Macro met Boot en Mujagić | BNR

De rust lijkt weer wedergekeerd in de bankenwereld, en dus is er alle ruimte voor verbetering in de financiële sector. Dat vindt hoogleraar Arnoud Boot tenminste, en hij irriteert zich er dus aan dat er vooral veel over gepraat wordt, en weinig daadwerkelijke actie wordt ondernomen. 'Op het moment dat er een probleem is, hebben we het erover', aldus Boot. 'En als het dan weer even verdoofd is, gaan beleidsmakers en politici weer over tot de orde van de dag, in plaats van dat ze in die rustige periodes juist hun best doen om die financiële sector beter te maken.' Boot benadrukt dat er afgelopen week over eenzelfde onderwerp in de Tweede Kamer werd gediscussieerd met minister Sigrid Kaag van Financiën. Eerder had Kaag enkele Kamerbrieven over het bankwezen verstuurd, waarin ook gesproken werd over de Volksbank en ABN Amro. Volgens Boot stak één belangrijk onderwerp met kop en schouders uit boven de discussie: moet de zogeheten bankenunie niet vervolmaakt worden? Goed onderweg De naam bankenunie klinkt als een soort walhalla, vindt Boot. 'En daar zitten twee goede dingen aan, die er ook al zijn', vervolgt hij. Te weten: het betere bankentoezicht vanuit Frankfurt en de resolutieautoriteit in Brussel die bij financiële problemen van een bank de oplossing kan bieden. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Federal Reserve de rentes heeft verhoogd vindt macro-econoom Edin Mujagic allesbehalve een verrassing. Temeer door wat Fed-baas Jerome Powell in zijn toespraak zei: 'Als je de hoge inflatie niet aanpakt, heb je een heel groot probleem gedurende een lange tijd in de jaren die voor je liggen', en Mujagic is het daarmee eens.  Hoewel hij het goed nieuws noemt dat de Fed de rente gisteren verhoogd heeft, is Mujagic zich er terdege van bewust dat het een worsteling is geweest. 'Enkele weken geleden was het nog zo duidelijk als het maar kon', zegt Mujagic. 'Er zou een half procentpunt bij komen en waren voorzichtige geluiden te herkennen dat het misschien niet beter 75 basispunten kon worden.' In plaats daarvan voerde de Fed de absolute minimumverhoging door: 25 basispunten. Daarnaast gaf Fed-voorzitter Powell toe dat er heel lang gediscussieerd is of er überhaupt een verhoging moest worden doorgevoerd. 'Het scheelde dus niet veel', duidt Mujagic. 'De worsteling is enorm, en dat komt allemaal door de problemen die zich de afgelopen twee weken bij verschillende Amerikaanse banken afgespeeld hebben.' Gezond en weerbaar Desondanks houdt de Fed volgens Mujagic vol dat de Amerikaanse banken gezond en weerbaar zijn, 'maar wat de invloed van het omvallen van deze banken zal zijn, is niet aan te geven.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Op een conferentie voor ECB-watchers in Frankfurt zei de president Christine Lagarde dat iedereen zeker kan zijn van dat de Europese Centrale Bank de inflatie terug gaat brengen naar 2 procent. 'Dat vond ik een stoere uitspraak, maar toen zij moest uitleggen hoe de Europese Bank dat gaat regelen, ging het bergafwaarts', zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'De al doorgevoerde renteverhogingen, van 0 procent naar 3 procent, beginnen enig effect te hebben', dat zei de President van de Centrale Bank Lagarde in haar toespraak. Volgens Mujagic is veel fantasie nodig om dat als juiste informatie te zien. 'Elke student economie weet dat zolang je rente in reële termen negatief is — pak de rente en trek daar de inflatie vanaf — dan ben je nog steeds geen strijd aan het voeren tegen inflatie.' Dat is momenteel het geval. Hij gaat er dan ook vanuit dat Lagarde doelt op het feit dat de inflatie in de eurozone in de afgelopen maanden is gedaald. 'Maar dat heeft heel weinig te maken met daadkrachtige actie van de ECB.' See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse centrale bank komt woensdag met een rentebesluit en de ontmoeting die daar aan vooraf gaat is één van de moeilijkste ooit, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'Het is kiezen tussen inflatie bestrijden of de banken helpen.' Welke beslissing de Fed morgen ook neemt, er zijn grote nadelen aan verbonden. 