Macro met Boot en Mujagić | BNR

De financiële gezondheid van de Europese lidstaten en de hoogte van de staatsschulden vormt al jaren een heet hangijzer. Nieuwe Europese begrotingsregels zijn er ondanks langdurig en veelvuldig overleg nog niet. Macro-econoom Edin Mujagic ziet het dan ook somber in: 'Ik denk dat wij eerder met zijn allen moeiteloos de langste plaatsnaam in Wales zouden kunnen uitspreken, dan dat er in Europa verstandige begrotingsregels komen waar iedereen zich aan houdt.' Dat laatste vormt voor veel landen zoals Frankrijk en Italië al sinds de invoering van de euro een probleem, merkt Mujagic. Dat terwijl juist die landen een torenhoge staatsschuld hebben en ieder jaar dieprode cijfers laten zien. 'Dat is een slechte zaak. De inflatie wordt omhoog gejaagd, de economische groei remt af en het zorgt ervoor dat de ongelijkheid eerder groter wordt dan afneemt.' Want ook de landen die beter presteren willen nu werken onder eigen voorwaarden en bijvoorbeeld af van de regeling die zegt dat de staatsschuld ieder jaar met vijf procent moet reduceren. Volgens Mujagic komt dat doordat veel landen verzaken en excuses verzinnen om niets te doen aan de te hoge staatsschulden. 'Als het economisch goed gaat wordt dat als argument gegeven om niets te doen, gaat het economisch slecht dan roept men dat dit niet het moment is om te bezuinigen', legt de macro-econoom uit.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Waar het ogenschijnlijk goed gaat met de Amerikaanse economie, daar houdt macro-econoom Edin Mujagic er een veel sceptischer blik op na. En dat heeft alles te maken met de spanningen die tegenover de economische meevallers komen te staan. Dat het goed lijkt te gaan in de Verenigde Staten komt door een aantal factoren. Zo behelst de economische groei zo'n twee procent, loopt de Amerikaanse banenmachine op rolletjes, is de inflatie relatief laag en draait de aandelenmarkt zeer goed. 'En dat allemaal tegen een achtergrond van spanningen met China, een oorlog in Oekraïne met alle gevolgen van dien en de snelste reeks aan renteverhogingen van de Federal Reserve die we in vijftig jaar hebben gezien', duidt Mujagic. Het verbaast hem dan ook niet dat het Internationaal Monetair Fonds tot de conclusie is gekomen dat de Amerikaanse ramingen over de economie 'in toenemende mate' te rijmen zijn met de befaamde landing. 'Die is zeer zeldzaam, maar het lijkt allemaal te gaan zoals men hoopte dat het zou gaan.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland moet flink transformeren om de gevolgen van een verouderende bevolking het hoofd te bieden. Alleen een publiek-private bank kan zo'n transformatie mogelijk maken, zegt zegt macro-econoom Arnoud Boot. Het Nationaal Groeifonds volstaat daarvoor niet, 'dat deelt het geld eigenlijk gratis uit'.  Het was de belangrijkste conclusie in Marrakesh, waar afgelopen week de Wereldbank en het IMF vergaderden: de economische groei op de langere termijn dreigt te stokken. Ook wereldwijd is een verouderende bevolking een belangrijke oorzaak. Maar daarnaast moet het geld voor de transitie efficiënt besteed worden, zegt Boot. 'Daar heb je regie en discipline voor nodig, en dat kan met een publiek-private bank.' Het is schrijnend om te zien hoe er geruzied wordt over het Nationaal Groeifonds – ook wel graaifonds of Wopke-Wiebes-fonds, of hoe je het ook noemen wilt. 'Daar zit 20 miljard euro in, terwijl we driekwart jaar eerder nog Invest-NL hadden gecreëerd, waar Wouter Bos de eerste bestuursvoorzitter van was en waar allemaal expertise in zat over hoe je een rol kunt vervullen in de transformatie in Nederland.'   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens macro-econoom Arnoud Boot wordt innovatie de kop ingedrukt door het sponsoren van oude technologieën, zoals dat gebeurt met fossiele subsidies. 