De Wereld | BNR

Nog 1.432 nachtjes slapen en dan is Donald Trump geen president meer van de Verenigde Staten. Dat staat vast. Wat niet zeker is, maar wel waarschijnlijk, is dat de EU dan nog steeds bezig is met het beleggen van de ene na de andere top. Dat daar ooit iets uit komt over gezamenlijke defensie of een buitenlandbeleid is zo goed als uitgesloten. Als er ooit reden is geweest om dat als de wiedeweerga te doen, was het vanaf het moment waarop Donald Trump Republikeins presidentskandidaat werd. Trump heeft exact gezegd wat hij van plan was: de steun aan Oekraïne opzeggen, een deal sluiten met Vladimir Poetin, en het hele probleem dumpen waar het volgens hem hoort: bij Europa. Vanaf de zijlijn heeft hij de afgelopen jaren de Republikeinen in het Congres zwaar onder druk gezet om zich te distantiëren van Oekraïne. Het is naïef maar nog wel begrijpelijk dat Europa zo lang heeft gedacht dat Kamala Harris de verkiezingen zou winnen, maar vanaf 6 november wist iedereen dat Amerika had gekozen voor het isolationismel. Big brother is misschien nog steeds big, maar geen brother meer. Hetzelfde geldt voor de NAVO. Trump zegt het lidmaatschap niet op, maar hij ziet het meer als een vereniging waaraan hij wat contributie betaalt dan het machtige blok dat Amerika-als-hoeder-van-de-vrije-wereld bestiert. Het bondgenootschap dat Emmanuel Macron in 2019 ‘hersendood’ noemde, en dat bij de tweede Russische invasie in Oekraïne, op 24 februari 2022, weer even opleefde, is een soort scoutingtroep, ondanks het bewonderenswaardige optimisme van hopman Mark Rutte.  Macron riep in Parijs een Europese top bijeen – jawel, alweer een top. Drie dingen vielen op: het VK was even terug van weggeweest, er kwam geen gezamenlijk standpunt over de Europese rol en het leveren van vredestroepen, en het was niet de hele EU, maar slechts een handjevol landen. Waar was de rest? Er komt ongetwijfeld een top om daarover uitgebreid te discussiëren.  In Saoedi-Arabië is het eerste contact tussen de Russische en Amerikaanse ministers van buitenlandse zaken redelijk verlopen. Onderhandelaars van beide landen gaan nu serieus aan de slag. Opnieuw werd duidelijk dat Europa daarbij geen rol speelt, hooguit bij het leveren van vredestroepen na een staakt-het-vuren. Eigen schuld. Er is geen gezamenlijk standpunt en geen gezamenlijk beleid. Met welke Europeaan zouden Amerika en Rusland trouwens moeten praten, en waarover? Daarover gaan we vast weer… over de top.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De oorlog in Oekraïne heeft zijn tragische derde verjaardag bereikt. Voor BNR dé gelegenheid om de geopolitieke kopstukken van de zender weer bij elkaar te roepen in een alliantie, onder leiding van Liesbeth Staats. In vier afleveringen praten we je bij over deze oorlog. Met in de eerste aflevering aandacht voor het Oekraïense perspectief. De geopolitieke kopstukken van BNR Bernard Hammelburg, buitenlandcommentator en presentator van BNR De Wereld en de Amerika Podcast Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden, oprichter van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies en maker van Boekestijn & De Wijk Geert Jan Hahn, Europaverslaggever en maker van de podcasts Make Europe Great Again en de BNR Perestrojkast Wat wil Oekraïne? In deze aflevering leggen we de focus op Oekraïne. Hoe staat dat land ervoor aan het front? Wat kan het met de Westerse wapens? Of is Oekraïne in de steek gelaten door de beslissing van Trump om in Saoedi-Arabië te gaan praten met Rusland? Je hoort het in deze aflevering.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een groepje Europese leiders, waaronder premier Dick Schoof, kwamen maandag bijeen in Parijs voor spoedberaad over Oekraïne. Maar of er nou echt iets uit is gekomen valt te bezien. Europa is het vooral eens dat wij zelf nodig zijn om de veiligheid in Oekraïne te garanderen. Maar hoe dat dan moet en met welke toezeggingen? Bernard Hammelburg en Geert Jan Hahn praten er met Bas van Werven en Iwan Verrips over in De Ochtendspits.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De uitspraken van Trump en zijn defensieminister Hegseth over onderhandelingen met Poetin zijn een klap in het gezicht van Oekraïne en Europa, vindt voormalig ambassadeur in Rusland en Oekraïne Ron Keller. Amerika vindt dat er voor Oekraïne geen plaats is binnen de NAVO, dat de grenzen van voor 2014 niet reëel zijn, en dat Europa moet zorgen voor de veiligheidsgaranties. 