Macro met Boot en Mujagić | BNR

De economische impact van een jaar oorlog in Oekraïne valt mee als je naar de cijfers kijkt, zegt econoom Arnoud Boot. 'In Nederland is de werkloosheid lager dan ooit en de consumentenbestedingen zijn hoog. De industrie in verschillende Europese landen heeft het wel moeilijk, maar de dienstensector heeft het gemiddeld genomen goed.' Dat hangt volgens Boot direct samen met het feit dat consumenten momenteel heel veel geld uitgeven. 'Na jaren van grote impulsen in de economie, zowel monetair als vanuit de overheden, is er onvoorstelbaar veel geld in omloop.' Dat houdt de economie draaiende, maar heeft ook een mogelijke keerzijde. 'Het duwt de economie soms zelfs over de klif, het is één van de oorzaken van de inflatie.' Boot verklaart dat de hoge inflatie niet alleen te wijten is aan de energiecrisis die na de Russische invasie in Oekraïne is ontstaan, maar ook het resultaat is van effecten die al jaren aan de gang zijn. 'Er is een opbouw geweest van ondersteuning van de economie, ook in de jaren voor de covidcrisis. Dan kun je met een paar schokken de inflatie al uit de fles krijgen.'      See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ook economen maken zich grote zorgen over de energietransitie. 'Hét gespreksonderwerp is de vraag of de energietransitie inflatie gaan aanwakkeren, of er juist voor gaat zorgen dat de prijzen wat minder hard gaan stijgen', zegt econoom Edin Mujagic. Omdat de ingezette energietransitie de prijs van fossiele brandstoffen opstuwt en er nog onvoldoende 'schone' energie beschikbaar is, zou je logischerwijs misschien verwachten dat de transitie als geheel de inflatie verder aanwakkert. 'De vraag naar energie stijgt en blijft stijgen', legt Mujagic uit. 'Om het gebruik van fossiele brandstoffen te ontmoedigen, ga je extra belastingen hebben. Dan kan de prijs dus eigenlijk maar één kant op, en dat is omhoog. Maar economen zijn het nooit allemaal met elkaar eens. Boerenverstand Een belangrijke kanttekening bij dit verhaal is volgens Mujagic dat mensen zich kunnen voorbereiden wanneer je als overheid ruim van tevoren, ver voordat de energietransitie begint, aangeeft welke belastingen omhoog gaan en worden geïntroduceerd en voor hoe lang ze zullen gelden. Dat effect was gebleken uit een wetenschappelijk onderzoek dat de Zweedse centrale bank op de eigen website heeft gepubliceerd. 'Dan zie je dat het prijsopdrijvende effect in één keer wordt uitgevoerd, en daarna gebeurt er niet veel. Dan kún je inderdaad zo'n transitie uitvoeren zonder dat de inflatie stijgt.' Alleen zijn de resultaten uit dat Zweedse onderzoek volgens Mujagic eigenlijk niet, of nauwelijks van toepassing op de situatie zoals we die hier hebben. 'Zo'n wereld hebben we niet. Op het niveau van de EU weten we nog steeds niet hoe we dit gaan doen, laat staan dat je hier op wereldniveau eensgezindheid over hebt. We kunnen met ons boerenverstand dus concluderen: de vraag blijft stijgen, het aanbod blijft daar achteraan kachelen, en dan kunnen de prijzen helaas alleen maar omhoog.'  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De centrale banken proberen de inflatie al een tijd te beteugelen. De Fed wil eind 2024 weer terug zijn op een inflatieniveau van 2 procent per jaar. Macro-econoom Edin Mujagic vindt dat de bank dan wel bereid moet zijn om daarvoor een hogere prijs te betalen. 'De werkloosheid moet een stuk harder op gaan lopen om dat te bereiken.' 