Bernard Hammelburg | BNR

Dat de militaire steun aan Oekraïne zou leiden tot het kannibaliseren van de westerse defensie was voorspeld. Het leveren van geavanceerde wapens kan niet anders gaan dan ten koste van de eigen slagkracht. Amerika zit wat ruimer in zijn militaire jasje, dus wordt niet kwetsbaarder door de levering van HIMAR-artillerie. Nederland wordt dat wél door het uitlenen van, bijvoorbeeld, Patriot-afweergeschut. Wat doen we als er een tweede oorlog uitbreekt?  Dat klinkt misschien vergezocht, maar op die eerste oorlog, vlak om de hoek, hadden we ook niet gerekend. De Amerikanen hebben de zogenoemde ‘twee theater’-doctrine, dus de krijgsmacht moet paraat en geoutilleerd zijn voor het voeren van twee oorlogen tegelijk. Toch zitten ook daarin scheurtjes, want daarvoor is eigenlijk ‘volledige paraatheid’ van de luchtmacht nodig. Die was in 1961 door John Kennedy ingesteld. Het betekende dat de vloot van met kermwapens uitgeruste B-52 bommenwerpers op elk moment kon uitrukken, compleet met begeleidende straaljagers en tankvliegtuigen. Het was een magistrale operatie, die in 1991 door George Bush Sr. werd beëindigd. Je zou kunnen zeggen: de Amerikaanse variant van ons vredesdividend: wie had, na de Koude Oorlog, nog zo’n groot militair apparaat nodig? De klok terugdraaien is zelfs voor de Amerikanen een brug te ver. Het is geen schakelaar die je weer aan kunt zetten.  Het afschaffen van de ‘volledige paraatheid’ was, achteraf gezien, een precedent. Het gaat op dit moment niet zozeer over de inzet van bommenwerpers, maar over de beschikbaarheid van wapens. En al zeker munitie, want daaraan is nu in de westerse wereld zo’n groot gebrek dat we, zoals Navo-chef Jens Stoltenberg terecht opmerkte, sneller door de voorraden heengaan dan de wapenindustrie kan leveren. De oplossing is een enorme inspanning van het – tot voorkort door velen gewantrouwde – militair-industriële complex. Maar is het voldoende voor de defensie in een tweede oorlog, bijvoorbeeld met China? Of met Iran? Of met Libië? Of met Rusland, dat Europa rechtstreeks onder vuur kan nemen? Dan heeft Europa voldoende munitie voor één dag. Klinkt misschien vergezocht, maar dat was de oorlog in Oekraïne ook, totdat het niet meer vergezocht was.  Artikel 97 van de Grondwet definieert de functie van de Nederlandse krijgsmacht. Die hebben we om het koninkrijk te verdedigen, en voor handhaving van de internationale rechtsorde. Als je Patriots uitleent aan Oekraïne, voldoe je aan die tweede doelstelling, maar die gaat ten koste van de eerste. Er dreigt weer een pief-paf-poef rel, maar nu voor het echieSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Volgens NAVO baas Stoltenberg is het gevreesde Russisch voorjaarsoffensief al begonnen. Oekraïne heeft dus dringend meer materieel nodig, maar de voorraadkasten in het Westen raken ondertussen leeg. De productie van nieuwe wapens en munitie is echter geen kwestie van een druk op de knop. En moeten we ons zorgen maken over de Russische vliegtuigen boven Polen die de Nederlandse luchtmacht gisteravond onderschepte?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

President Zelensky benadrukte in zijn speech in het Europees Parlement dat Oekraïne bij de Europese familie hoort. Daar hoort voor hem dan ook het EU-lidmaatschap bij. Europa moet Oekraïne helpen om de criteria voor het lidmaatschap te halen, maar de procedure zelf kan niet worden versneld zegt PvdA-Europarlementariër Thijs Reuten in BNR De Wereld. Luister ook | 'Steun Oekraïne tot aan de onderhandelingstafel' Europa Update | de speech van Zelensky De speech van Zelensky in het Europees Parlement maakte indruk op de Europarlementariërs. Europaverslaggever Geert Jan Hahn belicht de belangrijkste punten en Europarlementariër Thijs Reuten beschrijft de sfeer in Brussel. Lees ook | Dit zei Zelenski vandaag in Brussel Tweede Kamerleden op bezoek in Oekraïne De commissie Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer heeft aan het begin van de week in het geheim een bezoek gebracht aan Oekraïne. De Kamerleden bezochten parlementariërs in Kiev en keken wat de gevolgen zijn van de oorlog in plaatsen als Boetsja en Irpin. Te gast is VVD-Tweede Kamerlid Ruben Brekelmans. Luister ook | Amerika Podcast Postma in Amerika | Democraten opgelucht na State of the Union De Democraten zijn opgelucht na het optreden van president Biden in zijn State of the Union. Biden wist de Republikeinen uit de tent te lokken waardoor hij er zelf beter uitkwam. Al was dat niet op alle networks te melden. Je hoort Amerika-correspondent Jan Postma.