecht uitkomen, mensen die tussen wal en schip vallen. En juist dat laat de politiek op dit moment veel te weinig toe, meent hij. 'Je ziet in de Tweede Kamer dat iedereen omhoog getrokken moet worden, niemand mag verzuipen, en dat betekent dat het gemiddelde erop vooruit gaat.' Het grote probleem zit hem er volgens Boot dus in dat de overheid iedereen op generieke wijze wil compenseren voor de hoge inflatie. Daardoor gaan sommige mensen er flink op vooruit, terwijl zij de hogere lasten eigenlijk wel zouden kunnen dragen. En dan wakker je dus de inflatie verder aan. 'Je hebt een overheid die op allerlei manieren uitgaven verhoogt, en daarnaast heb je werknemers die als een gek geld uitgeven en nog meer krachten op de economie die het aanbod onder zetten. Dan heb je hoge vraag en druk op het aanbod, en dat is inflatie.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De woningmarkt heeft zijn dieptepunt nog niet bereikt. Pas begin volgend jaar zullen de prijzen stabiliseren op een niveau dat zo'n 9 procent lager ligt dan de piek van vorige zomer, verwacht Menno Middeldorp, hoofd van RaboResearch. 'Dan krijgt de markt wat steun van de hypotheekrente, die niet echt meer doorstijgt.'  De huizenprijzen daalden in mei verder ten opzichte van april, meldt het CBS. Maar op jaarbasis daalden de prijzen wel fors, met 5,6 procent. Een gemiddeld huis kost nu bijna 404.000 euro. Met een totale daling van 9 procent zitten we begin volgend jaar op het niveau van 2021, zegt Middeldorp. 'Het is een correctie op een hele flinke stijging die daarvoor kwam.' Ook het overbieden lijkt weer enigszins op gang te komen, constateerde Makelaarsland in de Telegraaf. Al kan dat volgens Middeldorp een na-ijleffect zijn van de lagere vraagprijzen. Een belangrijke factor in de huizenprijzen zijn de verwachtingen in de markt, zegt Middeldorp. Wie een nieuw huis koopt, moet doorgaans immers ook zijn oude huis verkopen. 'Men wil niet verkeerd zitten in die mismatch en dan beginnen prijsverwachtingen ook een rol te spelen.'  Uiteindelijk wordt er juist 'in de piek van de prijzen' niet genoeg gebouwd. Als de prijzen vervolgens terugvallen zakt met name de nieuwbouw in, waardoor er nóg minder bijgebouwd wordt. Daarmee blijft de schaarste voorlopig nog wel bestaan, vreest Middeldorp. 'Het is alleen maar rondschuiven. In een geheel vrije markt bepaalt de prijs wie welk huis krijgt. Nu intervenieer je erin, maar daarmee schuif je gewoon het probleem van de ene partij naar de andere.' See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Vriend en vijand zijn het erover eens dat kunstmatige intelligentie en de toepassingen daarvan de productiviteit van mensen ten goede zullen komen en daarmee de economische groei zullen stimuleren.' Dat zegt macro-econoom Edin Mujagic in BNR Zakendoen. Sinds de komst van ChatGPT is er veel aandacht voor kunstmatige intelligentie. Er worden aanzienlijke stappen gemaakt die tevens een grote invloed hebben op de economie. Mujagic is van mening dat dit met name een positief effect zal hebben op de economie. Volgens Mujagic zijn er schattingen dat in de komende zeven tot acht jaar ongeveer 70 procent van de bedrijven wereldwijd een vorm van kunstmatige intelligentie zal gebruiken in hun bedrijfsvoering. 'Het ligt dan voor de hand om te verwachten dat dit een boost zal geven aan de economische groei', zegt hij. Het onderzoeksinstituut Centre for Economic Policy Research in Londen voorspelt volgens Mujagic een extra groei van 4 tot 6 procentpunt voor de wereldeconomie in het komende decennium. 'Dat is nogal wat. Want als de wereldeconomie met zo'n 3 à 4 procent groeit, dan hebben we het over een heel goed jaar.' Massawerkloosheid Tegelijkertijd is er ook een rapport verschenen dat volgens Mujagic stelt dat wereldwijd 300 miljoen banen zullen verdwijnen door AI. 'Er zijn twee kampen', aldus de macro-econoom. 'Het ene kamp beweert dat het veel groei kan opleveren, maar zonder nieuwe banen, wat zou leiden tot aanzienlijk veel werkloosheid. Het andere kamp denkt dat er veel banen verdwijnen, maar dat er veel nieuwe banen voor terugkomen die nu nog niet bestaan.' Mujagic gelooft zelfs in de opkomst van miljoenen nieuwe banen. 'Het is dus goed voor de economische groei, en het leidt ook niet tot massawerkloosheid, wat ook heel moeilijk zou worden in het komende decennium want je zit met de vergrijzing en het feit dat de arbeid in toenemende mate schaarser wordt.' Mujagic benadrukt de belangrijke rol van de overheid in deze 'nieuwe' tijd. 