'Je zou heel snel de indruk kunnen krijgen dat het allemaal gaat zoals het moet gaan, maar dat ligt toch anders', stelt de macro-econoom. Op dit moment gaat de Verenigde Staten richting 4,6 procent werkloosheid. Volgens Mujagic blijkt uit berekeningen van de centrale bank in de Amerikaanse stad Cleveland dat de werkloosheid op moet lopen tot 7,4 procent om het gewenste inflatieniveau van 2 procent te bereiken.  'Dat is een verdubbeling van de huidige werkloosheid, en een verdubbeling zonder een recessie gaat moeilijk', vertelt Mujagic. 'Wat de berekeningen zeggen is dat als de werkloosheid rond de 4,5 procent moet blijven, er een streep moet door de hoop dat de inflatie naar 2 procent zal zakken.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De positieve cijfers over de Nederlandse economie bevestigen het verwachte beeld over 2023. Dat zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'Gaat het hartstikke goed? De waarheid is dat hartstikke goed gíng.' Volgens het CBS groeide de Nederlandse economie groeide in 2022 met 4,5 procent. In 2021 was dit nog 4,9 procent. De economie groeide deze eeuw nog niet eerder twee jaar achter elkaar zo hard. Lees ook | Nederlandse economie groeide in 2022 met 4,5 procent Volgens Mujagic is iets meer dan de helft van de groei voortgekomen uit het feit dat de consument meer geld heeft uitgegeven. 'Ondanks die hoge inflatie van vorig jaar.' Volgens de macro-econoom zat de hoge inflatie vooral in energieprijzen. Door langlopende energiecontracten had een groot deel van de bevolking daar echter weinig last van. Vorig jaar was het ook het jaar waarin de coronamaatregelen werden afgebouwd. 'Voor het eerst alles kon alles weer', zegt Mujagic. 'We konden weer gaan shoppen, we konden weer naar het restaurant, naar de bioscoop. Er was overheidssteun en er kwamen bijna half miljoen nieuwe banen erbij. Dan ligt de 4,5 procent groei hebt eigenlijk erg voor de hand.'  Nu is de inflatie echter 'meer in de poriën van de economie' gaan zitten, zegt Mujagic. 'De langlopende contracten zijn afgelopen, mensen gaan nu de prijs betalen.' Daarnaast zijn de opgespaarde tegoeden van huishouden voor een groot deel op, de steunmaatregelen van de overheid zijn minder geworden. 'Wat er nog over blijft is het energieplafond', zegt Mujagic. Daarom is hij van mening dat de mooie jaren achter ons liggen. '2023 wordt gewoon een aanmerkelijk slechter jaar dan vorig jaar. Daar moet je je op voorbereiden', zegt Mujagic. Maar er is altijd een 'maar'. Want volgens Mujagic er is 'alle reden om optimistisch te zijn over de jaren na 2023.' Dit jaar moet worden gebruikt als we pauzejaar, om na te denken over de toekomst en wat ons land nodig heeft en welk beleid daar bij moet.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als het aan hoogleraar Arnoud Boot ligt, worden hoogleraarstitels in de toekomst veel minder makkelijk verstrekt. 'Op allerlei punten in de universiteit is er sprake van een overvloed aan mensen aan de buitenkant.'   Dit weekend meldde het Financieel Dagblad dat de financiering van leerstoelen in Nederland vaak in nevelen gehuld is, en hoewel Boot niet zover wil gaan om de functie van hoogleraar als te koop te zien, ligt er wel een kern van waarheid in die omschrijving. Als voorbeeld noemt hij advocatenkantoren en accountancy-firma's, waar legio mensen zouden rondlopen met een hoogleraarstitel. 'Dat is op zichzelf verontrustend omdat je van een hoogleraar mag verwachten dat hij een hoog wetenschappelijk statuur heeft, en dat hij wetenschappelijk onderzoek doet', zegt Boot. 