Macro met Boot en Mujagić | BNR

Econoom Edin Mujagic begint zich hardop af te vragen waarom de Europese Centrale Bank met een Central Bank Digital Currency (CBDC), ook wel de digitale euro genoemd, bezig is. ‘Munten lossen het probleem van ruilhandel op, banken losten het probleem van munten op met biljetten, maar welk probleem lost de digitale euro op?’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De extreemrechtse Duitse partij Alternative für Deutschland (AfD) doet het steeds beter in de peilingen, en zou in een landelijke verkiezing groter worden dan de huidige Duitse regeringscoalitie. Maar in plaats van te onderzoeken waarom de partij zo populair is, wordt er in Duitsland gesproken over het verbieden van AfD. En dat is de verkeerde aanpak, aldus macro-econoom Edin Mujagic. Ik ben geen jurist of politicus, dus ik laat het graag aan hen over om er op die manier over te praten. Maar als econoom valt het me op dat het een nieuw voorbeeld is van hoe onze maatschappij en onze beleidsmakers hele grote problemen 'op proberen te lossen'. Met inflatie zagen we dat ook; toen prijzen begonnen te stijgen werden er heel snel maatregelen genomen en werden mensen gecompenseerd. Er waren zelfs landen waarin de prijzen bevroren werden. Maar dat zijn geen oplossingen. De onderliggende oorzaak werd niet aangepakt, en laat het grote probleem eigenlijk nog groter worden. Oftewel: zachte heelmeesters maken stinkende wonden? Dat is hier ook echt van toepassing. Je zou je dus eigenlijk af moeten vragen waarom de AfD zo groot is, of om het algemener te maken: waarom zijn dit soort partijen in heel veel landen in Europa en in de Verenigde Staten steeds populairder aan het worden. Mijn antwoord? Het is een uiting van een grote mate van ontevredenheid onder het volk.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens Christine Lagarde, de president van de Europese Centrale Bank, is de mogelijke herverkiezing van Donald Trump als president van de Verenigde Staten een grote bedreiging voor Europa. Daarmee heeft zij, in de ogen van macro-econoom Edin Mujagic, een lijn overschreden. 'Eigenlijk is Lagarde zelf een bedreiging voor Europa.’ Wat is er zo verkeerd aan haar opmerking? Centrale banken in de hele wereld, dus niet alleen de ECB en de Fed, horen onafhankelijk te zijn. Lagarde heeft nu laten zien dat, in dit geval de ECB, juist steeds minder onafhankelijk is. Of je het met haar eens bent of niet, ze mengt zich hier in politieke aangelegenheden van een ander land. Dat doe je gewoon niet. En dit is dezelfde persoon die, als ze de vraag krijgt, niet wil ingaan op het beleid van de Fed. Want dat zou niet chique zijn. Lees ook | Lagarde past voor ministerpost in nieuwe Franse regering Maar dit past in een lijn die we vanaf dag één van haar periode als president van de ECB hebben gezien. Lagarde heeft de centrale bank gepolitiseerd. Het gaat te vaak over andere zaken dan monetair beleid, zoals klimaat, en nu dus ook over politieke zaken. Waarom is dat erg? Ze mag die opvattingen hebben, maar een centrale bank hoort zich niet uit te laten over welke leiders aan de macht zijn elders in de wereld. Daarnaast heeft ze een bepaalde taak als ECB-baas, namelijk het verlagen van de inflatie. Daar faalt ze vanaf dag één in: Sinds haar aantreden is de inflatie veel te hoog, ze is veel te laat in actie gekomen en in mijn optiek heeft ze te weinig gedaan. De inflatie blijft waarschijnlijk ook nog jaren te hoog. ‘Hiermee kweekt ze een vruchtbare bodem voor populisme’ Edin Mujagic, macro-econoom Daarmee zet ze veel op het spel. Ze ondermijnt de Europese belangen en de Europese samenwerking. Hiermee kweekt ze een vruchtbare