Macro met Boot en Mujagić | BNR

De Duitse recessie is een feit en dat gaat gevolgen hebben voor Nederland, daar is hoogleraar Arnoud Boot van overtuigd. 'Duitsland is de belangrijkste exportpartner van Nederland, dus in zoverre is het voor Nederland wel handig als de Duitse economie wel goed draait.' Verrast is Boot echter niet. Hij stelt dat de realiteit niet veel afwijkt van de voorspelling van de World Economic Outlook-publicatie, waarin al duidelijk werd dat de Duitse economie achterbleef. 'Ik heb al vaker gezegd dat we het woord 'recessie' moeten verbieden', zegt hij. 'We hebben namelijk jaren en kwartalen gehad waarin de consumptie ontzettend gestegen is, gestimuleerd door overheden.' Hij vindt het dan ook niet gek dat er - na een stijging van tien procent in een paar jaar - een paar tiende procent daling optreedt in een jaar. 'In deze periode, waar er zulke grote schommelingen zijn door overheidsbeleid en bepaalde schokken die op ons afkomen, moeten we ons realiseren dat we in een periode leven die niet met macro-economische modellen te voorspellen is', vervolgt Boot. 'Of dat je dicht bij de voorspelling blijft.' Negatief Volgens Boot bestaat de kans dan ook dat Duitsland over geheel 2023 op een negatief cijfer terecht gaat komen. 'Hoewel we wisten dat er sprake zou zijn van een recessie, is het misschien wel nieuws dat het percentage maar een paar tienden procent onder de voorspelling van het IMF bleef', zegt hij. 'Dus 2023 zou als geheel negatief uit kunnen pakken.' Dan zou de recessie niet meer gedefinieerd zijn aan twee kwartalen, maar aan vier kwartalen, aldus Boot.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Beetje bij beetje nadert de dag dat de Verenigde Staten het schuldenplafond aantikt. Analisten verwachten dat dat rond 1 juni gebeurt. ‘Dan is het ministerie van Financiën door zijn gelden heen’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Er wordt nog flink onderhandeld om dat plafond omhoog te krijgen. ‘Deelnemers aan dat overleg noemen de gesprekken ‘productief’, maar daar gelooft Mujagic weinig van. ‘Dat is meestal het woord wat je gebruikt als je toch iets moet zeggen, maar je het nergens over eens bent.’ Maar de tijd dringt voor hen, zegt Mujagic. ‘Tussen het moment dat je een deal hebt, het parlement er het goedkeurt en de president er zijn handtekening onder zet, heb je 4, 5 werkdagen nodig. Nou wil het toeval dat aanstaande maandag een vrije dag is in de VS. De afgevaardigden zijn dan op mini-reces. Maar als er een deal komt, dan moeten ze halsoverkop terug naar het parlement om erover te stemmen, dat gaat een grote logistieke klus zijn’, verwacht de econoom.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) geeft toe dat het de verkeerde keuze heeft gemaakt door de rente ruim tien jaar lang op nul procent te houden. 'Dat is een goede zet geweest, omdat het heel veel narigheid heeft voorkomen', duidt macro-econoom Edin Mujagic. 'Maar een gratis lunch bestaat niet. Uiteindelijk is er een prijs.' En precies tot die conclusie zijn onderzoekers van het IMF gekomen. Zij hebben geconcludeerd dat er inderdaad een prijs betaald moeten worden als de rente te lang te laag blijft. 'Dus als men te lang doorgaat met het opkopen van staats- en bedrijfsobligaties', aldus Mujagic. 'Ik begrijp dat het IMF heeft besloten om rentes te verlagen in 2008 en 2012, maar dat het vervolgens tien jaar lang hetzelfde blijft, was de fout.' Een van de gevolgen van het door de IMF gevoerde monetaire beleid, is dat er volgens Mujagic bepaalde zeepbellen op de financiële markten ontstaan. Dat wil zeggen dat er een grotere kans is op een financiële crisis in de toekomst, die mogelijk ernstiger zal worden dan de voorgaande.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De economische ramp die vorig aan het begin van de oorlog in Oekraïne werd voorspeld, lijkt grotendeels afgewend te zijn. En dat is vreemd concluderen Duitse onderzoekers, omdat er wel degelijk sprake was van afsluiting van het Russische gas. 'Maar dat is niet te zien in de economische cijfers', aldus macro-econoom Edin Mujagic.  