Macro met Boot en Mujagić | BNR

De Amerikaanse centrale bank, de Fed, heeft gisteren besloten de rente ongewijzigd te laten. Dat was geen verrassing, maar dat Fed-baas Jerome Powell een aantal renteverlagingen in het verschiet stelde, was voor macro-econoom Edin Mujagic de verrassing van de avond. Hij vraagt zich af waar die u-bocht vandaan is gekomen.   Allereerst Edin, hoe kijk je terug op de persconferentie van Powell?   Daar is maar één woord voor: wow. Dat werd besloten de rente ongewijzigd te laten, was inderdaad geen verrassing. Maar dat Powell tijdens de persconferentie zei dat er uitvoerig wordt gesproken over renteverlagingen, zag niemand aankomen. Sterker nog, hij is tot nu toe juist heel fel geweest op de financiële markten die überhaupt alleen maar dachten aan een mogelijke renteverlaging. En nu kondigt hij als het ware niet één maar drie verlagingen aan voor volgend jaar.   Powell zei tot nu toe steeds dat de inflatie moet worden aangepakt. Doen we dat niet, dan is de schade vele malen groter. De centrale bank mocht volgens hem niet de fout maken de rente te vroeg te gaan verlagen. Maar dat is nu allemaal weg, er is niemand meer binnen de Fed die nog een renteverhoging zie aankomen.   Wat is hier gebeurd dan?  Dit is in elk geval zeer opmerkelijk. Maar dit kan een aantal zaken betekenen, bijvoorbeeld dat de Fed ervan is overtuigd dat de oorlog tegen inflatie is gewonnen. Maar niets wijst daarop, want de Fed zei gisteravond dat de inflatie mogelijk in 2026 terug is op 2 procent. Dus die oorlog is nog niet gewonnen. Wat ook kan, is dat de economen van de Fed ineens verwachten dat de het slecht zal gaan met de Amerikaanse economie. Maar, daar zijn ook geen signalen van.   Wat is dan de reden voor de u-bocht van Powell?   Ik denk dat dat te maken heeft met iets wat eigenlijk bijna niemand binnen de Fed openlijk zal zeggen. Sterker, als je ze ernaar zal vragen, dan zullen ze het gaan ontkennen. Maar ik denk dat zij zich in toenemende mate laten leiden door de belangen van de Amerikaanse overheid. Die moet volgend jaar bijna achtduizend miljard dollar aan oude leningen herfinancieren. En daarnaast zal het begrotingstekort uitkomen op tweeduizend miljard dollar. Dat zijn gigantische bedragen, waarbij een klein beetje stijging van de rente al enorm hogere rentelasten betekent.  Maar een centrale bank hoort zich hier eigenlijk niets van aan te trekken. En dus mogen we nu voorzichtig concluderen dat de bestrijding van de inflatie niet meer de allerhoogste prioriteit is van de Fed. De belangen van de Amerikaanse overheid gaan de komende jaren voor en dat is heel slecht nieuws voor de inflatieontwikkeling en je kunt je ook afvragen of Jerome Powell nog wel in control is.   Is Powell dan verworden tot een sitting duck?   Dit is iemand die nog geen twee weken geleden een hele andere taal uitsloeg. Binnen de Fed zijn er mensen die anders denken over het rentebeleid en de inflatievooruitzichten dan Powell, en dat was het geluid dat we gisteravond hebben gehoord. Één van de uitkomsten van gisteravond is dan ook dat hij geen meerderheid meer heeft in zijn bestuur, en dat is funest voor een voorzitter van de Fed.   Zijn termijn loopt nog tot begin 2026, als die inflatie op 2 procent zit. Maar volgend jaar zijn er verkiezingen in de Verenigde Staten, en de nieuwe president gaat over wie de voorzitter van de Fed mag zijn. Dus de u-turn van Powell kan ook daar mee te maken hebben.    See omnystudio.com/listener for privacy information.