'Maar als je 80 of 90 procent van je tijd in een advocatenkantoor zit, dan heb je natuurlijk geen tijd om onderzoek te doen.' Boot benadrukt het belang van mensen uit het werkveld die enkele uren per week bij de universiteit een hoogleraarschap vervullen, temeer omdat universiteiten privaat geld nodig hebben. Maar daarbij vindt hij wel dat het geld vanuit een onafhankelijke positie moet komen. 'Een universiteit gaat over haar eigen missie en personeelsbeleid, en daar moeten privaat geld en docenten aan de buitenkant in passen.' Waar gaat het mis Het gaat volgens Boot echter mis wanneer er groepen ontstaan waar hoogleraren van die buitenkant opeens de dienst uitmaken bínnen de universiteit. De titel van hoogleraar is de hoogste academische functie, en daaronder bevinden zich rangen waar hoge wetenschappelijke eisen aan gesteld worden. De facto betekent dat dus dat accountants en advocaten met zo'n titel mee kunnen praten over wat er met het personeelsbeleid of met andere beslissingen binnen de universiteit gebeurt.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar minister van Volkshuisvesting Hugo de Jonge volop plannen presenteert over het reguleren van de middenhuur en verplichte sociale huurbouw, daar wordt hem dat niet in dank afgenomen. Dat ziet ook hoogleraar Arnoud Boot. Boot stelt zelfs dat de woningmarkt zoals we die kennen niet eens een markt is. 'Er is bijna nergens een grotere overheidsbetrokkenheid te zien dan op de woningmarkt', zegt Boot. 'Daarmee is er dus ook sprake van een wisselend beleid over de tijd gezien, want het ministerie van Wonen is nog niet zo lang geleden opgeheven. Nederland was namelijk 'af'.' Volgens Boot is de woningmarkt in Nederland 'per definitie' zeer ingewikkeld. Dat zit hem in de vastigheid van die markt. 'Als je de verkeerde huizen hebt, duurt het eigenlijk een generatie voordat je de goeie hebt', zo stelt hij. 'En je kunt niet niet heel snel bouwen in een land dat zo dicht zit. Dus het is buitengewoon positief dat volkshuisvesting weer bovenaan het lijstje staat en dat er een minister voor is, maar tegelijkertijd schuilt er een gevaar.' Van het een naar het ander Gevaar dat schuilt in de inconsistentie van het beleid. Volgens Boot is er sprake van een dossier waar telkens ander beleid op werd toegepast, van meer markt naar meer overheid. 'De vraag is dus wat de rol van de overheid moet zijn.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het kan niet op in de Amerikaanse economie. Winkelverkopen zijn met 3,5 procent gestegen en dus is het alweer tijd voor een feestje, zo stelt econoom Edin Mujagic. Zelfs ondanks de tegenvallende inflatiecijfers. Want, zo benadrukt Mujagic, hoewel de inflatiecijfers tegenvielen, daalde de inflatie nog steeds. 'Het valt allemaal keurig samen', stelt hij. 'Wij hebben in Nederland de goede gewoonte om op lichtpunten te wijzen als het slecht gaat, en we plaatsen kanttekeningen als iedereen feest aan het vieren is.' En zo ook als de Amerikanen het doen, want Mujagic durft enkele kanttekeningen te plaatsen bij de feestvreugde. Zo zou het groeicijfer van 3,5 procent niet zijn gecorrigeerd voor de inflatie. Als die correctie wordt toegepast, blijft er volgens Mujagic alsnog groei over, maar wel minder. Daarnaast benadrukt hij dat de maand januari bekendstaat als salesmaand, waarin meer wordt uitgegeven dan in andere maanden. Seizoensaanpassing Daarnaast zegt hij dat er sprake is van een seizoensaanpassing. 'Maar dat geldt voor alle macro-economische cijfers', gaat Mujagic verder. 'Het Amerikaanse statistiekbureau stelt dat juli niet hetzelfde is als januari, en dus wordt er een seizoensaanpassing toegepast. Dat resulteert nu in groei, maar als je naar de werkelijke cijfers kijkt, zie je dat Amerikanen in december 750 miljard dollar uitgaven.' En dat staat in schril contrast met het werkelijke bedrag van 630 miljard dollar dat Amerikanen in januari uitgaven, ondanks de 3,5 procent stijging. 