bodem voor populisme, en als er iemand een gevaar is voor Europa, de euro en de ECB dan is het de president van de ECB wel. Lees ook | Trump doet 'slotpleidooi' voor de televisiecamera: 'Niks geleerd van 2016' In de statuten van de ECB staat dat ieder lid van het bestuur door het Hof van Justitie uit zijn of haar ambt gezet kan worden als er sprake is van ernstige tekortkoming. Als ik de president van de Nederlandse bank zou zijn, zou ik bij de eerstvolgende vergadering van de directie van ECB de directie vragen om dit artikel in werking te gaan stellen. Volgens Christine Lagarde, de president van de Europese Centrale Bank, is de mogelijke herverkiezing van Donald Trump als president van de Verenigde Staten een grote bedreiging voor Europa. Daarmee heeft zij, in de ogen van macro-econoom Edin Mujagic, een lijn overschreden. 'Eigenlijk is Lagarde zelf een bedreiging voor Europa.’ (Copyright: xEibner-Pressefoto/FlorianxWieganx EP_FWD) (ANP / Imago Stock & People GmbH)Maar de wereld heeft ook gewacht op Amerikaanse inflatiecijfers. Wat zie je daar? De geldontwaarding in Amerika is uitgekomen op 3,4 procent, iets meer dan de 3,1 procent van november. Zo blijft uit de inflatiecijfers die donderdag bekend zijn gemaakt. Het is ook iets meer dan waar analisten op hadden gerekend. De kerninflatie, waarbij energie en voedsel buiten beschouwing blijven, kwam ook lager uit. Maar vooral diensten, zoals horeca en bioscopen, zijn duurder geworden. Terwijl de prijs van veel goederen juist goedkoper is geworden. Wat zegt dit over de mogelijke verlaging van de rente door de Fed? De hele wereld heeft op deze cijfers gewacht. Daarbij heeft iedereen de vraag in het achterhoofd of de rente inderdaad vanaf maart omlaag kan. Maar in de grote hoeveelheid rapporten over de inflatie die we krijgen, kunnen we eigenlijk alle kanten op. Lees ook | 'Fed schiet Amerikaanse overheid te hulp, en dat is niet zuiver' We kunnen kijken naar de afgelopen drie maanden, naar de afgelopen zes maanden. Je kunt er echt alle kanten mee op en je kunt er ook alles in lezen wat je wilt lezen. En dat betekent dat ook de Fed er alle kanten mee op kan. Maar tijdens de vergadering van december bleek dat alle comitéleden van de Fed eigenlijk niet kunnen wachten totdat ze de rente gaan verlagen. Dus ik verwacht de eerste rentedaling in maart.See omnystudio.com/listener for privacy information.

In het licht van de aankomende inflatiecijfers uit de Verenigde Staten is het belangrijk om aandacht te vragen voor de balans van de Amerikaanse centrale bank, de Fed. Die is in de loop der tijd opgeblazen naar 9.000 miljard dollar, terwijl dat een ruim decennium geleden nog rond de 1.000 miljard dollar lag. 'Vriend en vijand is het erover eens dat dit veel te veel is, de Fed is hiermee veel te dominant', zegt macro-econoom Edin Mujagic.   Die balans is in loop der tijd zo opgeblazen omdat ook de Amerikaanse centrale bank op grote schaal staatsobligaties heeft gekocht. Die balans zal moeten worden afgebouwd zonder dat er al te veel schokken ontstaan in de economie. Door de opbrengst van de verkoop van die staatsobligaties deels of volledig te gebruiken voor de aankoop van nieuwe obligaties, wordt de balans automatisch verkleind.   Waarom is dit zo van belang?   Omdat het afbouwen van die balans neerkomt op het verhogen van de rente. Terwijl de centrale bank zich juist opmaakt voor het verlagen van de rente, dat hebben we bij het laatste rentebesluit duidelijk te horen gekregen van voorzitter Jerome Powell.   Wat overeind blijft staan is dat de balans 9.000 miljard dollar groot is. Daarmee is de Fed een hele dominante speler op die markt, en misschien wel de speler die de markt verstoort. En dat is een rol die je als centrale bank nou net níet wil spelen.  Maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat dit allemaal te maken heeft met de financiële positie van die Amerikaanse overheid. Die gaat de komende jaren heel veel obligaties proberen te verkopen, omdat het begrotingstekort van de VS gigantisch is en ook gigantisch blijft de komende jaren. De afgelopen decennia stonden de kopers van Amerikaanse staatsobligatie rijen dik, maar de interesse bij met name China, Saudi-Arabië en Japan zijn een stuk minder enthousiast. Beleggen in Amerikaanse staatsobligaties staat namelijk vrijwel garant staat voor verlies. En niemand wil willens en wetens verlies lijden.   Maar de Fed zal zich echt zorgen gaan maken. Want wanneer de drie grote afnemers minder happig zijn op Amerikaanse staatsobligaties terwijl het aanbod daarvan enorm gaat stijgen, dan neemt de kans op een financiële ramp alleen maar toe. Terwijl het begrotingstekort in Amerika dit en volgend jaar heel hoog zal zijn. Dan zou je als Fed inderdaad kunnen overwegen om toch weer te gaan beleggen in Amerikaanse staatsobligaties.   Maar dan schiet de Fed dus Amerikaanse overheid feitelijk te hulp?   Klopt, en dat is begrijpelijk maar niet zuiver. Het opkopen van staatsobligaties was ooit controversieel, maar sinds 2021 zien alle centrale banken, inclusief de Fed, het als een standaard instrument.   Maar als de Amerikaanse overheid in problemen komt met financieren van de almaar hogere schulden, dan is het niet uitgesloten dat de Fed de rol van Japan, China en Saudi-Arabië overneemt. Maar dat is een hele gevaarlijke conclusie, want een onafhankelijke centrale bank is eigenlijk het enige wat tussen de bevolking en een hoge inflatie staat. Maar het gaat de verkeerde kant op met die onafhankelijkheid van de centrale banken, niet alleen bij de Fed maar ook de ECB.   Mijn vertrouwen in de wil van de centrale bankiers om in eerste instantie te handelen in belang van de maatschappij in plaats van de overheid is in elk geval heel laag.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De groei van de wereldeconomie gaat dit jaar vertragen, zegt macro-econoom Edin Mujagic. 'Maar de geschiedenis leert ons dat zulke periodes kraamkamers zijn voor betere tijden. Er is geen enkele reden waarom dat nu anders zou zijn.' Volgens de Wereldbank gaat de economie van de wereld in 2024 vertragen vergeleken met vorig jaar. Op zich niet zo heel schokkend, maar het is al wel het derde opeenvolgende jaar waarin de groei lager uitkomt. Namelijk op iets meer dan 2 procent. Dat is echt heel mager als cijfer voor de hele wereld. De vertraging zie je eigenlijk bijna overal waar je kijkt. Van Europa tot Azië en Noord-Amerika. Overal wordt het minder. Kleine plusjes zijn er in het Midden-Oosten, maar gezien de situatie daar is het ook maar de vraag of dat zo blijft. Zuid-Amerika redt de eer van de wereld door dit jaar net iets harder te groeien.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met een eigen rapport laat de Europese Centrale Bank zien dat de vermogensongelijkheid in de EU de afgelopen vijf jaar is afgenomen. Maar volgens macro-econoom Edin Mujagic schuilen er meerdere addertjes onder het gras. Het is een van de vaakst genoemde kritiekpunten op het beleid van de Europese Centrale Bank van de afgelopen tien jaar. Door de rente zo lang op nul te houden en veel geld bij te drukken, zou de ongelijkheid alleen maar zijn toegenomen. De ECB deelt nu een rapport waaruit blijkt dat het omgekeerde het geval is: de vermogensongelijkheid is in de afgelopen vijf jaar – weliswaar met een klein beetje – afgenomen. In diezelfde periode namen de vermogens wel gewoon toe, gemiddeld met 29 procent. Hoe komt het dat de ongelijkheid is afgenomen?  