Podcast Filosofie

“De wil van de liefde en die van de grond worden één, juist doordat ze gescheiden zijn, en juist doordat vanaf het allereerste begin ieder voor zich werkt.” Op deze manier drukte de Duitse filosoof Friedrich Schelling de centrale paradox van zijn denken uit, namelijk dat de eenheid alleen tot stand kan komen door de radicale gescheidenheid. Waarom gaan bij Schelling vrijheid en noodzakelijkheid niet ten koste van elkaar, maar zijn ze juist een vruchtbare combinatie? Op welke manier komt in de aanschouwing van het schone, geest en zintuigelijkheid bij elkaar? Waarom heeft het kwaad bij Schelling een urgentie? Te gast: Victor Kal De denker die centraal staat: Schelling

“Sekse is dus niet simpelweg iets wat je hebt, noch een statische beschrijving van wat je bent: het is daarentegen een van de normen waardoor je pas levensvatbaar wordt” Op deze manier drukt de Amerikaanse filosoof Judith Butler uit dat het binnen de samenleving moeilijk is om buiten de bestaande categorieën van man-vrouw te denken. Welke paradigmaverschuiving heeft Butler ingezet in het denken over gender en sekse? Hoe is bij Butler performativiteit meer dan “even een rol spelen”? En hoe werken de uitsluitingsmechanismen in onze samenleving, volgens Butler? Te gast is Annemie Halsema De denker die centraal staat is Butler

“De mens wenst goed te leven, met en voor anderen, in rechtvaardige instituties” Dit is volgens de twintigste-eeuwse Franse filosoof Paul Ricoeur het streven van het menselijk handelen. Wie bedoelde Ricoeur met de meesters van het wantrouwen en hoe beoordeelde hij hen? Hoe keek hij aan tegen dat het feit dat instituties snel vooral om zichzelf gaan draaien? En zien we in de politiek van Emmanuel Macron – die zijn student-assistent was – iets terug van het denken van Ricoeur? Te gast is Henk den Uijl De denker die centraal staat: Ricoeur

“Filosofie kan zich niet tevredenstellen met het analyseren van de individuele vormen van menselijke cultuur. Het zoekt een universele synthetische blik, die alle individuele vormen omvat.” Op deze manier drukt de Duitse filosoof Ernst Cassirer uit dat het steeds dezelfde symbolen zijn, die toch natuurwetenschappen, religie, kunst, mythes, politiek, economie, etc. vormgeven. Waarover ging het beroemde Davos-debat tussen Cassirer en Heidegger en waarom wordt Heidegger ten onrechte als winnaar herinnerd? Hoe rekt Cassirer Kants begrip van causaliteit op, zodat het niet alleen gaat over natuurwetenschappen, maar ook bijvoorbeeld de culturele antropologie? En waarom is het onterecht dat Cassirer enigszins in de vergetelheid geraakt is, juist in het hedendaagse posttruth-tijdperk? Over deze vragen en nog veel meer, gaan we het de komende drie kwartier hebben. Te gast is Simon Truwant De denker die centraal staat: Cassirer

“Zuivere wiskunde is één van de hoogste kunstvormen; zij bezit een unieke sublimiteit, en een immense waardigheid die voortkomt uit het feit dat haar wereld vrijgesteld is van verandering en tijd. Wiskunde is het enige dat we kennen dat in staat is tot perfectie; wanneer we nadenken over wiskunde, worden we Goden”. Zo geeft Bertrand Russell uitdrukking aan de contemplatieve troost die hij vond in het abstracte, wiskundige denken. Hoe probeerde Russell de wiskunde tot logica te reduceren? Hoe trachtte hij de wiskunde te bevrijden van de paradox die hij zelf ontdekte? En waarom wordt Russell gezien als grondlegger van de analytische filosofie? Te gast is Wim Vanrie De denker die centraal staat: Russell

“Wie weet dat er tussen de differentiaalrekening en het dynastieke staatsprincipe ten tijde van Lodewijk XIV, tussen de antieke staatsvorm van de polis en de euclidische meetkunde, tussen het ruimteperspectief van de westerse schilderkunst en de overwinning van de ruimte door spoorwegen, radio en langeafstandswapens, tussen het contrapunt van de instrumentale muziek en het economische kredietsysteem, een diepe samenhang in de vorm bestaat?” Op deze manier drukte de Duitse filosoof Oswald Spengler uit dat elke cultuur zich autonoom ontwikkelt vanuit een geheel eigen cultureel DNA. Welke wetmatigheden ziet Spengler in de opgang en neergang van beschavingen? Waarom dekt “Ondergang van het avondland” de inhoud van zijn magnum opus niet goed? En waarom hebben hedendaagse rechts-conservatieven die dwepen met Spengler weinig van hem begrepen? Te gast is Frans Willem Lantink De denker die centraal staat: Spengler

“Er is niets buiten de tekst” Op deze manier drukte de Franse filosoof Jacques Derrida uit dat de betekenis nooit absoluut vast staat, maar altijd afhankelijk is van de context. Wat is deconstructie? Waarom ben je als schrijver niet de meester over je tekst, maar heeft de tekst zelf de teugels in handen? Waarom schreef hij différance met een a? Te gast is Rico Sneller De denker die centraal staat: Derrida

"De ontmaskering [van al die illusoire constructies] is geen bevrijding, omdat het verlangen naar die [...] constructies, niet verdwijnt doordat we nu zien dat het om illusies gaat" Zo stelt Paul van Tongeren dat het niet eenvoudig is om zonder waarheid, werkelijk nihilistisch, te leven. Wat is het nihilisme, zoals we dat leren kennen bij Nietzsche? Leven wij als nihilisten? En wat komt er na het nihilisme; is er überhaupt zoiets als post-nihilisme mogelijk? Te gast is Marc de Kesel Het thema dat centraal staat: post-nihilisme

“De kennis die je hebt over wat je intentioneel doet, is de kennis, die je ontkent te hebben op het moment dat iemand je vraagt “waarom laat je die bel gaan?”, waarop je antwoordt met: “mijn hemel, ik wist niet dat ík het was, die hem liet afgaan”. Op deze manier drukte de Elizabeth Anscombe uit dat praktische kennis het verschil bepaalt tussen per ongeluk en expres. Op welke manier bepaalt je eerste-persoonsperspectief de werkelijkheid? Waarom kunnen we morele keuzes niet reduceren tot een rekensom? Hoe kan de mens, onderhevig is aan natuurwetten, tegelijkertijd vrij zijn? Te gast is Niels van Miltenburg De denker die centraal staat is Anscombe 

“De soevereine mens is een mens wiens leven een feest “zonder grond” is - een lach, een dans, een orgie, die zich nooit ondergeschikt maakt.” Op deze manier drukte de Franse twintigste filosoof George Bataille uit dat al onze nutsoverwegingen en doelstellingen doorspekt zijn een verspillende, ontregelende energie. Welke rol speelt verspilling in onze economie? Wat is het verschil tussen soevereiniteit en autonomie? En wat hebben kunst, erotiek en ramadan voor Bataille met elkaar te maken? Te gast is Henk Oosterling De denker die centraal staat is Bataille