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoewel voormalig acteur en komiek Volodymyr Zelensky in eerste instantie niet serieus werd genomen als nieuwe president van Oekraïne, begrijpt hij bijzonder goed hoe hij het diplomatieke spel moet spelen. Gisteren was hij in Londen om met premier Rishi Sunek te praten, waarna Europa natuurlijk niet kon achterblijven. Na een onderhoud met Emmanuel Macron en Olaf Scholz spreekt hij vandaag het Europese parlement toe in Brussel.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Russische mannen hebben één ding voor op Oekraïners: ze kunnen er tussenuit piepen. Deze week kwam dat weer in het nieuws toen bleek dat inmiddels 200.000 Russen zijn neergestreken in Servië, waar ze zich, door de etnische en historische banden, thuis voelen. Lastig voor Servië, want het land moet schipperen tussen loyaliteit aan Rusland en het kandidaat-lidmaatschap van de EU.  Vooral Russen met een goede opleiding, geld en contacten nemen met honderdduizenden tegelijk de wijk. Het gemakkelijkst is dat naar landen waarvoor ze geen visum nodig hebben, zoals Kazachstan, Armenië en Georgië, hoewel het niet zonder spanningen verloopt. De gastlanden bieden immers onderdak aan deserteurs.  Vanaf de eerste dag van de oorlog, op 24 februari, kregen Oekraïense mannen een verbod om hun land te verlaten. Wat niet betekent dat al die mannen hun land van ganser harte verdedigen. Achter het verhaal van onmiskenbare moed schuilt het drama van de mannen die orders negeren, dronken worden, of simpelweg ervan door gaan  –deserteurs, dus.  Als ze worden opgepakt, worden ze hard gestraft. Maar rechters luisteren naar argumenten, en dus valt voor de ene deserteur de straf harder uit dan voor de ander. Dat is niet onlogisch, want de krijgsmacht moest in razend tempo van een kwart miljoen worden uitgebreid tot ruim een miljoen soldaten. Die nieuwe rekruten moesten allemaal worden getraind en van uitrusting worden voorzien. Maar lang niet iedereen is geschikt, waardoor een hoop ongeschikte soldaten naar het front gingen.  Een nieuwe wet moest een eind maken aan de coulance door rechters, en verhoogt de straffen. Het niet opvolgen van een bevel gaat omhoog van vijf naar acht jaar gevangenisstraf, niet verschijnen na een oproep en zonder geldig excuus leidt tot een straf van tien jaar. 25.000 Oekraïners hebben een petitie getekend waarin president Zelensky wordt gevraagd de wet met een veto tegen te houden. Dat heeft hij geweigerd.  Discipline is de basis van elke krijgsmacht, en al helemaal tijdens een oorlog. Een krijgsraad is geen civiele rechtbank, maar ook soldaten vallen onder de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. Over de kadaverdiscipline waaraan soldaten zijn onderworpen, is het laatste woord niet gezegd. Het doet erg denken aan de wijze waarop Russische soldaten worden behandeld. Waardoor het verschil extra pijnlijk wordt, want Russen kunnen er tussenuit piepen. Bijvoorbeeld naar Servië. Air Serbia vliegt nog gewoon van Moskou naar Belgrado.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het is waarschijnlijk dat de Oekraïense president Zelensky komende donderdag naar Brussel afreist. Hij zal daar zijn op uitnodiging van de voorzitter van de Europese Raad om het Europese Parlement toe te spreken. Naast ontmoetingen met staatshoofden en regeringsleiders die op dat moment in Brussel zijn zal hij ongetwijfeld weer zijn verlanglijstje benoemen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na de toezegging van de tanks heeft Oekraïne een nieuw wensenlijstje op tafel gelegd, maar het Westen weigert vooralsnog om F16's te leveren. Ron Keller, voormalig ambassadeur in Rusland, Oekraïne, Turkije en China, vindt dat het Westen elke dag de vraag moet stellen wat nodig is voor Oekraïne, totdat de partijen aan de onderhandelingstafel zitten. Bernard Hammelburg spreekt met hem. Luister ook | 'Russisch offensief lijkt zich te richten op Loehansk' EU-top in Kiev Een batterij aan Eurocommissarissen is aangekomen in Kiev voor de EU-top. Europa-verslaggever Geert Jan