'Dat maakt het aanstaande rentebesluit zo moeilijk', zegt Edin Mujagic, macro-econoom en BNR-economiecommentator. 'Aan de ene kant zou de centrale bank de rente moeten blijven verhogen, want de inflatie blijft te hoog', aldus de macro-econoom. 'Maar aan de andere kant zijn er de bankenproblemen die we de voorbije weken in de VS hebben gezien. Met oog daarop zou je even willen pauzeren met de renteverhogingen en zien hoe dit afloopt.' Veel wijst erop dat dit niet de problemen uit 2008 zijn, nuanceert Mujagic, 'maar aan de andere kant weet je nooit waar dit tot kan leiden. Daarom zou je toch liefst een pas op de plaats nemen.' Kortom, de Amerikaanse centrale bank staat voor een duivelse keuze. De enige manier om hier goed mee om te gaan, is volgens Mujagic door er 'een steengoed verhaal' bij te vertellen. Gevolg van nulrente 'Als je de rente verhoogt moet je goed motiveren waarom, zodat er geen paniek ontstaat op de markten. En als Fed moet je ook laten weten dat er andere manieren bestaan om de bankenproblemen aan te pakken.' De econoom denkt wel dat 'als er één bankier rondloopt die dit goed kan vertellen het wel Fed-baas Jerome Powell is.' 'Deze situaties zijn het gevolg van tien tot vijftien jaar de rente op nul te houden', besluit Mujagic. 'Daarmee creëer je veel problemen die in eerste instantie gecamoufleerd worden door het feit dat geld lenen gratis is. Maar vroeg of laat word je gedwongen om daar afscheid van te nemen. En dan worden al deze problemen plots zichtbaar.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De onzekerheid rondom Credit Suisse moest dit weekend worden opgelost, en derhalve is het ook gebeurd, zo concludeert hoogleraar Arnoud Boot. Was dat niet gebeurd, had de Zwitserse overheid de bank moeten overnemen. 'En er is geen enkele overheid die zo'n grote bank kan runnen', aldus Boot. 'En zeker niet plots in het weekend.' In plaats daarvan was het UBS dat Credit Suisse overnam, wat betekent dat Zwitserland nu een nog grotere bank heeft. Boot gaat zelfs zover om te zeggen dat Zwitserland in handen is van UBS. 'Zij hebben nu zoveel macht, en dat is best wel een teleurstellende situatie. Het toont namelijk aan dat het financieel systeem wankel is.' Volgens Boot was één van de conclusies van de vorige financiële crisis dat banken meer eigen vermogen dienen te hebben. Is dat het geval, dan kan men zich veiliger voelen. 'Banken voelden daar niet heel veel voor echter', zo betoogt Boot. 'Maar ze moesten wel. Het kon namelijk niet minder zijn dan nul.' Hij stelt dat banken daarna hebben geprobeerd om het verkrijgen van eigen vermogen te vermijden. 'Ze hielden vol dat ze complexe instellingen waren, en dus kwamen ze met complexe oplossingen.'  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ondanks de financiële instabiliteit die het omvallen van Silicon Valley Bank en de ruis rondom Credit Suisse, heeft de Europese Centrale Bank een rentestap van 50 basispunten aangekondigd. En daar heeft het orgaan goed aan gedaan, zo vindt hoogleraar Arnoud Boot. Hoewel hij benadrukt dat er andere keuzes waren, zoals een kleinere rentestap, is Boot blij dat de ECB er toch mee is doorgegaan. 'Anders hadden ze zich weer laten leiden door een gijzeling van het financiële systeem, en dat was de geloofwaardigheid van het monetair beleid niet ten goede gekomen.' Hij stelt dat het inflatieprobleem nog altijd aanwezig is en dat de geloofwaardigheid van monetair beleid bestaat in de gedachte dat er altijd tegen inflatie gevochten wordt. Daarnaast moet worden gerealiseerd dat de rente is gestegen van 3 naar 3,5 procent. 'Dat percentage zou bedrijven er niet van moeten weerhouden investeringen te doen', zegt hij. Boot roept dan ook op om niet direct monetair beleid uit het raam te gooien als er iets dreigt te gebeuren. 'Zeker gezien de hoeveelheid overheidssteun die er is als er een relatief kleine bank in de Verenigde Staten omvalt.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De ECB komt vandaag met haar rentebesluit, maar staat niet voor hetzelfde dilemma als haar Amerikaanse counterpart. Dat zegt econoom Edin Mujagic. Waar de Fed met het verhogen van de rente spitsroeden moet lopen tussen inflatie en instabiliteit, daar is de situatie in Europa toch echt anders.  