Podcast Filosofie

“Zuivere wiskunde is één van de hoogste kunstvormen; zij bezit een unieke sublimiteit, en een immense waardigheid die voortkomt uit het feit dat haar wereld vrijgesteld is van verandering en tijd. Wiskunde is het enige dat we kennen dat in staat is tot perfectie; wanneer we nadenken over wiskunde, worden we Goden”. Zo geeft Bertrand Russell uitdrukking aan de contemplatieve troost die hij vond in het abstracte, wiskundige denken. Hoe probeerde Russell de wiskunde tot logica te reduceren? Hoe trachtte hij de wiskunde te bevrijden van de paradox die hij zelf ontdekte? En waarom wordt Russell gezien als grondlegger van de analytische filosofie? Te gast is Wim Vanrie De denker die centraal staat: Russell

“Wie weet dat er tussen de differentiaalrekening en het dynastieke staatsprincipe ten tijde van Lodewijk XIV, tussen de antieke staatsvorm van de polis en de euclidische meetkunde, tussen het ruimteperspectief van de westerse schilderkunst en de overwinning van de ruimte door spoorwegen, radio en langeafstandswapens, tussen het contrapunt van de instrumentale muziek en het economische kredietsysteem, een diepe samenhang in de vorm bestaat?” Op deze manier drukte de Duitse filosoof Oswald Spengler uit dat elke cultuur zich autonoom ontwikkelt vanuit een geheel eigen cultureel DNA. Welke wetmatigheden ziet Spengler in de opgang en neergang van beschavingen? Waarom dekt “Ondergang van het avondland” de inhoud van zijn magnum opus niet goed? En waarom hebben hedendaagse rechts-conservatieven die dwepen met Spengler weinig van hem begrepen? Te gast is Frans Willem Lantink De denker die centraal staat: Spengler

“Er is niets buiten de tekst” Op deze manier drukte de Franse filosoof Jacques Derrida uit dat de betekenis nooit absoluut vast staat, maar altijd afhankelijk is van de context. Wat is deconstructie? Waarom ben je als schrijver niet de meester over je tekst, maar heeft de tekst zelf de teugels in handen? Waarom schreef hij différance met een a? Te gast is Rico Sneller De denker die centraal staat: Derrida

"De ontmaskering [van al die illusoire constructies] is geen bevrijding, omdat het verlangen naar die [...] constructies, niet verdwijnt doordat we nu zien dat het om illusies gaat" Zo stelt Paul van Tongeren dat het niet eenvoudig is om zonder waarheid, werkelijk nihilistisch, te leven. Wat is het nihilisme, zoals we dat leren kennen bij Nietzsche? Leven wij als nihilisten? En wat komt er na het nihilisme; is er überhaupt zoiets als post-nihilisme mogelijk? Te gast is Marc de Kesel Het thema dat centraal staat: post-nihilisme

“De kennis die je hebt over wat je intentioneel doet, is de kennis, die je ontkent te hebben op het moment dat iemand je vraagt “waarom laat je die bel gaan?”, waarop je antwoordt met: “mijn hemel, ik wist niet dat ík het was, die hem liet afgaan”. Op deze manier drukte de Elizabeth Anscombe uit dat praktische kennis het verschil bepaalt tussen per ongeluk en expres. Op welke manier bepaalt je eerste-persoonsperspectief de werkelijkheid? Waarom kunnen we morele keuzes niet reduceren tot een rekensom? Hoe kan de mens, onderhevig is aan natuurwetten, tegelijkertijd vrij zijn? Te gast is Niels van Miltenburg De denker die centraal staat is Anscombe 

“De soevereine mens is een mens wiens leven een feest “zonder grond” is - een lach, een dans, een orgie, die zich nooit ondergeschikt maakt.” Op deze manier drukte de Franse twintigste filosoof George Bataille uit dat al onze nutsoverwegingen en doelstellingen doorspekt zijn een verspillende, ontregelende energie. Welke rol speelt verspilling in onze economie? Wat is het verschil tussen soevereiniteit en autonomie? En wat hebben kunst, erotiek en ramadan voor Bataille met elkaar te maken? Te gast is Henk Oosterling De denker die centraal staat is Bataille 