'Het seizoensaanpassingseffect is enorm.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor de zevende maand op rij is het inflatiecijfer in Amerika gedaald. Macro-econoom Edin Mujagic noemt dat 'welkom nieuws' na de stijgingen van het afgelopen jaar. Toch is het belangrijk om niet te vroeg te juichen en de maand-ontwikkeling in de gaten te houden vindt Mujagic: 'We zijn nu in een slow motion-inflatie terechtgekomen.' De inflatiedaling stelt weinig voor volgens Mujagic, maar het is wel een goed teken dat de dalende trend zich voortzet. Tegelijkertijd laten de maand-ontwikkelingen een ander beeld zien. 'In december vorig jaar zagen we een daling, maar in januari kwam er juist een half procentpunt bij. Dat is op maandbasis uiteindelijk een behoorlijke stijging', licht de macro-econoom toe. Als die trend doorzet dan kom je volgens Mujagic op een jaarinflatie van zes procent. 'En dat is mijlenver van de twee procent die de Fed nastreeft.' Er is dus geen duidelijk beeld dat de inflatie in Amerika heel hard aan het zakken is. Dat het cijfer aan de hoge kant blijft heeft volgens de macro-econoom als gevolg dat de Fed voorlopig door moet gaan met het verhogen van de rente. De fase waar we nu in terecht zijn gekomen is een fase van 'slow motion-inflatie', stelt Mujagic: 'We komen uit een periode van hoge inflatie veroorzaakt door de energieprijzen. Dat effect ebt nu weg en daarom moeten we kijken naar de sticky inflatie.' Volgens de macro-econoom is dat het deel van de inflatie waarvan historisch bekend is dat de prijzen zeer langzaam veranderen. 'Dat geeft een goed beeld van waar de inflatie naartoe gaat en je ziet dan dat de inflatie langzaam aan het oplopen is.' Toch is er ook hoop volgens Mujagic, want het wordt beter als je kijkt naar het totale inflatiecijfer in de VS. Een derde van dat cijfer bestaat uit kosten voor huisvesting, daarom is het aan de hoge kant. Wat de huizenprijzen in de VS doen, vertaalt zich later in dat deel van het inflatiecijfer, weet de macro-econoom. 'De huizenprijzen beginnen langzaam te dalen. Als we het inflatiecijfer van nu vergeten,  dan is de kans groot dat, voordat we kunnen denken aan zomervakantie, de Amerikaanse inflatie aanmerkelijk lager is', vermoedt Mujagic. 'Dan gaat de deur open voor de Fed om te denken dat het genoeg is geweest met al die renteverhogingen sinds maart en dat ze dan besluiten ermee te stoppen.'  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Nederlandse economie groeit in het vierde kwartaal en dus ontsnappen we op het nippertje aan een recessie, maar verbaasd is macro-econoom Edin Mujagic allerminst. 'We weten dat economische groei om ons heen mee is gevallen, en Nederland profiteert altijd.' Mujagic noemt het groeicijfer 'een groot nationaal cadeau op Valentijnsdag', omdat het alles omvat wat iemand graag wil zien. 'De economie is gegroeid, we hebben geen recessie, de groei kwam overal vandaan en we hebben het beter gedaan dan landen om ons heen', zegt hij. Met name de laatste maanden van 2022 hebben bijgedragen aan de toegenomen consumentenuitgaven, zo weet Mujagic. 'Men komt in een feeststemming en er was ook daadwerkelijk geld om uit te geven.' De reden? Loonafspraken waarbij de loonstijgingen aanmerkelijk hoger lagen dan voor mogelijk werd gehouden. Waar men in voorgaande jaren blij was met stijgingen van twee tot drie procent per jaar, daar kreeg men in 2022 tussen de zes en acht procent erbij. 