'Europa is niet klaar om de veiligheid van Oekraïne te waarborgen', aldus Keller. Luister ook | 'Door Trump is Hamas weer een serieuze gesprekspartner' Dat komt omdat wij daar geen instrumentarium voor hebben, beschrijft Keller. Bij de opzet van de EU hebben we gekozen voor een monetaire unie en niet voor een gezamenlijk buitenlands- en veiligheidsbeleid. Europa-verslaggever Geert Jan Hahn beaamt dat Europa er alleen voor staat nu. Keller vreest dat Poetin het nu niet meer bij Oekraïne alleen zal laten. En dat terwijl Oekraïne en de NAVO juist al decennialang samen werken, zo zag Keller al begin jaren 90. Luister ook | Onderhandelingen over Oekraïne beginnen: 'dit is een soort Jalta' Poetin juicht Voor Poetin zijn de uitspraken van Trump een geschenk uit de hemel. 'Dit wordt echt gezien als een overwinning voor Rusland', zegt correspondent Joost Bosman. Hij denkt dat Poetin ook echt wel vrede wil omdat het met de economie in het land steeds moeilijker gaat. Al gaat het ook weer niet zo slecht dat Rusland de oorlog niet meer vol kan houden, integendeel zelfs. Luister ook | Amerika Podcast President Musk? | Postma in Amerika Elon Musk is de Amerikaanse overheid flink aan het saneren. In de Oval Office beantwoorde hij daar van de week allerlei vragen over, terwijl Trump vooral toekeek. TIME Magazine beeldde Musk zelfs af als de president. En zo denken meer Amerikaanse media erover, legt Amerika-correspondent Jan Postma uit.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Trump en Poetin hebben afgesproken dat de onderhandelingen over het einde van de oorlog in Oekraïne onmiddellijk beginnen. Dat heeft Trump na een telefoongesprek bekend gemaakt op Truth Social. Daarbij geldt dat het niet realistisch is om terug te gaan naar de grenzen van voor 2014, dat zei de Amerikaanse minister van Defensie Hegseth. Volgens buitenlandcommentator Bernard Hammelburg is dit een nieuwe conferentie van Jalta van 1945, wat ironisch genoeg op De Krim ligt. Je hoort hem en Europaverslaggever Geert Jan Hahn bij Bas van Werven.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Uitgangspunt van de extra invoerrechten op staal en aluminium is een middel waarmee de Amerikaanse president de sukkelende metaalindustrie in eigen land uit het slob wil trekken. In maart gaan de maatregelen in, voorlopig voor een periode van drie jaar. Canada, Mexico, Brazilië, Zuid-Korea en Europa worden er zwaar door geraakt en komen met tegenmaatregelen. Het begin van de draaikolk die we een handelsoorlog noemen.  Het jaar is 2002, de president is George W. Bush . Zijn adviseurs hebben hem gewaarschuwd, met het bekende argument: een handelsoorlog kent alleen verliezers. Michigan, Pennsylvania, Ohio, West Virginia en Minnesota, belangrijke staalstaten, staan allerminst als één man achter Bush, hoewel hij daar wel op had gerekend. Voorzitter Prodi van de Europese Commissie, toevallig een expert op het gebied van de staalindustrie, verdedigt het principe en de voordelen van de open markt. Maar als Amerika niet luistert, gaan we er met gestrekt been in, zegt hij. Het effect op de Amerikaanse industrie is zo groot, dat Bush de staalsancties na 21 maanden opheft, 15 maanden vroeger dan gepland.  Zestien jaar later, in 2018, stelt president Donald Trump vrijwel identieke sancties in tegen dezelfde landen, met als argument dat goedkoop buitenlands staal een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid. EU-Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker laat zich niet intimideren en geeft Trump tijdens een bezoek lik op stuk. ‘Prima zakenman, die Juncker’, zal Trump later bewonderend zeggen. Net als in 2002, begint de industrie te mopperen en dwingt Trump de ziel uit zijn sanctiepakket te halen, door Mexico en Canada, de belangrijkste staalleveranciers, uit het sanctiebesluit te schrappen. Trump moppert voortdurend over de import van Duitse auto’s, waarop Sigmar Gabriel, de nummer twee onder Angela Merkel, tegen de Amerikanen zegt: ‘dan moeten jullie betere auto’s bouwen’. In 2025 kun je zeggen dat alleen Tesla het in Europa goed doet. De