Hoewel de Duitse economie in het derde kwartaal van 2022 kromp en stagneerde in het vierde kwartaal, kwam het op geen enkel moment in de buurt van een recessie. 'Dat kwam deels door de milde winter', duidt hij. 'Maar de onderzoekers hebben naar de cijfers gekeken. En die stellen juist dat de winter kouder was dan het gemiddelde van de drie jaar ervoor.' Volgens Mujagic is het een mooi voorbeeld van de veerkracht van de economie en de deelnemers daaraan. 'Die is in staat om zich zeer goed aan te passen als de omstandigheden er naar zijn', vervolgt hij. Mujagic doelt daarmee onder meer op het lager zetten van de verwarming, het herzien van productieprocessen en het zoeken naar alternatieve energiebronnen. 'Dit geeft aan dat de veerkracht van een markteconomie behoorlijk is.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De omstreden pensioenwet, die later deze week ter stemming komt in de Eerste Kamer, zorgt voor veel tumult binnen coalitiepartij CDA. Maar heel verrassend vindt hoogleraar Arnoud Boot dat niet. Of ja, deels. 'Het pensioenverhaal is natuurlijk buitengewoon ingewikkeld, maar ik sta wel te kijken van de timing van het wetenschappelijk bureau van het CDA, dat zegt dat de transitie een ramp wordt.' Volgens Boot is het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA - zoals het bureau heet - rijkelijk laat met de kritiek. 'Er wordt al heel lang gediscussieerd over een wijziging van het pensioenstelsel, omdat het huidige systeem zich moeilijk verhoudt met de moderne arbeidsmarkt', duidt Boot. 'In plaats daarvan krijg je nu een veel flexibeler systeem.' In dat flexibelere systeem zitten volgens Boot minder beloftes die 'toch niet waargemaakt kunnen worden'. Temeer omdat de pensioenen in de voorgaande vijftien jaar niet meer zijn geïndexeerd. Daarnaast vindt Boot dat het oude systeem vreemde aspecten had. 'Als je bijvoorbeeld vervroegd uittrad, en zzp'er werd na twintig jaar, dan had je teveel premie betaald. Want in principe betaal je aan het begin van je carrière te veel, en aan het einde betaal je te weinig in het pensioensysteem.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

In een rapport van de ECB leest econoom Edin Mujagić dat de gevolgen van de transitie naar een koolstofarme economie op het eerste zicht erg beperkt blijven. Maar in de kleine lettertjes ziet hij toch best grote gevolgen, zoals hogere energieprijzen tijdens het komende decennium. De Europese Centrale Bank (ECB) deed de afgelopen tijd onderzoek naar de gevolgen van de transitie naar een economie die weinig of geen CO2 meer uitstoot. In het rapport daarover leest Mujagić dat de impact al bij al beperkt zal blijven. 'De transitie jaagt de inflatie wel aan', zegt hij. 'Maar dat effect piekt volgens de ECB dit jaar al op 0.2 procentpunt. Daarna ebt het stilletjes weg tot het in 2030 verdwenen is.' Toch waarschuwt de econoom om niet in de 'val van de gemiddelden' te trappen. 'Gemiddeld 0,2 procent is erg weinig en daar struikelt helemaal niemand over'. Maar verder in het rapport leest Mujagić ook dat tijdens de gehele transitie de energieprijzen structureel zullen blijven stijgen. 'Dat zal veel mensen pijn doen, weten we uit de ervaring van de voorbije jaren. Dat valt voor mij toch niet onder het kopje van 'beperkte invloed''.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De stijging van het ondernemersvertrouwen is een stap in de goede richting, maar het kan nog altijd vele malen beter. Dat zegt macro-econoom Edin Mujagic over het rapport van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). 'Onderliggend is er nog steeds heel veel somberheid.' Het rapport van het CBS laat zien dat het ondernemersvertrouwen de stijgende lijn uit het eerste kwartaal doorzet. Volgens Mujagic zijn er tegenwoordig meer bedrijven die aangeven dat hun winstgevendheid daalt, 'en dat is uitstekend te rijmen met het bericht van gisteren', duidt hij. 'Dat de Nederlandse economie in het eerste kwartaal niet is gegroeid.' Problemen waar ondernemers mee te maken krijgen zijn onder meer het heersende personeelstekort. Al wordt dat tekort wel steeds kleiner, stelt Mujagic. Iets wat eveneens te rijmen is met het feit dat het economisch niet goed gaat. 