Raport z Literatury

W 2023 roku Karakterowi, najbardziej znanemu wydawnictwu niezależnemu, wybija 15. lat działalności na rynku. To również 15. lat zmian społecznych, politycznych i kulturalnych. Zatem: czy wydawca musi mieć misję? Czyli po co Przemek Dębowski wciąż publikuje książki? jak zmieniliśmy się my i rynek? Czyli czasy dolara za 2 złote i świecie ziszczonego snu w jaki sposób Karakter znajduje swoich autorów? I czego nie udało się przeforsować Przemkowi? co działo się z krytyką literacką? I czy możliwy jest plan pozytywny i Republika Krytyków? :) czy wszystkie potrzeby czytelników należy zaspokajać? Czyli o karierze "literatury obozowej" o ścieżkach zawodowych w miejscu Zagłady. Dlaczego to Susan Sontag uratowała Karakter? i nieoczekiwane dyskusje o literaturze zupełnie najnowszej. Rozmowa i ważna, i nieplanowanie rocznicowa, i pełna marzeń i wiary w literaturę. Jakkolwiek patetycznie to brzmi. Posłuchajcie o refleksjach z ostatnich 15. lat. Moja audycja powstaje dzięki Wam - Jeśli masz ochotę wesprzeć moją pracę, możesz zdecydować się na dowolną wpłatę w serwisie Patronite i dołączyć do naszej społeczności :) https://patronite.pl/raportzliteratury fot. Marzena Bugała

Susan Sontag - ikona, despotka, ostatnia wielka gwiazda humanistyki? Jak zabrać się do jej twórczości? Była nie tylko eseistką i pisarką, ale również wpływową krytyczką i teoretyczką kultury. Odwagą myślenia i pisania (może nawet zuchwalstwem) zmieniła oblicze współczesnej humanistyki. Jej esej "Notes on 'Camp'" z 1964 roku zrewolucjonizował sposób, w jaki rozumiemy sztukę, a krytyka wojny w Wietnamie oraz pomoc niesiona w trakcie wojny w Bośni wyznaczyła standard intelektualistom zaangażowanym (choćby w teorii). Od czego zacząć? I po co to robić? Przejdziemy od fotografii, poprzez interpretację, znaczenie choroby po politykę i feminizm - bo wszystko to mieściło się w jej rozważaniach. Moja audycja powstaje dzięki Wam - Jeśli masz ochotę wesprzeć moją pracę, możesz zdecydować się na dowolną wpłatę w serwisie Patronite i dołączyć do naszej społeczności :) https://patronite.pl/raportzliteratury

Razem z dr Pauliną Małochleb - krytyczką, akademiczką, uważną czytelniczką i twórczynią @ksiazkinaostro - rozmawiamy o WSTYDZIE. skąd bierze się wstyd? dlaczego wstyd jest skutecznym narzędziem dyscyplinowania kobiet? co wspólnego ze wstydem ma klasowość? I jak z kastową strukturą społeczną radzi sobie Francja? w jaki sposób Marie Ndiaye dekonstruuje model lewicowego zaangażowania? czy jest możliwa ponowna kolonizacja? jakie tematy są bliskie współczesnej literaturze francuskiej? miasto jako wstyd: Bordeaux jako miejsce wstydu  co jest lepszą metodą popularyzowania myśli feministycznej? Czyli furia Eimar McBride vs pop-intelektualizm R. Solnit A odpowiedzi na te i inne pytania wysłuchacie w rozmowie, którą rozpięłyśmy pomiędzy trzema, w naszym odczuciu, przeoczonymi publikacjami. Mówimy o: Eimear McBride, Coś nie tak. Kobiecość i wstręt (przeł. Aga Zano, wyd. Pauza) Marie Ndiaye, Zemsta należy do mnie (przeł. Magdalena Kamińska-Maurugeon, wyd. Filtry) Monika Drzazgowska, Szalej (wyd. literackie) Moja audycja powstaje dzięki Wam - Jeśli masz ochotę wesprzeć moją pracę, możesz zdecydować się na dowolną wpłatę w serwisie Patronite i dołączyć do naszej społeczności :) https://patronite.pl/raportzliteratury Dzięki!