Normaal gesproken is de centrale van Australië niet het middelpunt van de aandacht, maar niet voor econoom Edin Mujagic. Hij ziet in Australië namelijk iets bijzonders gebeuren. ‘De Australische regering wil de centrale bank hervormen. Dat heeft meestal een doel dat iets oplevert voor de regering, dat zie je hier heel duidelijk.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

China wordt geteisterd door flinke deflatie, maar waar consumenten in Europa en de Verenigde Staten er heel veel voor over zouden hebben om de prijzen te zien dalen, daar hebben Chinezen er slapeloze nachten van. Dat zegt macro-econoom Edin Mujagic. En dat heeft alles te maken met de lage uitgaven van de Chinese consument. Als we inflatie zien als een weergave van het feit dat de vraag naar goederen en diensten groter is dan wat er aangeboden wordt, dan staat deflatie in dezen ervoor dat Chinezen heel weinig spenderen. Oftewel: de economie in China loopt niet lekker. En dan begrijp je waarom de beleidsmakers in China zich daar grote zorgen over maken. Het geeft aan dat de economie - waarvan iedereen dacht dat die verbetering zou laten zien ná het opheffen van de coronamaatregelen - niet van de grond komt. De consument houdt de hand stevig op de knip, maar als geld niet rolt, groeit de economie ook niet.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Veel Nederlanders blijken voor een hypotheek niet alleen aan te kloppen bij de bank, maar ook bij familieleden. Uit onderzoek van De Nederlandsche Bank blijkt dat in 2020 een zesde van de Nederlandse huishoudens met een hypotheek gebruik heeft gemaakt van zo'n familiehypotheek. En dat is een spannend onderwerpt, zegt macro-econoom Arnoud Boot.   Wat is het probleem?    Kijk, familiehypotheken zijn op zich geen probleem. De echte discussie begint pas als dit op een fiscale manier gaan aanmoedigen. Dan vind je mij op je weg, want dat is niet de bedoeling. Het feit dat rijke mensen geld kunnen schenken of uitlenen aan hun kinderen, vergroot de ongelijkheid en creëert problemen op de huizenmarkt. Dan heb je het over de fundamenten van onze maatschappij.   Schenkingsbelasting en erfbelasting zijn in mijn ogen de meest redelijke belastingen die er zijn. Het geld dat ik namelijk tijdens mijn leven verdien, dat heeft deels met mijn capaciteiten te maken maar ook met geluk. Als ik doodga, dan klopt de fiscus aan bij mijn nabestaanden. Waarom zouden zij het geld dat ik heb verdiend gratis in hun schoot geworpen krijgen?   Welke rol speelt de familiehypotheek in dit verhaal?   Deze week heeft economenvakblad ESB een mooi verhaal gepubliceerd hierover, geschreven door een onderzoeker van De Nederlandsche Bank en iemand van de Vrije Universiteit. Zij schrijven dat de familiehypotheek invloed heeft op de woningmarkt: het drijft de prijzen op. De neiging van mensen om goed voor hun kinderen te zorgen, is belangrijk voor de maatschappij. Één van die uitwassen hiervan is, is dat je eigen kinderen een groot voordeel dan hebben ten opzichte van anderen. Maar hier zitten financiële fiscale voordelen aan, en die zijn feitelijk oneigenlijk. Want als ik een hypotheek aan mijn dochter geef, dan kan zij de rente aftrekken van de belastingen en dat heeft zij een rentevoordeel. Want zij kan netto een grotere hypotheek hebben dan als ze alleen bij de bank terecht zij kunnen. En dat is een fiscaal voordeel waar elke Nederlander eigenlijk voor betaalt.  Hoe nu verder dan?   Je kunt in Nederland tot 130.000 euro schenken per jaar, tegen een 10 procent. De vraag is of dat percentage voldoende is, maar met een hoger rentepercentage werk je belastingontwijking wellicht in de hand.   Daarnaast ben ik absoluut niet tegen familiehypotheken, want het maakt de financiële instellingen eigenlijk ook wat minder belangrijk. Maar we moeten wel opletten dat de fiscale voordelen niet te groot worden, want dat werkt ongelijkheid in de hand.    See omnystudio.com/listener for privacy information.