'Dynamisch denken, vanuit productiviteit en innovatie, ontbreekt in deze hele discussie', zegt hij. Boot maakt zich boos over een kop die hij eerder deze week las in het FD: Afschaffen fossiele subsidies onnodig voor halen CO₂-doelen, stellen experts. Dit zet, wat hem betreft, lezers en beleidsmakers helemaal op het verkeerde been. Het geeft volgens hem de indruk dat wat we doen met die fossiele subsidies eigenlijk geen grote invloed heeft.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ruimtevaartorganisaties NASA en SpaceX lanceren morgen een missie naar een kilometers grote asteroïde die grotendeels uit goud bestaat. Maar in tegenstelling tot wat krantenkoppen doen vermoeden, gaat die ons niet plotsklaps rijk maken, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'Het vertelt ons iets over de kern van de economie.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De sussende geluiden over de hoge schulden van landen en de stijgende rentes kunnen niet op steun rekenen van econoom Edin Mujagic. Hij ziet dat er mogelijk 'een joekel van een probleem' ontstaat. 'Hoge schulden zoals in de Verenigde Staten drukken de rentes omhoog, maar de groei omlaag. Dan kan een vicieuze cirkel ontstaan', waarschuwt de econoom.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De economische consequenties voor het Westen van het escalerende conflict in Israël kunnen behoorlijk groot worden. Dat betoogt BNR's huiseconoom Han de Jong. 'Conflicten in het Midden-Oosten kunnen soms grote invloeden hebben op de mondiale economie.' Hoewel er volgens De Jong nog niets te zeggen valt over het verdere verloop van het conflict, leert de geschiedenis uit dat landen die Israël steunden tijdens de Yom Kippoer-oorlog van 50 jaar geleden na de Israëlische overwinning te maken kregen met een olie-embargo. 'Bovendien bleek dat de OPEC-landen zich bewust waren van hun macht als kartel', duidt De Jong. 'De olieprijs verdrievoudigde toen, en dat heeft in de jaren '70 tot een diepe recessie en hoge inflatie geleid.' De Jong verwacht echter niet dat olie opnieuw gebruikt zal worden als een instrument om zaken voor elkaar te krijgen. 'De olielanden moeten de boel in hun eigen land immers ook rustig houden', vervolgt hij. 'Ze zijn dan ook erg afhankelijk van de olie-inkomsten. Als ze dus opnieuw een soort embargo zouden afkondigen, zouden ze zich in hun eigen voet kunnen schieten.' Iran Wat wél denkbaar is, is dat Iran zijn kont tegen de krib gooit. Momenteel produceert Iran ruim 3 miljoen vaten olie per dag - drie procent van de totale wereldproductie, maar het land lijdt tevens onder de sancties vanuit de Verenigde Staten. 'Desondanks slaagt Iran er in om te blijven exporteren', legt De Jong uit. 'Misschien komt dat ook wel doordat de Verenigde Staten soepel met de sancties omgaat. Maar als er iets met de Iraanse olieproductie of -export zou gebeuren, kan dat ook weer tot nieuwe tekorten op de oliemarkt leiden. Daarop kan de prijs dus stijgen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De escalatie tussen Israël en de Hamas-strijders in Gaza heeft ingrijpende gevolgen voor de wereldeconomie. De dominantie van de dollar blijft een gevoelig thema, zegt macro-econoom Arnoud Boot. 'Iedere crisis maakt de Amerikaanse dollar in wezen sterker.' Hoewel de meest recente escalatie van het conflict tussen Israël relatief pril is, en de dollar er nog niet heel erg van geprofiteerd heeft, benadrukt Boot dat de dollar gezien wordt als 'veilige haven' en over de langere termijn duidelijke stijgingen laat zien bij crises. En dat zorgt op zijn beurt voor de uitvergroting van verschillen tussen landen onderling. 'Nederland heeft er niet zoveel last van', legt Boot uit. 'We hebben grote buitenlandse reserves en lenen niet in het buitenland. Maar in landen waar buitenlands kapitaal wél naar binnen vloeit, vloeit het net zo hard weer terug richting de Verenigde Staten.' En dat roept volgens Boot twee vragen op. Waaronder ook of de dominante positie van de dollar ook in stand zal blijven. 