'Dat doet iets met de stemming in het land, ja', aldus Mujagic.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Tweede Kamer spreekt over de toekomst van de euro is 'juist nu, op een rustig moment' een goed idee. 'De huidige geopolitieke situatie maakt het ontstaan van rumoer heel kostbaar', zegt macro-econoom Arnoud Boot. Er is ook genoeg te bespreken, denkt hij. In aanloop naar het gesprek in de Kamer hebben De Nederlandse Bank en het Centraal Bureau voor de Statistiek gezegd dat de euro niet in alle gevallen ervoor heeft gezorgd dat landen dichter bij elkaar zijn gekomen. De munt heeft ook voor divergentie in de Europese Unie heeft gezorgd. Lees ook | 'Euro doet het redelijk goed' Dat de Tweede Kamer spreekt over de toekomst van de euro is 'juist nu, op een rustig moment' een goed idee. (Unsplash) 'De euro als puur economisch element heeft niet voor convergentie gezorgd, dat is wel een noodzaak voor een unie als de EU', zegt Boot. 'De euro is om politieke redenen ingevoerd.' De eenwording van Duitsland (1990) stond volgens Boot aan de basis van de invoer, naast de wens van Frankrijk om een einde te maken aan de dominantie van de Duitse Mark. 'Frankrijk wilde een versnelde invoer van de euro en wilde daarnaast niet het zwakste lid van de eurozone worden. Daarom moesten Zuid-Europese landen meteen aansluiten.' Met de euro moesten landen binnen de Europese Unie vanzelf dichter bij elkaar komen. 'IJdele hoop', denkt Boot. De hoofdoorzaak daarvoor ligt primair bij de nationale overheden, denkt hij. 'Onderdeel zijn van de eurozone brengt morele verantwoordelijkheden met zich mee. Je moet structurele hervormingen doorvoeren die je sterker maken.' Daar is veel te weinig van terecht gekomen, zegt Boot. Luister ook | Macro met Boot en Mujagić 'Je kan discussiëren over Spanje en Portugal. Die landen hebben zeker stappen gemaakt, maar niet voldoende.' De vraag is volgens Boot dan ook of 'Brussel' de juiste rol heeft gespeeld. 'Als monetaire unie moet je eigenlijk ook een politieke en een begrotingsunie hebben.' En dat vraagt om meer macht voor de Europese Commissie. Boot maakt een vergelijking met de Verenigde Staten. 'De staat Californië kan niet uit de dollar stappen en zal dat ook niet in zijn hoofd halen. Als dat zou gebeuren, wordt elke staat meegetrokken.' Maar EU-landen zijn niet klaar voor een Europese politieke unie. 'De constante vraag binnen de EU gaat over het machtsoverwicht tussen de nationale overheden, de Europese Commissie in Brussel met een gebrek aan draagvlak en de Europese Centrale Bank die genoodzaakt is het 'hele zaakje bij elkaar te houden.' Lees ook | Staatsschulddaling eurolanden is niet per se goed nieuws Roerei Volgens Boot is dat cultureel en emotioneel gestuurd. 'Je moet Europa zien als iets waar je bij wil behoren', zegt hij. 'Een Amerikaan die na een lange gijzeling terugkeert naar zijn land zal ongeacht de staat waar in hij landt zeggen: 'I'm happy to be back in the greatest country on earth. Een Europeaan zou dat nooit zeggen.' De euro is er nu eenmaal en kan niet meer weg. 'Het is een scrambled egg, daar kan je geen omelet van maken. Dit is het'. Daarom moet meer worden gekeken naar dat wat ons bindt, denkt Boot. En dan gaat het vooral om pan-Europese zaken zoals bijvoorbeeld de spoorwegen en het bankverkeer. 'We zitten nog steeds met een financieel systeem waar nationale banken grote invloed hebben op nationale overheden. Dat is vragen om moeilijkheden. Waar blijft die pan-Europese kapitaalmarkt?'  See omnystudio.com/listener for privacy information.