“Solidariteit wordt niet bereikt door onderzoek, maar door verbeelding. De verbeeldingskracht om vreemden te zien als mensen die eveneens lijden. Solidariteit wordt niet ontdekt door reflectie, maar gecreëerd.”Op deze manier drukte de Amerikaanse filosoof Richard Rorty uit dat je dat wat rechtvaardig is, niet absoluut kunt funderen, maar mensen wel kunt verleiden tot solidariteit.Waarom ging Rorty over van de analytische traditie over naar het pragmatisme?Welke rol spelen wilde orchideeën, vogels en Nabokov in zijn filosofieEn kan hij voorkomen dat zijn contingente pragmatisme vervalt tot plat relativisme?Te gast is Dirk-Jan van VlietDe denker die centraal staat is Rorty Tips van de hoofdgastWil je meer weten van Richard Rorty? Dirk-Jan raad je de volgende artikelen en boeken aan:Philosophy and Social Hope. Engelse bundel met de meest toegankelijke artikelen van Rorty. Is niet beschikbaar in het Nederlands.Contingentie, Solidariteit en Ironie. Zie ik toch wel als z'n hoofdwerk en is wel vertaald naar het Nederlands. Dit is een uitstekende begeleidende youtube-reeks bij Contingentie, Solidariteit en Ironie, gemaakt door Victor Gijsbers (Universiteit Leiden)Pragmatism as anti-Authoritarianism. Vooral interessant voor mensen met een filosofie-achtergrond. Het boek is recent postuum verschenen en bundelt zijn meest recente niet-gepubliceerde artikelen. Is wat taaier maar geeft wel mooi zijn definitieve positie weer.

“Het natuurlijke objectieve in de wereld leven, is slechts een bijzondere modus van het transcendentale leven, dat voortdurend de wereld constitueert.” Op deze manier drukte de Duitse fenomenoloog Edmund Husserl uit dat de wereld bestaat bij de gratie van het bewustzijn. Waarom is het volgens Husserl belangrijk om de fenomenen zoals die zich voordoen, te beschrijven? Is er een vorm van intersubjectiviteit mogelijk? En hoe heeft het naturalisme onze wereld onttovert en waarom moet de fenomenologie deze weer in de juiste mate herbetoveren? Te gast is Corijn van Mazijk De denker die centraal staat is Husserl

“Al heeft de mens zijn grond niet zelf gelegd, maar zich die als zijn erfdeel eigen gemaakt, dan nog is hij vrij om zijn houding ten opzichte van deze grond te bepalen.” Op deze manier geeft de Zwitserse psychoanalyticus Ludwig Binswanger aan dat aan de oorsprong van ieders bestaan niet een trauma, maar een wereldontwerp ligt. Hoe verbindt Binswanger de fenomenologie en de psychoanalyse? Waarom is er voor hem geen verschil tussen waanzinnigen en niet-waanzinnigen? En waarom kun je volgens Binswanger niemand anders verantwoordelijk houden voor je eigen bestaan? Te gast is Maarten van Buuren De denker die centraal staat is Binswanger

“Het christendom spoort aan om weg te geven wat van jezelf is. Het socialisme spoort aan om te nemen wat van anderen is.” Op deze manier drukte de negentiende-eeuwse Russische filosoof Vladimir Solovjov uit dat denken dat alleen gebaseerd is op materialisme, zonder spirituele lading, uiteindelijk tekortschiet. Waarom en hoe probeerde Solovjov materialisme en idealisme te verbinden? Op welke manier was de goddelijke wijsheid de drijvende kracht voor zijn denken? En waarom is Russische filosofie voor een westerling toch altijd op een bepaalde manier ondoorgrondelijk? Te gast is Pascal Huiting De denker die centraal staat is Solovjov