De belangrijkste reden voor die kleine daling van de vermogensongelijkheid is het feit dat de huizenprijzen zijn gestegen. Ruim zestig procent van de huishoudens in de eurozone heeft een eigen huis. Dus als de huizenprijzen stijgen, neemt de ongelijkheid af. Niet onlogisch, gezien meer dan de helft van de mensen ervan profiteert.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens macro-econoom Edin Mujagic is verdere afkoeling van de Amerikaanse economie eerder goed dan slecht nieuws, ‘want het was de oververhitte arbeidsmarkt die dit jaar voor veel slapeloze nachten bij de Fed zorgde.’ Al denkt hij niet dat de huidige omstandigheden de Amerikaanse centrale bank voldoende ruimte bieden voor een renteverlaging.  Afgelopen vrijdag werden de arbeidsmarktcijfers uit de Verenigde Staten bekend. Die cijfers gaven over het algemeen een positief beeld, aldus Mujagic. Al vielen twee punten hem op.  Allereerst dat het aantal mensen dat deeltijd werkt is gestegen. Niet zozeer omdat ze dat willen, maar omdat er onvoldoende werk is om voltijd aan de slag te gaan, stelt hij. ‘Je kunt je voorstellen dat in tijden van vergrijzing werkgevers wat minder huiverig zijn personeel te ontslaan, want waarschijnlijk zijn ze over een tijd weer nodig en er is geen garantie dat zij dan weer terug komen.’ Deze werknemers worden dus niet ontslagen, maar er is wel minder werk om te doen.  Een ander opvallend punt uit de arbeidsmarktcijfers is dat het aantal mensen dat meer dan één baan heeft is gestegen tot een recordhoogte, aldus Mujagic. ‘Voor het gemak kunnen we aannemen dat deze mensen niet twee banen hebben omdat ze het leuk vinden of omdat ze minder thuis willen zijn. Dan blijft de verklaring over dat ze het doen om rond te komen.’ Een ander teken dat het economisch minder gaat, zegt hij.  Renteverlaging  Ondanks dat de markt nog steeds uitgaat van forse renteverlagingen, ziet Mujagic dat de Fed die ruimte helemaal niet heeft. ‘Het gaat economisch wat minder, maar het is niet slecht. De arbeidsmarkt koelt wat af, maar er is geen sprake van massawerkeloosheid. En ondertussen is het de vraag of de inflatie gaat zakken.’ See omnystudio.com/listener for privacy information.

De inflatie is in december gedaald ten opzichte van een maand eerder, en dus mag de vlag uit. Of toch niet? Volgens macro-econoom Edin Mujagic moet een slag om de arm worden gehouden, en dat heeft alles te maken met de rekenmethode die gebruikt is om het percentage te formuleren. Waar de prijzen gemiddeld genomen in november nog met 1,4 procent stegen, berekend volgens de Europese manier, daar stegen de prijzen in december nog met 1,0 procent. Inflatie bestaat dus nog steeds, maar hij is lager dan in de maanden ervoor. Ook energie is fors in prijs gedaald, met maar liefst 25 procent op jaarbasis. Maar voor de rest is eigenlijk alles op energie na - zoals eten en diensten - toch 4 à 5 procent duurder geweest in de laatste maand van 2023 ten opzichte van diezelfde maand in 2022. En hoe zit het met de rekenmethodes? Uiteraard is het zo dat het Nederlandse inflatiecijfer heel belangrijk is voor ons, omdat we hier wonen. Maar er zijn twee redenen waarom je zou kunnen zeggen dat het cijfer relatief irrelevant is. Allereerst heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek afgelopen zomer de manier waarop inflatie berekend wordt veranderd in Nederland. Dat betekent dat er tot aan de zomer van volgend jaar sprake is van een dusdanig vertekend beeld van inflatie, dat er eigenlijk heel weinig over te zeggen is.