Z esejem jest pod górkę - każdy ma w głowie swoje wyobrażenie, a zdarza się, że mijamy się jak - sama nie wiem - statki na niebie, bo jednak myślimy o zupełnie różnych esejach. No to jaki jest współczesny esej? Wywrotowy, niesforny i buntowniczy czy rozwodniony, puszczony i bufoniasty? Czym jest (a czym nie) esej? Dlaczego czytanie to pakt z autorem / autorką? Co utrata Kresów miała wspólnego z tzw. „polskim esejem”? Skąd wzięło się porównanie Mitteleuropa z esejem jako gatunkiem? Dlaczego anglosasi narobili więcej szkody niż pożytku tej kategorii? Co jest kołem zamachowym eseju?  Co to znaczy, za Tadeuszem Sławkiem, że esej dociąża i odciąża? Dlaczego esej to ćwiczenie z jasności myśli? 00:00:00 esej, czyli co? Wokół definicji (lub ich braku) 00:28:00 esej według praktyczki - Renata Lis dla Dwutygodnik 00:42:00 esej „polski” - czyli skok do antologii eseistycznej od Ossolineum 00:47:25 esej jako Mitteleuropa (serio)

Tym razem zapraszam Was do pierwszego odcinka "interwencyjnego", czyli opowieści o książce Emilii Dłużewskiej "Jak płakać w miejscach publicznych". - czy "ważny temat" książki usprawiedliwia formę? - między promocją a krytyką literacką - socjologicznie o literaturze, czyli o zapotrzebowania na konkretną literaturę i konsekwencjach wyborów - pisanie autofikcyjne czy...? Czyli o trzech książkach o doświadczeniu z ostatnich kilku lat Jeśli masz ochotę wesprzeć moją pracę, możesz zdecydować się na dowolną wpłatę w serwisie Patronite i dołączyć do naszej społeczności :) https://patronite.pl/raportzliteratury Dzięki!

Tym razem, przy okazji poznańskiego spotkania, rozmawiam z profesorem Ryszardem Koziołkiem: literaturoznawcą, eseistą, rektorem Uniwersytetu Śląskiego, a co najważniejsze dla tej rozmowy - autorem kilku książek o czytaniu, pisaniu i rzecz jasna - samej literaturze. Niedługo po premierze ostatniego zbioru „Czytać, dużo czytać”, opublikowanego przez Wydawnictwo Czarne, dyskutujemy o tym, czy trzeba czytać wszystko, o współczesnych sprzymierzeńcach literatury, kanonie literackim i Oldze Tokarczuk, w której można zobaczyć Elizę Oszeszkową. I jak zwykle: ale nie tylko. Czytamy, kiedy milczymy I to milczenie przygotowuje nas do lepszej mowy Ryszard Koziołek O czym posłuchasz w najnowszym odcinku? Jak zmieniała się domowa biblioteka Ryszarda Koziołka, czyli od lotniczych powieści przygodowych po Kraszewskiego i anarchię lekturową Czytać - ale jak?  między czytaniem zawodowym i czytaniem jako formą życia: punkty wspólne i różnice Czy za ideą czytania jak najwięcej nie czai się snobizm?  Czy potrzebujemy utopii, w której wszyscy czytamy? I czy w ogóle potrzebujemy  literatury? Sprzymierzeńcy literatury: o audiobookach, serialach, filmach i podobieństwu Don Kichota do Zadzwoń do Saula Do czego potrzebny nam kanon? Last but not least, czyli „bitwa” o Tokarczuk - lub, cytując profesora: „Ja w Tokarczuk zobaczyłem Orzeszkową” Jeśli masz ochotę wesprzeć moją pracę, możesz zdecydować się na dowolną wpłatę w serwisie Patronite i dołączyć do naszej społeczności :) https://patronite.pl/raportzliteratury Dzięki!

Co wspólnego ma „Berdyczów” Marty Kozłowskiej z „Prawiekiem” Olgi Tokarczuk? Czym jest literatura środka? Czy realizm magiczny jest jeszcze żywy w polskiej literaturze? I co z tym wszystkim ma wspólnego Odyseusz? „apokalipsa ludzi pracy” valtera hugo mae (przeł. Michał Lipszyc)– czyli opowieść o samotności i empatii Czy apokalipsa musi być widowiskowa?  O niewidzialnej i niskopłatnej pracy kobiet oraz statusie imigrantów Europy wschodniej O potrzebie miłości, choćby najbardziej raniącej, prekarnej rzeczywistości i małych-wielkich końcach A w końcu: o braku języka - trudzie w opisaniu siebie drugiemu człowiekowi oraz doświadczeniu przybyszów poszukujących lepszego świata "Elmet", Fiona Mozley, przeł. Łukasz Witczak, wyd. Pauza  Literatura środka – czyli kiedy przede wszystkim liczy się przyjemność lektury – i dlaczego nie powinniśmy się jej bać? - czyli kiedy szukamy postaci podobnych do nas Czym jest wciągnięcie się w literaturę? I dlaczego literatura środka ma największy potencjał rynkowy? Przezroczysty język i barwna fabuła: zarzut czy wartość? Rozpiska tematów: 00:00:53 O nowym cyklu 00:05:00 Marta Kozłowska, „Berdyczów” 00:24:15 valter hugo mae, „apokalipsa ludzi pracy” 00:49:20, Fiona Mozley, „Elmet” [wybaczcie, że maniakalnie mówię „Pan Pierce” a nie, jak powinnam była mówić:: „Pan Price” ] 1:00:40 Czym jest tajemnicza „literatura środka”?

