archiwum edukacji

Centralnym punktem wykładu będzie próba spojrzenia na twórczość Magdaleny Abakanowicz (1930–2017) poprzez pryzmat jej tatarskich korzeni, kwestii do tej pory marginalizowanej. Wiedza ta pozwala we wczesnych pracach tekstylnych artystki z latach 60. XX wieku dostrzec ich strukturalne podobieństwo do tatarskiej architektury nomadycznej, a przez to odwołania do wędrownego stylu życia związanego z tradycjami pastoralnymi. Takie odczytanie jej twórczości może stać się ważnym przykładem próby „kreolizacji” polskiej historii sztuki poprzez zaproponowanie alternatywnego dla „formy narodowej” modelu.W ramach wykładu twórczość Abakanowicz zostanie umieszczona w szerszym kontekście Eurazji, diaspory tatarskiej i historii rosyjskiego imperializmu. Ważnym kontekstem będzie historia Tatarów Krymskich – zarówno w powiązaniu z powojennym ludobójstwem, jak i obecną aneksją półwyspu przez armię rosyjską. Przyjrzymy się, jaką rolę odegrali Tatarzy w koncepcji EURASII niemieckiego artysty Josepha Beuysa, jak również w pracach i performansach współczesnej tatarskiej artystki Nazilyii Nagimovej.Wspólnoty tatarskie zamieszkujące dzisiejsze pogranicze Polski, Białorusi i Litwy należą do najstarszych wspólnot muzułmanów sunnickich w Europie. Już od XV wieku ich historia była blisko związana z losami Rzeczypospolitej. Dziś ich obecność może stanowić ważny punkt wyjścia dla szerszej dyskusji na temat kluczowych zmian geopolitycznych zachodzących wskutek rosyjskiej aneksji Krymu, kryzysu uchodźczego na wschodniej granicy, a także odradzającej się pamięci związanej z sowieckim kolonializmem.Dorota Jagoda Michalska – historyczka sztuki, krytyczka i kuratorka. Ukończyła Uniwersytet Warszawski i Courtauld Institute of Art w Londynie. W 2023 obroniła doktorat na Uniwersytecie Oxfordzkim, poświęcony relacjom między polską sztuką nowoczesną a warunkami peryferyjnego kapitalizmu. Jej teksty ukazały się m.in. w e-flux, „Afterall”, „ArtMargins”, „Post.Moma”, a także w katalogach Biennale w Wenecji, Biennale w Pradze i wystaw w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki. Współredaktorka książki poświęconej sztuce i kolonialności w Europie Wschodniej, która ukaże się w wydawnictwie Routledge na początku 2025 roku.

What is the symbiotic collaboration between two artists who work as a duo and have been a couple in their private lives? What media shape their artistic language for expressing multiple themes? What is the source of the artists’ choreography: is it the potential of their bodies or the desire to express emotions through these poses? How do they combine private motifs with cultural references? And what cultural themes do they embody in subtle performances? Do and how do large-scale drawings linked to choreographed bodies fit into gay and queer culture? What models of masculinity do they represent against a background of tradition and rich cultural motifs? And what role do stones and masks play in all this?Meeting will be held in English with translation into Polish.Moderation: Marc Navarro, Maria Brewińska

W rozmowie uczestniczą Michalina Kacperak, fotografka, której twórczość oscyluje wokół tematyki rodziny oraz Karolina Balcer, artystka zajmująca się tuftingiem. Dyskutują o wyzwaniach związanych z dorastaniem w rodzinach dotkniętych uzależnieniem i kryzysem bezdomności. Anna Cyklińska i Cleo Ćwiek, współautorki podcastu Można Zwariować, poruszają znaczenie stawiania granic oraz mechanizmy współuzależnienia. Dzielą się też refleksjami na temat roli sztuki w procesie uzdrawiania i sposobach radzenia sobie z wstydem.

Ewa Kuryluk. Kangór z ołówkiem, pędzlem i nożyczkami autorstwa Anny Kowalskiej to pierwszy katalog systematycznie i możliwie kompletnie dokumentujący prace na papierze stworzone przez Ewę Kuryluk w latach 1959–1979. Powstał w ścisłej współpracy z artystką pragnącą, by nie była to pozycja wyłącznie dla specjalistów, ale książka dla wszystkich zainteresowanych sztuką drugiej połowy XX wieku. Katalog został podzielony na rozdziały porządkujące wczesną twórczość Kuryluk – od lat gimnazjalnych po końcówkę lat 70., kiedy postanowiła porzucić rysunek i malarstwo na rzecz instalacji. Bogato ilustrowana książka przedstawia niemal 900 prac artystki znajdujących się w zbiorach prywatnych i publicznych, z uwzględnieniem ich historii aukcyjnej, wystaw, na których były prezentowane, i odniesień bibliograficznych.