huidige staal- en aluminiumoorlog is, evenals die van 2002 en 2018, gedoemd te mislukken. Het is niet in de eerste plaats de prijs waarom de Amerikaanse industrie staal en aluminium in het buitenland koopt, het gaat ook om de soort, kwaliteit en bewerking. Aan die specificaties kunnen de Amerikanen zelf niet voldoen, dus worden de producten tegen een hogere prijs geïmporteerd. Wat leidt tot onvermijdelijke omzetdaling en prijsverhoging. Make Amerika Great Again? Dat moet nog maar blijken. Iedereen hoopt op een wapenstilstand. Tegen de verbetenheid van Trump is het lastig vechten, maar wie de intimidatie weet weg te wuiven, maakt een redelijke kans. Het is triest, maar strijdvaardigheid is het enige middel. Wat we nodig hebben zijn stalen zenuwen. Of Amerika de grootste bondgenoot blijft, moet nog maar blijken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Jan van Benthem, buitenlandcommentator en expert op het Midden-Oosten, bespreekt Trumps controversiële plannen voor de Gazastrook die oude imperialistische trekken vertonen. Hij wijst op de hernieuwde rol van Hamas als gesprekspartner in de toekomst van Gaza. Chris Klep, militair historicus, analyseert de impact van de oorlog in Oekraïne en de geopolitieke spanningen met Rusland. Beide gasten belichten hoe Trumps beleid niet alleen invloed heeft op het Midden-Oosten, maar ook politieke dynamieken in Duitsland en de bredere wereldorde raakt.

Vier landen hebben laten zien dat ze voorbereid waren op frontale aanvallen van Donald Trump: Canada, Mexico, China en Oekraïne. Canada en China hadden de lijsten producten al klaarliggen waarmee ze zou terug meppen zodra Trump met extra invoerrechten kwam, Mexico zegde toe een grote legermacht naar de grens te sturen die daar grotendeels allang zit, en Oekraïne wil kostbare grondstoffen ruilen tegen voortzetting van Amerikaanse steun. En wat doet Europa? Europa overlegt. In Amerika zeggen ze vaak: de EU is heel goed in het beleggen van toppen, die zich bezighouden met het opstellen van de agenda voor de volgende toppen. Als één ding duidelijk is, dan is het dat Donald Trump zegt wat hij doet en doet wat hij zegt. De EU staat prominent op zijn lijst van strafmaatregelen in de vorm van hogere invoerrechten. Die straf hebben we te wijten aan een ietwat misleidende rekensom over de negatieve handelsbalans die Amerika met de EU heeft. We moeten meer Amerikaanse goederen kopen en onze export moet omlaag. Als Nederland zich even kon loswurmen uit de EU-cocon zouden wij aan de toorn van de Grote Leider in het Witte Huis ontsnappen, want wij voeren uit de VS meer in dan we exporteren en we zijn de derde investeerder in de VS. Maar wij zijn een uitzondering. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, zegt dat we klaar zijn voor een offensief uit Washington, maar hoe is niet duidelijk. De raad van regeringsleiders is, zoals gebruikelijk, vaag. Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken zegt dat er een tegenreactie komt, maar noemt geen details. Pieter Omtzigt gelooft dat er lijsten klaarliggen, maar heeft ook geen details. Het lijkt allemaal verdacht veel op grootspraak, niet op de emotie die hoort bij een gezamenlijk front. Bij de Brexit konden we dat wél, nu onze grootste bondgenoot ons bedreigt, is kennelijk het beleid pas aan de slag te gaan als de eerste salvo’s in Brussel zijn neergekomen. Als voorbeeld van het Europese falen noemt Trump de hulp aan Oekraïne. Amerika geeft daar meer aan uit dan de 27 EU-lidstaten, en het zou op z’n minst 50-50 moeten zijn. Er is wel een lichtpuntje, want Trump is bereid de steun voort te zetten in ruil voor Oekraïense bodemschatten. Zelensky heeft dat aanbod gedaan om Trumps voornemen om zich uit dat conflict terug te trekken te blokkeren. Van de landen die zich op het Trump-scenario hebben voorbereid, zoals Canada, China en Mexico, is Oekraïne de winnaar, met nieuwe hoop op het behoud van westerse steun. Aan Zelensky’s transactionele behendigheid kunnen ze in Brussel nog een puntje zuigen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Unie dreigt de concurrentieslag met Amerika en China te verliezen. En dan wil president Trump ook nog eens met heffingen komen. Om concurrerender te worden heeft de Europese Commissie het kompas van het concurrentievermogen gelanceerd. Volgens NSC Europarlementariër Dirk Gotink is dit hard nodig. Het probleem ligt volgens hem bij het feit dat Europa vast blijft houden aan oude industrie. Luister ook | Trump ondertekent haastig, waarom? 