'De dollardominantie is momenteel fenomenaal. We zien misschien wel wat fragmentatie in de wereld in termen van buitenlandse reserves van centrale banken, omdat een China bijvoorbeeld niet happig is op dollar-gedomineerde assets te hebben, maar de rest van de buitenlandse foreign exchange reserves zit nog op 57 procent.' Amerikaanse prioriteiten Hij benadrukt dat de Verenigde Staten goed is voor 12 procent van de wereldhandel. Dat is een relatief laag percentage, maar allesbehalve problematisch, weet Boot. 'De handel zelf is namelijk niet zo belangrijk voor de Verenigde Staten', duidt hij. 'Maar meer dan 80 procent van alle handel in de wereld is in dollars, en dat neemt alleen maar toe. Voor transacties is de dollar dus alleen maar belangrijker geworden.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De voorgenomen verhoging van de bankenbelasting, die tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen, aan bod is gekomen, mag niet worden gebruikt als restpost voor het begrotingsbeleid van de overheid. Dat zegt macro-econoom en hoogleraar Arnoud Boot. 'Dat is meestal een onverstandig idee.' Bij het voeren van het gesprek over bankenbelasting, de belasting die banken betalen over hun ongedekte schulden, is het van belang eerst duidelijk te krijgen wat we nou willen van banken, stelt Boot. Volgens hem krijgen banken in Nederland veel te weinig ruimte om te ondernemen. 'Ze zitten vast aan regelgeving en belemmeringen.' Al hebben ze die, zegt hij, wel over zichzelf afgeroepen. Volgens hem moeten we waken voor dat bankenbelasting een speelbal wordt van politieke willekeur, want we willen juist dat banken bij gaan dragen aan de economie. 'Straks na de verkiezingen is het afhankelijk van een toevallige samenloop van partijen of die belasting verder omhoog gaat, of verdubbelt et cetera. Dat is natuurlijk geen manier van met bedrijven omgaan.' Want we willen dat die banken bij gaan dragen aan de economie, zegt Boot. Boot ziet liever dat de belasting afhankelijk wordt gemaakt van de winst, zoals dat bij normale belasting gebeurt. 'Als je wil dat banken meer belasting betalen, verhoog de vennootschapsbelasting.' En als je dan helemaal slim wil zijn, zegt hij - bij een goed glas wijn - dus hij wil niet zeggen dat we het moeten invoeren, 'maar als je het progressief maakt dan zorg je er ook voor dat banken niet to big to fail zijn'. Dus als je slim wil zijn als politiek dan moet je geen vast bedrag bankbelasting doen, dan moet je zorgen dat je aan winstbelasting doet.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Amerikaanse tienjaarsrente loopt heel hard richting 5 procent, vanaf een niveau van 3,5 procent begin dit jaar. Er zijn twee componenten die deze lange rente grotendeels bepalen: de verwachte ontwikkeling van de korte rente over diezelfde periode én de kans dat die verwachting niet uitkomt – uitgedrukt in de term premium.  Je kunt je geld voor tien jaar lang gaan uitlenen aan de Amerikaanse centrale bank, je kunt het ook elke week op je bankrekening zetten, zegt macro-econoom Edin Mujagic – bijvoorbeeld bij de centrale bank. 'En als dat geld tien jaar doorrolt, zou de rente ongeveer op hetzelfde punt uit moeten komen als de lange rente. Dus je moet een inschatting maken van wat de Fed de komende jaren gaat doen.' Voor die onzekerheid willen beleggers compensatie zien in hun rentetarief, zegt Mujagic. Zo willen ze zich indekken tegen het risico dat er allemaal onverwachte dingen gebeuren gedurende de looptijd van zo'n lening – bijvoorbeeld: een inflatie van 5 procent in plaats van 2 procent. 'Die inschatting moet je maken. Die term premium kun je nog het best zien als een maatstaf voor de onzekerheid op de financiële markten. Beleggers nemen het zekere voor het onzekere en vragen ze een hogere rente.'See omnystudio.com/listener for privacy information.