Zapraszamy na spotkanie z Agnieszką Taborską, historyczką sztuki, oraz Anną Arno, tłumaczką pionierskiej książki Whitney Chadwick Artystki i surrealizm. Publikacja ta to najbardziej wszechstronne omówienie życia, myśli i dzieł niezwykłych kobiet, które stały się ważną częścią ruchu surrealistycznego.Leonora Carrington, Leonor Fini, Frida Kahlo, Dorothea Tanning i wiele innych artystek to ikony tamtej epoki, a zarazem odważne dziewczyny, które nie pozwoliły się zamknąć w roli modelek i muz, lecz podążyły własną ścieżką, by poprzez surrealizm osiągnąć dojrzałość twórczą i „wyzwolenie ducha”. Historie ich życia i ich dokonania zostały tutaj przedstawione na tle burzliwych lat dwudziestych, trzydziestych i czterdziestych XX wieku, w cieniu wojny, która skazała surrealizm na wygnanie za ocean – do Nowego Jorku i Meksyku.Whitney Chadwick w trakcie prowadzenia swoich badań rozmawiała i korespondowała z większością bohaterek tej książki. Poza mnóstwem ilustracji włączyła do niej również liczne dokumenty, nigdy wcześniej niepublikowane, do tej pory nieznane szerszej publiczności, a nawet ekspertom w dziedzinie surrealizmu. Te przełomowe badania odmieniły krytyczno-artystyczne losy surrealistek i stały się podstawą do całkowitej rewizji ich historii, książka Chadwick zyskała zaś status klasycznego opracowania poświęconego artystkom surrealizmu.

W sierpniu 2024 roku sąd uznał winną Monikę Drożyńska uszkodzenia 58 pokrowców na zagłówki w pociągach spółki PKP Intercity Są Zakład Centralny w Warszawie. Czynu dokonała techniką haftu ręcznego na tkaninie haftując cytaty z poezji Tuwima i Białoszewskiego. Jeszcze przed ogłoszeniem wyroku działalność artystki w PKP budziła wiele emocji. Drożyńskiej zarzuca się "brak umiejętności, głupotę, wandalizm, chorobę psychiczną, szaleństwo". Hafty są określane jako "głupie, brzydkie, nieestetyczne". W komentarzach pisano: "Czteroletnie dziecko tak haftuje", "Panie z koła gospodyń wiejskich haftują lepiej i nie nazywają tego sztuką", "Sztuka to Bitwa pod Grunwaldem, a nie to". Życzy się jej łagru, kary chłosty, więzienia.Debata w Zachęcie będzie poświęcona wieloaspektowości hafciarskich interwencji w pociągach. Przyjrzyjmy się jej z punktu widzenia prawnego, filozoficznego oraz subwersywności gestu hafciarskiego.

„Who are exhibitions made for? Whose stories do they tell and who is not represented in them and feels out of place in an art gallery? What role should the institution play today and what needs should it respond to?’ - These were the questions posed by the curators of the Tears of Happiness exhibition. However, as critical commentary arose from the artists and theorists taking part in the performance programme, the questions began to multiply. The performers, as well as the audience, pointed to issues that seem problematic today: the way old age and illness are portrayed; the objectification of a loved one; the portrayal of people with dysfunctions as curiosities, flawed and out of sorts; approaches to the rights of non-humans, animals. A group of female artists, theorists, activists sent a letter requesting the burial of the animal remains from Katarzyna Kozyra's work The Pyramid of Animals. The Young British Artists, or YBA for short, employed similar artistic strategies in the 1990s. How were they influenced by the different economic and social conditions in the two countries: in Britain it was the crisis, triggered by the sudden deregulation of the financial markets in 1986, while in Poland it was the turbulent process of political transformation after 1989. Have discussions on the achievements of the YBA swept through in the UK? What impact did the institutionalisation and commercialisation of the works have on them? Which of their activities have changed the art landscape? And which ones would we prefer to forget?A discussion on the shadows and glories, inconsistencies and continuities of both formations will be led by representatives of the AICA, which is co-organising the event.

In Sarah Ensor’s essay “Spinster Ecology: Rachel Carson, Sarah Orne Jewett, and Nonreproductive Futurity” (2012), the avuncular figure of the spinster figures a model of “queer ecocritical practice” and a “model of care that allows distance, indirection, and aloofness to persist and that transforms the vexed concept of ‘enoughness’ from a chastening limitation to a quietly affirmative state.” This talk explores how models of care involving a critical (or queer ecocritical) distance can provide a different frame of thinking for art and design, based in the idea of life economies and a life drive. Examples range from the 1950s new town of Harlow in Essex to Jacques Tati’s influential film Mon Oncle. The figures of the body and the other appear in this talk in ways that complement Prinz Gholam’s creative practice. Tim Waterman is Professor of Landscape Theory and Inter-Programme Collaboration Director at the Bartlett School of Architecture, UCL. His research addresses imaginaries: moral, political, social, ecological, radical, and utopian. This forms the basis for explorations of power and democracy and their shaping of public space and public life; taste, manners, belief and ritual; and foodways in community and civic life and landscape. He is the author of The Landscape of Utopia: Writings on Everyday Life, Taste, Democracy, and Design and editor of Landscape Citizenships with Ed Wall and Jane Wolff, Landscape and Agency: Critical Essays with Ed Wall, and the Routledge Handbook of Landscape and Food with Joshua Zeunert.