'Als je in Amerika kijkt. Daar is tegenwoordig de techsector de belangrijkste industrie. In Europa is dat al decennialang dezelfde: namelijk de auto-industrie. Door de interne markt te vereenvoudigen en regelgeving te schrappen moet het makkelijker worden om als Europees bedrijf concurrerend te zijn. Luister ook | Nederland wil niet samen lenen voor defensie Geen Eurobonds Mario Draghi pleit in zijn rapport voor Eurobonds om te kunnen investeren in de economie. Europa-verslaggever legt dat aan Gotink voor. Hij sluit zich aan bij minister van Defensie Brekelmans die ook geen Eurobonds wil voor de Europese defensieindustrie. Gotink: 'Uit het coronaherstelfonds krijgt Nederland ook veel minder dan het heeft ingelegd. Dat is dus een slechte deal.' Lees ook | Nederlandse ambassade Congo aangevallen door demonstranten Onrust in Congo Rebellen veroorzaken onrust in het oosten van de Democratische Republiek Congo. Het draait allemaal om grondstoffen die ook voor ons van cruciaal belang zijn. Maar deze onrust gaat al terug tot aan de genocide in buurland Rwanda in 1994. Dat legt historicus David van Reybrouck uit, schrijver van het boek Congo. Luister ook | Amerika Podcast Trump op Mount Rushmore? | Postma in Amerika Als het aan sommige Republikeinen ligt komt het hoofd van president Trump op Mount Rushmore te staan. Al kan niet iedereen zich daarin vinden. Je hoort Amerika-correspondent Jan Postma.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Denemarken, Mexico, Panama, Canada en de Europese Unie moeten een coalitie vormen tegen de tarieven die Donald Trump wil instellen. Hij tarieven, wij tarieven. Hij met militaire dreigementen. Wij met militaire dreigementen. Met dat plan is Chrystia Freeland, de Canadese oud-minister van financiën die Justin Trudeau wil opvolgen, op verkiezingscampagne. Bijt Trump in de staart met 135 miljard euro aan extra tarieven, zegt ze. Of dat lukt is de vraag, maar Freeland heeft absoluut een punt. Teveel politieke leiders hopen dat het allemaal zo’n vaart niet zal lopen. Dat is wensdenken. Uit de barrage aan decreten die Trump inmiddels heeft ondertekend is één ding duidelijk: hij zegt wat hij doet en doet wat hij zegt. En opgeven is er niet bij. Paar voorbeelden. Hij vroeg Jordanië en Egypte om samen de gehele bevolking van Gaza op te nemen, omdat de strook volledig in puin ligt. Trump moet hebben geweten dat Palestijnen naar een buurland jagen ongeveer het laatste is waarmee je moet aankomen, en de Jordaanse koning en Egyptische president wilden er niet van horen. Maar gisteren kwam Trump gewoon weer terug met dezelfde eis, en koning Abdullah en president al-Sissi maken zich terecht zorgen over de toorn van Trump, die zal worden uitgedrukt in sancties. Tweede voorbeeld: Groenland. Ondanks de Deense woede over Trumps dreigement om het eiland desnoods met geweld in te lijven, laat hij het thema niet rusten. Tot genoegen van Vladimir Poetin, want die denkt terecht: als Trump uit nationaal militair belang vindt dat hij recht heeft op Groenland, heb ik met hetzelfde argument recht op de Krim. Derde voorbeeld: Oekraïne. Trump heeft Zelensky nog niet helemaal laten vallen, maar hij zoekt duidelijk toenadering tot Poetin, om te gaan onderhandelen over een bestand. Daarbij valt op dat het onderhandelingen worden óver Oekraïne, maar niet mét Oekraïne. Onderhandelen betekent territoriale concessies, en het kan bijna niet anders dan dat de geraffineerde strateeg Poetin en de geroutineerde dealmaker Trump beide denken aan de Krim en een stukje Dombas. Waarover westerse politici tot nu te steeds hebben gezegd: daar gaan wij niet over, dat is aan Oekraïne. Kennelijk is dat volgens Trump onzin. Europa doet er goed aan de lijn van de Canadese Chrystia Freeland te volgen. Zorg als de wiedeweerga voor een lijst tarieven en sancties. Vergeet al die deskundigen die voorspellen dat Trumps tarieven suïcidaal zijn. Hij zegt wat hij doet en hij doet wat hij zegt. Er komt oorlog – een handelsoorlog.See omnystudio.com/listener for privacy information.