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De fikse stijging van de cao-lonen, met 6,1 procent de hoogste stijging in veertig jaar, is ‘vreemd’. Dat zegt macro-econoom en BNR-columnist Edin Mujagic. De Nederlandse economie is in de eerste drie kwartalen van 2023 gekrompen en zal dat waarschijnlijk ook hebben gedaan in het vierde kwartaal. In zo'n situatie is het eigenlijk logisch dat de werkloosheid stijgt en de lijnstijging minder wordt. Maar dat gebeurt niet. ‘We zien hier de vingerafdrukken van de vergrijzing op de arbeidsmarkt.’  Hoe is de loonstijging verder te verklaren dan?   Naast die demografische reden, is er ook sprake van achterstallig onderhoud. De factor arbeid heeft de afgelopen veertig, vijftig jaar echt verloren van de factor kapitaal. Vakbonden weten nu dat ze betere kaarten in de hand hebben dan de werkgevers, daar willen ze dus gebruik van maken. In het laatste kwartaal van 2023 is de loonstijging zelfs versneld, daar zien we een stijging van 7 procent. Maar in die laatste drie maanden is de inflatie laag geweest, een signaal dat de vergrijzing een dominante factor gaat spelen op de arbeidsmarkt, ongeacht de inflatie. De vakbonden proberen nu compensatie te regelen voor de schade van afgelopen jaren afgelopen decennia, en ik kan ze daar geen ongelijk in geven.  Hoe gaat het bedrijfsleven hier mee om?   We weten dat nieuw personeel de komende jaren niet rijen dik voor de deur zal staan. En daar sorteren bedrijven al op voor, door te investeren in technologieën om zo het productieproces minder afhankelijk te maken van fysieke werknemer. Die trend zal de komende jaren veel sterker zal gaan worden. En bedrijven moeten kijken naar de productiviteit van mensen. Als dat achterblijft bij de loonstijging, met 6 procent loonstijging kan je er vanuit gaan dat dat gaat nu te groot is, dan zul je als bedrijf uiteindelijk een hele nare keuze moet gaan maken, tussen winstgevendheid en het doorberekenen van de hogere kosten per eenheid product. Maar daarmee loopt je een risico dat de inflatie weer gaat stijgen, waardoor de lonen ook weer omhoog moeten. Een heel lastige periode voor het bedrijfsleven.   Is er wel een pluspunt hier?   Ja. Het productieniveau van de gemiddelde Nederlandse werknemer ligt hoger dan waar dan ook ter wereld. Dus voor Nederland is dit geen accuut probleem, het bedrijfsleven heeft voldoende tijd om het gat tussen de loonstijging en de arbeidsproductiviteit te dichten, maar veel andere landen hebben die luxe niet.   Maar het grootste deel van de loonstijging komt bij overheden vandaan. Wat zegt dat?   Dat is een slechte zaak. Het geeft aan dat de overheid steeds meer mensen nodig heeft, ze vechten daarmee om werknemers die het bedrijfsleven ook nodig heeft. Dat zegt volgens mij een aantal dingen. De omvang van de overheid wordt steeds groter. En, het maakt het voor de bedrijven nog lastiger om aan goede mensen te komen. En laten we niet vergeten dat het bruto binnenlands inkomen voor het grootste deel verdiend door het bedrijfsleven, en niet door de publieke sector. De loonstijging zou dus vooral omhoog moeten gaan bij het bedrijfsleven, maar dat is nu niet het geval. En het Nederlandse bedrijfsleven behoort tot de wereldtop, maar dat betekent niet dat ze alles aankunnen.    See omnystudio.com/listener for privacy information.

Niet alleen in Nederland is op 1 januari een aantal beleidsmaatregelen  ingevoerd, ook in Zwitserland zijn er belastingveranderingen van kracht geworden. Het BTW-tarief is verhoogd, maar nog opvallender vindt macro-econoom Edin Mujagic het feit dat de invoerheffing op alle industriegoederen is afgeschaft.   See omnystudio.com/listener for privacy information.