Razem z Olgą Wróbel, założycielką Kurzojadów, muzealniczką, recenzentką wewnętrzną wydawnictw oraz krytyczką literatury rozmawiamy o nadziejach na 2023 rok i porachunkach z 2022. Czego jeszcze możecie się spodziewać? Lista tematów poniżej: Czy da się być „niezależną” krytyczką? I dlaczego potrzebny do tego inny etat? Co zaskoczyło nas  w 2022? - czyli o powrocie publiczności na festiwale i ucieczce ze spotkań literackich Książki, które warto, a o które przeszły bez echa: 1. Apokalipsa ludzi pracy, valter hugo mae, przeł. Michał Lipszyc, Ossolineum; https://wydawnictwo.ossolineum.pl/products/111 (ja) 2. Dom, Marylinne Robinson, przeł. Tomasz Wilusz, Prószyński i S-ka, https://www.proszynski.pl/Dom-p-37408-.html (Olga) Z czego żyje pisarz? I dlaczego to ważne pytanie dla objętości książki? Dokąd prowadzi pęd za nagrodami (i dlaczego - spoiler - na manowce)? I czy zbawią nas systemy stypendialne? Czyli słów kilka o nagrodozie, aferze z tegorocznym Grand Pressem i środowiskowej niechęci do zmian. Czy seriale są dziś tym, czym w XIX. wieku była wielka powieść realistyczna? Dlaczego Olga Wróbel życzy sobie więcej literatury eksperymentalnej w 2023 roku? A także: o zmorach polskiej literatury, czyli reprodukowaniu motywów, pisaniu „na temat” i wyraźnym kryzysie wyobraźni. Czy w tych czasach jest jeszcze miejsce na nowego Ulissesa, Boską komedię i inne klasyki (oraz nagrody dla nich)? I dlaczego na dwoje babka wróżyła - czyli między czytaniem krytycznym a „użytkowym” :) Dużo uwagi poświęcamy również krytyce literackiej: dlaczego negatywna recenzja obraża? jak wygląda praca krytyków i dlaczego nie tak, jak sądzicie? kiedy krytyczka/krytyk może sobie pozwolić szczerą recenzję? jaka jest przyszłość tego zawodu? dlaczego partnerstwa z wydawnictwami i innymi podmiotami prywatnymi nie zawsze są złem wcielonym? mówimy o nieudanych romansach z literaturą gatunkową nastawionych na sprzedaż: „Tango” Witkowskiego, proza Natalii Fiedorczuk i Gai Grzegorzewskiej; dyskutujemy o słabościach: mieszaniu prozy z felietonem i pisaniu wciąż o smutnych 30. latkach z wielkich miast i ich kryzysach tożsamości, emocjonalnym szantażu pisarek wobec krytyczek i rozgraniczeniu własnych doświadczeń od fikcji (spoiler: krytykować po prostu należy, to nie pamiętnik do szuflady). co najbardziej nas wkurza, czyli o sztucznie wypromowanych książkach, które pchają się na nasze półki i postach sponsorowanych. Sekcja pytań filozoficznych, czyli: jak promować czytelnictwo w odpowiedzialny sposób. I last but not least: czego życzymy sobie w 2023 roku i na co czekamy? - ja: proza Clarice Lispector w Wydawnictwie Filtrach - Olga: powieść eksperymentalna, wybór prozy zapomnianych polskich pisarek Patronem odcinka jest Audioteka - dobrze opowiedziane historie oraz Wy - wspaniali Patroni i wspaniałe Patronki Raportu. Jeśli masz ochotę wesprzeć moją pracę, możesz zdecydować się na dowolną wpłatę w serwisie Patronite i dołączyć do naszej społeczności :) https://patronite.pl/raportzliteratury Dzięki! Agnieszka