'De overheid moet ervoor zorgen dat mensen tijdens deze transitie zo min mogelijk nadelige gevolgen ondervinden. In deze nieuwe wereld van kunstmatige intelligentie zie ik een zeer belangrijke rol voor de overheid om die transitie goed te begeleiden.' Blijven leren Maar, benadrukt hij, 'blijven leren is ook een must'. 'Zo voorkom je dat jouw baan op de tocht komt te staan, en kun je mogelijk een switch maken.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Nederlandsche Bank (DNB) heeft de hulp ingeroepen van de overheid en het bedrijfsleven om de inflatie te beteugelen. Eerder al riep DNB vakbonden op tot matiging van de looneisen, en de nieuwe stap past volgens macro-econoom Edin Mujagic goed in het mantra 'alles en iedereen moet meehelpen aan inflatiebestrijding'. Volgens Mujagic wordt door de herhaalde oproepen van DNB ook duidelijk dat de Nederlandse centrale bank nog altijd angst heeft voor een langer aanwezige inflatie. 'De laatste tijd vloeit er echt een stroom aan documenten en analyses over inflatie vanuit DNB', duidt hij. 'En dat is logisch, want iedereen heeft het over inflatie.' Desondanks heeft Mujagic de indruk dat de toon die in de documenten en analyses wordt gebruikt, ook het doel heeft om Nederland voor te bereiden op een langer durende inflatie. 'De inflatie blijft langdurig hoog, en daarop moet de buitenwereld worden voorbereid.' 'Geef minder uit'Volgens Mujagic probeert DNB hiermee ook consumenten en de overheid aan te sporen minder uit te geven. 'Want hoe meer je als overheid spendeert, hoe meer olie je op het inflatievuur gooit', duidt hij. 'DNB wil dan ook dat werkgevers voorzichtig omgaan met de prijsverhogingen en dat vakbonden voorzichtig zijn met looneisen. En het overkoepelende doel daarvan is om de vraag naar goederen en diensten te doen afnemen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Starters op de woningmarkt kochten vorig jaar meer huizen in wijken waar gemeenten eerder nog beleggers weerden. Dat meldt het FD vandaag. Landelijk gezien gaat dat over 2.000 woningen die naar 'gewone' kopers gingen, en dat is - gedeeltelijk - goed nieuws vindt hoogleraar Arnoud Boot. Want als een gemeente zegt een gedeelte van de nieuwbouw beschikbaar te willen maken voor starters en regionaal gebonden mensen, is dat hun goed recht vindt Boot. 'Maar waar het probleem hem in zit, is dat er sprake is van een cumulatie van beleid tegen beleggers en dus ook tegen investeerders op de woningmarkt', duidt Boot. 'En wat we nodig hebben, is dat er meer gebouwd wordt én kan worden.' Boot durft zelfs te spreken over een verdelingsvraagstuk, waar in dit geval een paar duizend starters van zullen hebben. 'Maar tegelijkertijd donderen er allerlei potentiële huurders van tafel af', vervolgt hij. 'En wat dit onderzoek laat zien is dat de kopers van deze woningen huurders hebben verdrongen, die in wezen een lager inkomen zouden hebben gehad. Is dat de keuze die we hadden willen maken?'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Landen moeten voorzichtiger zijn met het geven van allerlei compensaties. Dat is de boodschap die econoom Arnoud Boot opviel bij de toespraak van president Christine Lagarde, van de Europese Centrale Bank (ECB). Volgens haar valt de inflatie niet te beteugelen, zolang overheden makkelijk geld geven aan burgers. 'Eigenlijk was haar boodschap: hoe krijg je overheden in het gareel, om de constante compensaties voor van alles en nog wat te stoppen', zegt Boot. Maar de econoom vindt de boodschap van Lagarde opvallend, want volgens hem is de ECB de schuldige als het gaat om het beleid. 'Als de ECB, Lagarde en haar voorgangers, jarenlang niet hadden gezegd dat geld gratis was, de rente nul of negatief was, dan was dit niet gebeurd. De ECB staat aan de basis van de ontsporing van de politiek en de overheid.'  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het was eigenlijk vrij voorspelbaar: na tien achtereenvolgende renteverhogingen maakte de Fed gisteren weer een keer pas op de plaats. Toch had het Fed-besluit ets geks, vindt macro-econoom Edin Mujagic. Want terwijl eigenlijk alle economische seinen op groen stonden - een hogere inflatie en een dalende werkloosheid - lag een nieuwe renteverhoging in de lijn der verwachting. Zeker omdat een van de grootste fouten in de afgelopen twee jaar was dat er te lang gewacht werd met het verhogen van de rente. En hoewel Jerome Powell de rentebesluiten niet in zijn eentje neemt, gaat de Fed-baas volgens Mujagic niet geheel vrijuit. 