Podcast Filosofie

“De fuik bestaat omwille van de vis. Als de vis gevangen is, kun je de fuik vergeten (..). Woorden bestaan vanwege hun betekenis. En als je de betekenis gevangen hebt, dan kun je de woorden vergeten. Waar zal ik iemand vinden die de woorden vergeten is, zodat ik een woordje met hem kan spreken?” Op deze manier drukte Zhuang Zi, in de geest van Lao Zi, uit dat je de tao nooit met woorden kunt fixeren. Wie was Lao Zi en waarom legde hij zich erop toe om verborgen te blijven?Welke betekenis heeft ‘niet doen’ bij hem en waar is dat niet hetzelfde als ‘niets doen’?En waarom is volgens hem de zachte kracht de sterkste? Te gast is Michel DijkstraDe denker die centraal staat: Lao ZiMet grote dank aan Filmhuis MIMIK in Deventer.

“Het ter-sprake-komen van wat in de overlevering gezegd is, maakt het eigenlijke hermeneutische gebeuren uit, dat toe-eigening en uitleg tegelijk is” Op deze manier drukt de Duitse filosoof Hans-Georg Gadamer uit dat de betekenis  van een tekst of kunstwerk niet statisch is, maar mede door het verstaan van de lezer of kijker wordt bepaald. Waarom moeten we een tekst of kunstwerk niet van een afstand beschouwen, maar als een gesprekspartner zien? Waarom zijn vooroordelen onvermijdelijk en bovendien niet altijd slecht?Waarom speelt traditie een onmisbare rol in de manier waarop wij de wereld begrijpen? Te gast is Gert-Jan van der HeidenDe denker die centraal staat is Gadamer 

‘Ze hebben grote ijskasten met bevroren voedsel. Ze hebben tientallen kranten en tijdschriften die dezelfde idealen omarmen. Ze hebben ontelbare keuzes, ontelbare soortgelijke gadgets die hen bezighouden en hun aandacht afleiden van de werkelijke kwestie, namelijk het bewustzijn dat ze zowel minder zouden kunnen werken als hun eigen behoeftes en behoeftebevredigingen zouden kunnen bepalen.”  Zo drukte de filosoof Herbert Marcuse dat er onder de oppervlakte van rijkdom en overvloed, armoede en repressie schuilgaat.  Waarom leven we volgens Marcuse in het vrije westen toch in een totalitaire samenleving? Wat is de grote weigering en wie doen er niet meer mee? En had Margaret Thatcher gelijk toen ze zei: “there is no alternative”?  Te gast is Thijs Lijster De denker die centraal staat is Marcuse

“Door de aderen van het kennende subject, dat (…) Kant construeerde, vloeit niet echt bloed, maar enkel het verdunde sap van de rede als denkactiviteit.”  Op deze manier drukte Wilhelm Dilthey uit dat het leven in de Verlichtingsfilosofie te veel uit beeld was geraakt.  Op welke manier probeert Dilthey de filosofie van Kant, de geschiedenis en de hermeneutiek samen te brengen in een nieuwe filosofie over het leven? Op welke manier maakte hij als eerste een onderscheid tussen de natuurwetenschappen en de geesteswetenschappen? En waarom is hij, ondanks dat hij een voorloper is van de fenomenologie en Heidegger, toch een relatief onbekende naam gebleven?  Te gast is Jos de MulDe denker die centraal staat: Dilthey 

“Ethiek moet praktisch zijn, of het is geen ethiek”  Met dit als motto heeft de Australische filosoof Peter Singer aan de wieg gestaan van de toegepast ethiek.  Wat is het verschil tussen hedonistisch utilisme en voorkeursutilisme? Wat bedoelt hij met specicisme en waarom is dat verkeerd? En waarom is hij een inspiratiebron voor effective altruism-beweging?  Te gast is Lukas op de Beke De denker die centraal staat: Singer 

“Het doet ertoe welke gedachten gedachten denken” Op deze manier drukt de Amerikaanse filosoof Donna Haraway uit dat we, ook in wetenschap, geen neutrale positie kunnen innemen.  Waarom zijn de grenzen waarmee we het individu afbakenen, zowel biologisch als op betekenisniveau kunstmatig? Waarom moeten we af van de uitzonderingspositie van de mens en response-able – antwoordelijk – de wereld tegemoet treden? Wat kunnen we leren van het Cyborg Manifest om op een speelse manier onze identiteit vorm te geven?  Te gast is Lydia Baan Hofman De denker die centraal staat: Haraway 

“De mens is werkelijk een verbazend ongrijpbaar, gevarieerd, en onbestendig wezen. Het is moeilijk zich een vast en onveranderlijk oordeel over hem te vormen.” Op deze manier drukte de Franse filosoof en essayist Michel de Montaigne de complexiteit van de mensheid en de moeilijkheid van de filosofie uit. Waarom koos Montaigne voor het essay als stijl? Hoe stuitte hij op het failliet van zijn bibliotheek en waar zette hem dat tot aan? En waarom lieten filosofen van Descartes tot Nietzsche en van Pascal tot Adorno zich door hem inspireren? Te gast is Alexander Roose De denker die centraal staat: Montaigne

Ruud Welten, filosoof aan Tilburg University en Erasmus Universiteit, legt in het gesprek de diepgaande ideeën van Albert Camus bloot. Hij bespreekt waarom zelfmoord een centraal filosofisch probleem is en hoe het absurde de scheiding tussen zin en rationaliteit onthult. Ruud pleit voor een leven zonder hoop en analyseert waarom revoluties vaak in geweld eindigen. Bovendien verkent hij Camus' kritiek op kolonialisme en zijn betekenis voor de moderne wereld, met Sisyphus als symbool van erkenning en revolte.

Ronald Tinnevelt, hoogleraar rechtsfilosofie en specialist in politieke filosofie, duikt diep in het denken van Martha Nussbaum. Hij bespreekt haar visie dat kwetsbaarheid essentieel is voor het menselijk bestaan en de noodzaak van emotie in de politiek. Nussbaum ziet filosofie als een activistische taak, gericht op menselijkheid en rechtvaardigheid. Ook komt de capability approach aan bod, die welzijn meet aan de hand van essentiële capaciteiten zoals gezondheid en sociale verbindingen, en de rol van emoties in politieke processen.

“Sociale en economische ongelijkheden dienen zo te worden georganiseerd dat ze het meest ten goede komen aan de minstbedeelden.” Volgens de Amerikaanse politiek filosoof John Rawls zou een redelijke en rechtvaardige samenleving naar dit verschilprincipe moeten worden ingericht. Op welke manier zorgde Rawls in de jaren ’70 voor een aardverschuiving in de politieke filosofie? Hoe werkt zijn beroemde veil of ignorance? En hoe moet een democratische samenleving omgaan met antidemocratische krachten? Te gast is Patrick Loobuyck De denker die centraal staat Rawls