De problemen die zich in de VS afspeelden zijn niet een-op-een te koppelen aan wat er bij Credit Suisse speelt. Mujagic kan zich voorstellen dat de vergelijking met de financiële crisis van 2008 zich opdringt, maar 'de situatie is op een aantal cruciale gebieden anders'. Volgens Mujagic is er een wezenlijk onderscheid tussen het solvabiliteitsprobleem van 2008 en een liquiditeitsprobleem. Het liquiditeitsprobleem uitgelegd: 'Stel je hebt nu geen cent en je krijgt op 1 september gegarandeerd 100.000 euro, maar voor die tijd moet je een rekening gaan betalen van 50.000 euro. Dat is een liquiditeitsprobleem, dat is een probleem dat heel makkelijk op te lossen is.' Namelijk door de Centrale Bank dat geld te laten voorschieten. 'Dat is waar we nu mee te maken hebben.' Kortom: een probleem dat beduidend kleiner is dan waarmee de centrale banken in 2008 mee te kampen hadden. 'Het dilemma waar je in eerste instantie al heel snel aan zou denken, dat de bank moet gaan kiezen tussen prijsstabiliteit en bankengezondheid, speelt eigenlijk nu nog niet.' De inflatie is volgens Mujagic nog steeds hoog, terwijl de werkloosheid nog steeds niet oploopt, dus we hebben te maken 'met in principe dezelfde situatie als een week geleden of een maand geleden. Je moet doorgaan met rente verhogen'. Waarmee de ECB de wind in de rug heeft: de bank heeft de afgelopen maanden dat de rente in maart met 50 basispunten omhoog gaat. En het voordeel daarvan is? Dat de markt dat al heeft ingeprijsd.  Mujagic kan zich goed voorstellen dat de president van de ECB vandaag aankondigt dat de rente omhoog gaat omdat de inflatie nog steeds te hoog is, maar dat dat niet wil zeggen dat de rente de komende maanden blijft stijgen. Veel zal afhangen van de ramingen waarmee de ECB in maart komt wat de inflatie en de economische groei volgens onze economen gaat doen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse centrale bank gaat niet stoppen met renteverhogingen. Dat denkt econoom Edin Mujagic. Er werd met spanning uitgezien naar de Amerikaanse inflatiecijfers, maar die geven de Federal Reserve geen reden om te stoppen met renteverhogingen. In tegendeel. De inflatie daalde, maar niet veel: van 6,4 naar 6 procent. De Fed staat voor moeilijke keuzes na het turbulente weekeinde waarin twee banken omvielen. De renteverhogingen zijn niet ten einde, want de inflatie is nog steeds te hoog. Haal je voedsel en energie uit die cijfers, dan houd je alsnog 5,4 procent inflatie over. 'Kijk je naar cijfers op maandbasis kijkt, dan is er zelfs een versnelling sinds december van vorig jaar. Dus er is helemaal niets in dat inflatiecijfer van gisteren op basis waarvan de Fed zou kunnen zeggen: dames en heren, we zijn klaar met het verhogen van de rente.'  Het omvallen van de banken en de angst voor financiële instabiliteit maakt het werk van de Fed er niet eenvoudiger op. In tegendeel. De Fed moest al schipperen tussen het economisch belang (wat zoveel wil zeggen als: redelijk snel stoppen met renteverhogingen) en een lage inflatie (wat zoveel wil zeggen als: rente verhogen), maar nu is er volgens Mujagic een nieuwe dimensie bijgekomen. Namelijk, gevolgen van een besluit voor financiële stabiliteit of instabiliteit. 'Het wordt er dus allemaal niet makkelijker op voor de Fed.' Van financiële instabiliteit is het natuurlijk een kleine stap naar het onderwerp schulden, de bron van instabiliteit. 'Onze economieën groeien nou eenmaal voor een groot deel als we met z'n allen geld lenen en spenderen. Dat betekent dat je schulden gaat stapelen.' Die schulden waren al heel hoog in 2008, en zijn sindsdien alleen maar opgelopen. Het is nu zaak om die 6 procent inflatie met veel meer renteverhogingen aan te pakken, maar dat kan niet omdat die schulden te hoog zijn. 'Je weet niet hoe bedrijven en huishoudens daarop reageren.' Die hoge schulden vormen volgens Mujagic een sta-in-de-weg voor de centrale banken. Die kunnen hun rentes immers niet hoger zetten dan de piek van 2007 terwijl dat wel zou moeten. 'Dat wordt onmogelijk.' Onderwijl lijken de Amerikaanse markten er zelfs vanuit te gaan dat de Fed de rente gaat verlagen. Lastig in dit klimaat, denkt Mujagic.  