The German Pavilion, designed by Ludwig Mies van der Rohe and Lilly Reich for the 1929 Barcelona World Exposition, has two pools. In one stands Georg Kolbe's sculpture Dawn. The other was long interpreted as a flat mirror of water - thus fitting perfectly with the perception of the pavilion as a composition of abstract, intersecting surfaces. However, it originally housed water plants, which were omitted during the building's reconstruction in the 1980s.In 2022, the CENTRALA group and curator Aleksandra Kędziorek, in collaboration with the Mies van der Rohe Foundation team and experts from the Tres Turons aquatic plant nursery, began the process of re-introducing water lilies to the pavilion. After two years, the biologically dead pool has turned into a living ecosystem, and birds, frogs and dragonflies have become regular visitors to the pavilion.During the meeting on the square in front of the Zachęta building, we will talk about the challenges of introducing nature into architectural icons - shifting from design thinking to process thinking and gradually giving up control. The discussion with invited guests will be preceded by a screening of film documentation. The panel will include Ivan Blasi, curator from the Mies van der Rohe Foundation in Barcelona, Malgorzata Kuciewicz and Simone De Iacobis from the CENTRALA group. The discussion will be moderated by project curator Aleksandra Kędziorek.Ivan Blasi was born in Barcelona in 1976 and studied Architecture at the Escola Superior d´Arquitectura de Barcelona (ETSAB) where he graduated in 2002. He co-founded the architecture studio 100to Arquitectura in 2003 and has been teacher at the Barcelona Architecture Centre since 2005, concentrating on 20th Century Architecture and Contemporary Architecture in Europe. He collaborated in several programmes of Docomomo Ibérico (2007-2010) and was Secretary General of Docomomo International between 2010 and 2015. He is the curator of programs and prizes at the Mies van der Rohe Foundation in Barcelona where he is in charge of the EU Mies van der Rohe Award and the interventions in the Barcelona Pavilion.

Estetyka niepełnosprawności Tobina Siebersa, badacza i aktywisty działającego na rzecz praw z niepełnosprawnościami, jest książką rewolucyjną. To pierwsza próba przedstawienia niepełnosprawności w sztuce współczesnej i kulturze wizualnej przeprowadzona z takim rozmachem. Odsłania kulisy pracy Marca Quinna i literackie światy Junot Díaz, zestawia Wenus z Milo i prace Andy’ego Warhola. Bada, w jaki sposób niepełnosprawność problematyzuje obowiązujące wyobrażenia o pięknie. Będzie ona punktem do rozmowy o relacjach sztuki i niepełnosprawności. Spróbujemy uchwycić proces, w którym niepełnosprawność staje się wartością estetyczną. Zastanowimy się nad rolami, jakie niepełnosprawne ciało i umysł odegrały w ewolucji współczesnej estetyki. Przyjrzymy się m.in. tak zwanej sztuce „zdegradowanej” i „zdyskwalifikowanym” ciałom, zadamy też pytanie o to, jakie związki z uciskiem osób z niepełnosprawnościami miała sztuka. W spotkaniu udział wezmą osoby związane ze sztukami wizualnymi, teatrem, studiami o niepełnosprawności: Ewelina Godlewska-Byliniak (Centrum Sztuki Włączającej), Tomasz Grabowski (artysta wizualny), Joanna Kordjak (Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki), Justyna Lipko-Konieczna (Centrum Sztuki Włączającej), Katarzyna Ojrzyńska (Uniwersytet Łódzki). Spotkanie poprowadzi Piotr Morawski (Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski). Książka Estetyka niepełnosprawności Tobina Siebersa to czwarta pozycja w serii Odzyskiwanie obecności według pomysłu Eweliny Godlewskiej- Byliniak i Justyny Lipko-Koniecznej, która wydawana jest przez Centrum Sztuki Włączającej w partnerstwie z Zachętą – Narodową Galerią Sztuki. Tobin Siebers był profesorem kolegialnym im. V. L. Parringtona w zakresie języka angielskiego i literatury oraz sztuki i projektowania na Uniwersytecie Michigan. Autor wielu książek i publikacji, w których podejmował tematy związane z teorią niepełnosprawności w kontekście etycznym, estetycznym i politycznym. Laureat nagrody University of Michigan Press Book Award 2011.