In Spanje komen de EU-ministers van Financiën bijeen om over de hervorming van de Europese begrotinsregels te soebatten. Ondanks dat verscheidene landen lijnrecht tegenover elkaar staan, verwacht macro-econoom Edin Mujagic dat ze er wel uit gaan komen. Hij maakt zich ook zorgen: ‘ die nieuwe regels houden is bijna per definitie ongeloofwaardig.’  Wat is de inzet van de onderhandelingen?  Al maanden wordt er gesteggeld over nieuwe begrotingsregels. De EU wil de regels versimpelen en meer ruimte geven om duurzaam te investeren, zonder dat staatsschulden nóg hoger worden. We kennen het spreekwoordelijke schaap met 5 poten. Dit is een schaap met 6 poten.  Het grote probleem is dat we hier te maken hebben met een gebrek aan geloofwaardigheid. Omdat de afgelopen twintig jaar heel veel landen zich niet hebben gehouden aan de nu geldende regels. Elke nieuwe afspraak met als laatste zin ‘en nu gaan we ons aan die nieuwe regels houden’ is per definitie ongeloofwaardig.  Gaan de onderhandelingen zoals altijd?  Sommige dingen die veranderen nooit dat zal vanavond niet anders zijn. Nog steeds staan Duitsland en Frankrijk op veel punten lijnrecht tegenover elkaar. Wat wel is veranderd is dat Nederland voorheen altijd samen met Duitsland optrok, maar dat de het standpunt van de Nederlandse regering is tegenwoordig dichterbij standpunt van de Fransen en de Italianen ligt. En dat het ministerie van Financiën de lange traditie van de Nederlandse opstelling – namelijk achter Duitsland – heeft laten vallen, neem ik ze echt kwalijk.   Waar maak jij je zorgen over?  Ik denk dat je nu al langzaam de contouren van die nieuwe afspraak je kunt gaan zien. Eén ding dat volgens mij echt zeker is, dat de regels soepeler en vrijblijvender worden. Zodat investeringen in verduurzaming en groen niet meetellen voor de hoogte van begrotingstekort en staatsschuld.  Ik kan je één ding garanderen, in alle hoofdsteden in Europa, op alle ministeries van Financiën gaan er werkgroepen gevormd worden met als een opdracht elke geplande uitgave. Ga nou kijken hoe je daar stempel, groen/duurzaam op kunt zetten, want dan wordt het niet meer meegerekend.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De lees-en rekenvaardigheden van Nederlandse leerlingen staan onder druk. Dat blijkt uit internationaal onderzoek naar die vaardigheden onder Europese vijftienjarigen. Hoewel Nederland nog relatief goed scoort ten opzichte van andere Europese landen, maakt macro-econoom Edin Mujagic zich toch zorgen.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Europese lidstaten besteden bijna allemaal te weinig geld aan onderzoek en ontwikkeling, terwijl dat juist hard nodig is om toekomstige economische groei te waarborgen. ‘In 2022 gaven we nog minder uit dan het jaar ervoor, en toen was het met 2,3 procent eigenlijk ook al veel te laag’, zegt econoom Edin Mujagic.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Huizenprijzen in Nederland zijn tussen 2015 en 2022 met maar liefst 86 procent gestegen, en dat is een bizar percentage vindt hoogleraar financiële markten Arnoud Boot. Maar heel verrassend vindt hij het niet. We hadden immers te maken met een volslagen gekte op de huizenmarkt. De stijgingen waren enorm, en de correcties - nadat de Europese Centrale Bank actief werd en de rente verhoogde - waren zeer beperkt. En in de markt werd dat eigenlijk al snel gezien als koopkans, waarop iedereen en masse begon te kopen. Hoe verhoudt dat zich tot andere landen in Europa? Je kunt allerlei redenen noemen waarom de Nederlandse huizenmarkt op slot zit, en dus heel snel in prijzen stijgt. Er is bijvoorbeeld heel weinig beschikbaar, waardoor dat weinige qua prijs dus door het dak schiet. Daarnaast hebben we een - op het oog - zeer sociale huizenmarkt. Van de woningen in Nederland valt namelijk 35 procent onder de sociale sector, en dat is een gigantisch percentage. In Hongarije bijvoorbeeld is dat percentage maar 4 procent. Daar tegenover staat dat de prijsstijging van woningen in Hongarije: 254 procent omhoog. Je zou dus bijna genegen zijn om de percentages te koppelen aan de hogere stijging, maar dat is niet het geval: wij hebben een hoog percentage sociale woningen met een hoge stijging van de prijs, terwijl de prijzen in Hongarije nog verder zijn geëxplodeerd tegenover een zeer laag percentage van sociale huur. Dat geeft al aan dat er geen simpel antwoord is.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens econoom Arnoud Boot is met de afwikkeling van de woekerpolissen het ‘grootste financiële schandaal uit de recente geschiedenis’ opgelost. Grote woorden die hij zelf niet ziet als dergelijk. ‘We praten uiteindelijk over tientallen miljarden euro’s aan schade.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoewel het inflatiecijfer van het CBS vandaag volop in de belangstelling staat, is de stand van de conjunctuurklok minstens even veelzeggend, stelt macro-econoom Edin Mujagic. De conjunctuurklok weergeeft met 13 indicatoren de hoe de economische vlag erbij hangt. ‘Als je daarnaar kijkt moet je concluderen dat de vlag er behoorlijk slapjes bijhangt.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.