'Daarmee wordt het probleem uit zichzelf opgelost.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar gisteren nog verwacht werd dat de Nederlandse economie in het eerste kwartaal van 2023 gegroeid zou zijn ten opzichte van het vierde kwartaal in 2022, daar is er juist sprake van een krimp van 0,7 procent. En dat is een flinke klap volgens macro-econoom Edin Mujagic. Hij benadrukt dat er op geen enkele manier sprake is van een lichte achteruitgang, zoals hij uit verschillende reacties opmaakt. 'De laatste keer dat de Nederlandse economie op kwartaalbasis harder is gekrompen, was aan het begin van 2020', duidt hij. 'En als je dat even vergeet - want het was nogal een uitzondering - dan was de eerstvolgende grote kwartaaldaling in 2012. Dit is een uitzonderlijke situatie.' Mujagic vindt dan ook dat de situatie niet gebagatelliseerd moet worden. Het CBS stelt namelijk dat hoewel de situatie tegenvalt, er pas bij een volgende min moet serieus moet worden nagedacht over wat er aan de hand is. 'Als we zo doorgaan, komt die min er ook', is Mujagic snoeihard.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Raad van State (RvS) is allesbehalve te spreken over het begrotingsbeleid van de regering. Volgens het adviesorgaan 'scheert het kabinet langs de vangrail met expansief en procyclisch begrotingsbeleid'. 'En daarmee bevestigen ze wat wij in de uitzending ook vaak constateren', zegt hoogleraar Arnoud Boot. 'Dat het Nederlandse begrotingsbeleid geweldig opportunistisch was.' Volgens Boot betekent dat dat de overheid olie op de al 'gloeiende economie' giet, wat deels de inflatie zou verklaren. 'Het is dus procyclisch', duidt Boot. 'Want je wil juist dat de overheid afremt in goede tijden en daarmee munitie heeft voor slechtere tijden.'In plaats daarvan wordt er juist hard bezuinigd, om te kunnen voldoen aan het Stability Growth Pact van de Europese Unie. 'Of in ieder geval het preventieve deel ervan', gaat hij verder. 'Ze moeten dus binnen de begrotingsnormen van drie procent blijven. En de RvS constateert dat daar sprake is van willekeur en dat het overkoepelende verhaal ontbreekt.' Aansporing Boot denkt dan ook dat het rapport van de Raad van State gezien moet worden als een aansporing voor het kabinet om met zo'n overkoepelend verhaal te komen. 'Anders steunt het hap-snap-bezuinigingsbeleid op niks', vervolgt Boot, die denkt dat het beleid nog verder versterkt zal moeten worden. 'De overspannenheid van de economie noopt namelijk tot het verder terugdringen van overheidsuitgaven.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Europese Rekenkamer maakt zich flinke zorgen over het toezicht op riskantere banken. Dat blijkt uit een rapport van de toezichthouder. En dan met name of de controle op die banken aan de extra eisen voldoet, zoals die zijn voorgeschreven aldus hoogleraar Arnoud Boot. 'Ze zijn bang dat de Europese Centrale Bank te welwillend is.' Dat zou volgens Boot komen omdat men denkt dat als de slechte leningen op de balans van de riskante banken direct aangepakt moeten worden, de banken met een probleem komen te zitten. 'Dus het moet langzamer gebeuren, en dus heeft de ECB - en zijn toezichthouder in Frankfurt - een langzamer mechanisme', duidt Boot. 'Daarnaast staan er in het rapport opmerkingen over de documentatie van het toezicht - want er zit heel veel speelruimte. Er wordt dus om betere borging gevraagd door de Europese Rekenkamer.' Het risico zit hem met name bij grote banken die non-performing loans hebben in zuidelijke Europese lidstaten, weet Boot. Hij noemt het belangrijk dat de Europese Rekenkamer, de ECB en zijn toezichthouder bestaan. 'Want de democratische legitimatie van de ECB en de Europese toezichthouder, is afhankelijk van de blootstelling van checks and balances', duidt Boot. 'Dus de Europese Centrale Bank en de toezichthouder aldaar, zouden juist het toezicht van de Europese Rekenkamer moeten toejuichen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.