'Als de Fed alle seinen op groen ziet staan en tóch de rente niet verhoogt, kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat de centrale bank de rente eigenlijk gewoon niet wíl verhogen.' Waarschijnlijk regeert de angst dat elke nieuwe rentestap onvoorspelbare gevolgen kan leiden. Dan kan het verstandig zijn om even een pauze in te lassen en naar buiten te brengen dat je kijkt hoe eerdere renteverhogingen uitpakken. 'En wat je dan niet vertelt, maar wat ik gisteren wel hoorde, is dat je ondertussen hoopt dat de macro-economische cijfers in de komende weken zodanig worden dat je over een week of vier tot acht kunt zeggen dat je die rente niet hóeft te verhogen.' Hoewel een rentestijging naar 5 procent uiteindelijk onvermijdelijk is, worstelt de Fed duidelijk met de nieuwe fase, waarin je de gevolgen van elke kleine rentewijziging goed moet afwegen. Diezelfde afweging geldt voor de ECB, die de rente inmiddels wél met 0,25 procentpunt heeft verhoogd. Het blijft een subtiele balans tussen een stabiele inflatie en een aanvaardbare rente. Gelukkig toont Powell zich keer op keer een meester-communicator. 'Als iemand de Fed door dit linguïstische moeras kan loodsen, dan is hij het wel.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De opgelopen rente zorgt ervoor dat de energietransitie ruim 17 miljard euro duurder wordt. Dat schrijft het Financieele Dagblad vandaag. Maar om daar nou gek over te gaan doen, vindt macro-econoom Edin Mujagic onnodig. 'Mensen doen alsof er bij een rente van 4 of 5 procent helemaal niks meer kan.' Terwijl het tegendeel volgens Mujagic waar is. 'Mensen vergeten dat de rente vóór 2008 op 5 à 6 procent lag', duidt hij. 'En de economie ging toen gewoon door. Laten we niet al te gek gaan doen. Inderdaad, de rente is hoger, maar het is niet zo dat daardoor alles stil komt te vallen.' Ook de oproepen tot ingrijpen en het nemen van verantwoordelijkheid door de Europese Centrale Bank (ECB) en termen als 'rentekorting' voor groene investeringen zeggen volgens Mujagic een hoop over de 'micromanagende' samenleving. 'Wat is de volgende stap? Dat we voor alle sectoren een aparte ECB-rente gaan opstellen', verzucht hij. 'Het gaat over serieuze producten, maar je weet dat als je met rentekortingen gaat werken, alles en iedereen gaat proberen een investering onder 'groene investeringen' te scharen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De centrale banken van Canada en Australië hebben de afgelopen week besloten om toch door te gaan met renteverhogingen. 'Hier schuilt een les in voor de Fed en de ECB,' zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'Ze zijn tot de conclusie gekomen dat eerdere verhogingen onvoldoende waren en dat ze door moeten gaan.' Later deze week komen de Europese Centrale Bank (ECB), de Amerikaanse Federal Reserve (Fed) en de Bank of Japan (BOJ) met nieuwe rentebesluiten. En wat er de voorbije week in Canberra en Ottawa is gebeurd, zou wel eens een tipje van de sluier kunnen oplichten. Het was niet genoeg  'Ze hebben daar besloten om de rentes te verhogen', stelt Mujagic, 'en hoewel dat op zich niets nieuws lijkt is het toch bijzonder.' De econoom benadrukt dat de centrale banken van Australië en Canada de eersten waren die destijds begonnen met renteverhogingen. 'Dus je zou verwachten dat ze er nu ook als eersten mee stoppen.' Dat doen ze dus niet. Sterker nog: 'Beide zijn de afgelopen maanden even gepauzeerd met renteverhogingen om te kijken hoe de eerdere verhogingen zouden uitwerken. Nu zijn ze tot de conclusie gekomen dat het allemaal niet genoeg was en dat ze moeten doorgaan.' Geen tijd voor een pauze Daar schuilt volgens Mujagic een les in voor Europa en de VS. 'Want ook hier komt het woord 'pauze' vaak voor. Terwijl die landen ons hebben laten zien dat het besluit te vroeg kwam. Ik vrees zelf ook dat er geen ruimte is om te pauzeren en dat we die hele discussie beter kunnen overslaan. Als het niet voldoende is, moet je gewoon doorgaan.' Mujagic beseft dat bij sommigen daardoor de vrees groeit dat opeenvolgende renteverhogingen de economie hard zullen treffen. 'Het is een nare boodschap, maar zo werkt het nu eenmaal,' zegt hij. 'Je kunt niet zeggen: ik wil die economie koste wat kost stimuleren om te groeien en tegelijkertijd ook even de inflatie aanpakken. Die twee gaan helaas niet samen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.