De Fed wordt geteisterd door conflicteren imperatieven: 'Er zijn drie dimensies die door elkaar heen lopen. De ene dimensie vraagt om meer renteverhogingen, de andere vraagt om te stoppen met renteverhogingen. Je kunt als Fed niet stoppen, anders gaat je geloofwaardigheid eraan. Was Silicon Valley Bank dit weekeinde niet omgevallen, dan was het rentebesluit dat volgende week genomen gaat worden makkelijk geweest: 50 basispunten erbij. Dat kan nu niet, maar helemaal niets doen kan ook niet. Dus volgende week denk ik dat de renteverhoging 25 basispunten zal zijn.'  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Amerikaanse overheid het systeem overeind houdt en de deposito's garandeert na de chaos bij verschillende investeringsbanken, zal belastingbetalers indirect wel degelijk geld kosten, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'Amerikanen kunnen erop vertrouwen dat het banksysteem veilig is.' Dat zei de Amerikaanse president Joe Biden maandag, nadat het voorbije weekend Silicon Valley Bank (SVB) en Signature Bank waren omgevallen. 'Uw deposito's zullen er zijn wanneer u ze nodig heeft.' Hij voegde daar ook aan toe dat de banken de kosten hiervan zullen dragen. De belastingbetaler zou geen cent betalen. Daar heeft Mujagic bedenkingen bij. 'Economen zeggen dan: there is no free lunch. Ik denk dat ze in de haast om een statement op te stellen een woord zijn vergeten: direct. Het zal belastingbetalers niet meteen geld kosten.' Op termijn dus wel. Ten eerste omdat de banken de kosten die ze moeten maken uiteindelijk zullen doorrekenen aan de eindafnemers, verwacht Mujagic. 'Dat zijn diezelfde belastingbetalers.' Geen nieuwe renteverhoging? Ten tweede omdat de val van SVB en Signature Bank een effect kan hebben op de rentebesluiten van de centrale Amerikaanse bank (de Fed). Sommige beursanalisten speculeren dat de Fed volgende week kan afzien van een verdere verhoging van de rente vanwege de problemen in de bancaire sector. Grotere kans op hogere prijzen Dat zou volgens Mujagic betekenen dat de inflatie niet zoals nodig wordt aangepakt. 'Daarmee vergroot de kans dat de hogere prijzen consumenten veel langer parten blijven spelen. Dat zijn weliswaar indirecte kosten voor de belastingbetaler, maar het zijn wel degelijk kosten.' Randvoorwaarden zijn niet veranderd 'Eerder waren de verwachtingen dat de Fed de rente tegen later dit jaar tot 5,6 tot 5,7 zou verhogen', alduis Mujagic. Door de problemen in de bancaire sector is die verwachting al gedaald naar 4,5 procent. 'Terwijl de andere randvoorwaarden niet zijn veranderd. De arbeidsmarkt draait nog altijd te soepel. De inflatie blijft te hoog.' Mujagic verwacht overigens niet de de renteverhoging later deze week helemaal op de schop gaat. 'Ik kan me dat haast niet voorstellen. Als compromis zouden ze de rente met 25 basispunten kunnen verhogen in plaats van 50. Er is geen ontkomen aan het verhogen van de rente.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Amerikaanse overheid een reddingsoperatie heeft ingesteld om de failliete Silicon Valley Bank te redden was te verwachten, maar geeft volgens hoogleraar Arnoud Boot precies aan waar het probleem zit in de financiële sector. Door de reddingsoperatie is de Amerikaanse overheid de facto eigenaar van Silicon Valley Bank, zo weet Boot. 'Het komt erop neer dat alle depositohouders - verzekerd of onverzekerd - uit de wind zijn gehouden', zegt hij. En hoewel er niets anders verwacht werd, legt het de vinger volgens Boot op de zere plek. Hij benadrukt dat de bank niet goed werd geleid, wat uiteindelijk tot een bankrun leidde. 'De bank had geweldige risico's genomen met geld van met name venture capital-bedrijven', vervolgt Boot. 'Het waren bijna allemaal spaargelden die ze hadden, die boven de Amerikaanse verzekeringslimiet (250.000 dollar, red) zaten.' Kwijt In principe is dat geld dus verloren, zo stelt Boot. Hij vindt tevens dat er beter nagedacht had moeten worden over waar Silicon Valley Bank het geld parkeerde. Temeer omdat het geen eigen kapitaal was, maar het kapitaal van professionele partijen. 'Daar had beter over nagedacht moeten worden.'See omnystudio.com/listener for privacy information.