Po co Stanisławowi Lemowi kosmos? I czy jest w nim jeszcze dla nas miejsce? W kolejnym odcinku serii "Źródło" opowiadam Wam o mojej lekturze trzech powieści Stanisława Lema w dość specyficznym kluczu: . W jaki sposób Lem podważa nadrzędną pozycję człowieka w świecie? Czyli w jaki sposób Lem kwestionuje paradygmat antropocentryzmu?  Czy powieści Lema układają się w pewną całość? Jak łączy się zimna wojna, design lat 60. i pralka Frania z futurologią? Czy ludzkość nie jest błędem procesu ewolucyjnego? Jaką przyszłość przewidział nam Lem? W odcinku "lemowskim" zabieram Was w kosmos: przyglądam się "Bajkom robotów", "Niezwyciężonemu" i "GOLEMIE XIV", czyli materiałowi badawczemu mojej pracy magisterskiej. Poniżej podrzucam Wam spis lektur, na których bazowałam przy pracy :) Bakke Monika, Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Poznań 2015. Bakke Monika, Między nami zwierzętami. O emocjonalnych związkach między ludźmi i innymi zwierzętami, w: „Teksty Drugie”, 2007, nr 1-2. Cieślak Anna, Golem czy postczłowiek? Transhumanizm z perspektywy nie-ludzkiej, w: „Acta Humana”, 2013, nr 4. Czapliński Przemysław, Literatura i życie. Perspektywy biopoetyki, w: Teoria – literatura życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej, red. A. Legeżyńska, R. Nycz, t. 1, Warszawa 2012. Fiedorczuk Julia, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Gdańsk 2015 Gajewska Grażyna, Arcy-nie-ludzkie. Przez „science fiction” do antropologii cyborgów, Poznań 2010 Gorliński-Kucik Piotr, TechGnoza, uchronia, science fiction. Proza Jacka Dukaja, Katowice 2017. Graaf Vera, Homo futurus, przeł. Z. Fonferko, Warszawa 1975. Grochowiak Stanisław, Jaki śmieszny Lem!, w: „Kultura” 1965, nr 39. Jelewska Agnieszka, Ekotopie. Ekspansja technokultury, Poznań 2013. Kajewski Piotr, Cybernetyczne rozpasanie, w: „Odra” 1965, nr 12. Kandel Michael, Introduction, w: Mortal Engines, London, 2016. Kandel Michael, Lem jako oświecony, przeł. G. Branny, w: Lem w oczach krytyki światowej, wstęp i wybór J. Jarzębski, Kraków 1989. Kandziora Jerzy, Lem czy Golem?, w: „Nurt”, 1982, nr 1, s. 43. Kosmos wzywa! Sztuka i nauka w długich lata sześćdziesiątych red. J. Kordjak-Piotrowska, S. Welbel, Warszawa 2014. Lem Stanisław, Sława i fortuna. Listy do Michaela Kandla 1972-1987, Kraków 2013. Orliński Wojciech, Co to są sepulki? Wszystko o Lemie, Kraków 2007. Piątek Zdzisława, Aspekty antropocentryzmu, Kraków 1988 Płaza Maciej, O poznaniu w twórczości Stanisława Lema, Wrocław 2006. Vonnegut Kurt, Ludzie, czy to tylko żarty?, przeł. G. Branny, w: Lem w oczach krytyki światowej, wstęp i wybór J. Jarzębski, Kraków 1989. Patronem odcinka jest Audioteka - dobrze opowiedziane historie oraz Wy - wspaniali Patroni i wspaniałe Patronki Raportu. Jeśli masz ochotę wesprzeć moją pracę, możesz zdecydować się na dowolną wpłatę w serwisie Patronite i dołączyć do naszej społeczności :) https://patronite.pl/raportzliteratury Dzięki! Agnieszka

Czy wiesz, że pornografia była kiedyś przeżyciem filozoficznym (i co wspólnego ma z porno Susan Sontag i architektura)? Albo że związki homospołeczne nie mają nic wspólnego z erotyką? Zastanawiało Cię, dlaczego kobiece ciało jednocześnie przyciąga i obrzydza? W 19. odcinku podcastu opowiadam o źródłach literackiej pornografii: zaczynamy od XVIII wieku, bo sprawa jest poważna - idzie o wielką zmianę - o nadejście nowoczesności.  Zaglądam do najważniejszego aktu z XIX. wieku, zerkam na jego przemiany w polskim wariancie, a przede wszystkim: przyglądam się sposobom, w jaki sztuka rozprawia się z tematami tabu.  Dlaczego kategoria queeru zdaje się przychodzić z pomocą? I dlaczego "50 twarzy Greya" stało się bestsellerem, którego nie można unieważnić? I czym w końcu jest ta socjologia literatury? Przesłuchajcie, a się dowiecie :) Patronem odcinka jest Audioteka - dobrze opowiedziane historie, no i rzecz jasna: Wy - drogie Patronki i drodzy Patroni. Nic o Was bez Was - a ja siadam do kolejnego materiału :)