Hahn legt uit hoe Oekraïne naar die top kijkt. Stiekem hoopt het land binnen afzienbare termijn al lid te kunnen worden van de EU. Oud-ambassadeur Ron Keller acht dat onwaarschijnlijk, maar vindt wel dat de EU Oekraïne een vooruitzicht moet geven. Lees ook | Finland en Zweden blijven samen gaan voor NAVO-lidmaatschap Herschrijving van de geschiedenis in Rusland Stalin was een held en de Rusland telde echt mee onder zijn leiding en in de Tsarentijd. Dat vindt Vladimir Poetin en dus laat hij de geschiedenis in Rusland herschrijven. De cultuursector speelt hier een grote rol in. Te gast is Michel Krielaars, voormalig Rusland-correspondent voor NRC. Luister ook | Amerika Podcast Postma in Amerika | Nikki Haley doet mee en breekt belofte Nikki Haley gaat het opnemen tegen Trump voor de Republikeinse kandidatuur voor het presidentschap. Eerder gaf ze nog aan niet mee te doen als Trump weer mee zou doen. Amerika-correspondent Jan Postma legt uit hoe Trump op haar kandidatuur heeft gereageerd.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Eurocommissarissen zijn onderweg naar de Oekraïense hoofdstad Kiev voor een top. De jaarlijkse top staat deze keer volledig in het teken van de situatie in Oekraïne. Vrijdag wordt waarschijnlijk meer verteld over een speciaal Oekraïne tribunaal in Den Haag en welke rol de EU daarin wil spelen. Ook op de agenda staat dat buitenland chef van de EU Josep Borrell zal aankondigen dat 30.000 Oekraïners militair getraind zullen gaan worden door EU landen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Na weken onenigheid en twijfel binnen de NAVO is weliswaar het besluit genomen om tanks aan Oekraïne te leveren, maar die komen op z’n vroegst pas in het begin van de zomer. Dat is te laat voor het verwachte Russische voorjaarsoffensief. De kans op levering van gevechtsvliegtuigen, Zelensky’s volgende wens, is gering. Waterdichte sancties bestaan niet. Dat laatste komt omdat landen binnen en buiten het bondgenootschap niets met sancties te maken willen hebben. Hongarije ligt voortdurend dwars, maar Orban staat daar niet alleen in. De Kroatische president Milanovic, die deze week de woede van Zelensky over zich heen kreeg vanwege de stelling dat ‘de Krim nooit meer deel van Oekraïne wordt,’ is ook tegen sancties. Tekenend is verder de weigering van Brazilië om Oekraïne te helpen, want president Lula vindt dat hij niets met dit conflict te maken heeft. En dan de lange neus die de Saoedi-Arabische kroonprins Mohammed bin Salman trekt tegen het Westen. Hij kwam met Poetin overeen dat het oliekartel Opec+ het huidige leveringsbeleid zou handhaven, en sloot een aantal principeakkoorden met Rusland voor samenwerking op politiek en handelsgebied. De New York Times kwam deze week met een onthullende analyse over de werking van sancties. Om te beginnen hebben EU- en G7-lidstaten maar 9 procent van hun activiteiten in Rusland afgestoten. Wat Rusland tekort komt, wordt goeddeels aangevuld door parallelle of illegale import via Turkije, China, Belarus, Kazakstan en Kirgizië. Er is een enorme toename in de scheepvaart van en naar Rusland. De import is terug op minstens het niveau van vóór de invasie, de roebel is krachtig, het IMF heeft de groeiverwachting bijgesteld van -2,3 naar +0,3 procent. Apple en Samsung legden de export van smartphones naar Rusland stil. De Russische consument stapte over op Chinese telefoons, maar inmiddels zijn ook iPhones en Galaxy’s weer ruim voorradig door import via bevriende buurlanden. China levert semiconductors – niet zo goed als wat de Russen gewend waren, maar goed genoeg. Met behulp van de Emiraten, India, China, Pakistan, Indonesië en Maleisië is een enorme vloot gevormd die transporten midden op zee overlaadt in andere schepen. Landen die Rusland echt willen treffen zullen een betere list moeten verzinnen. Het succes dat wij menen te zien in onze acties tegen Rusland berust goeddeels op onze eigen fantasie en wensdenken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

In november 1956 viel de Sovjetunie Hongarije binnen, dat een poging had gedaan zich te ontworstelen uit de greep van het Kremlin. Russische soldaten drukten met geweld de geest van de vrijheid terug in de fles. In 1968 gebeurde hetzelfde in Tsjecho-Slowakije, dat een voor Moskou onaanvaardbare, liberalere koers wilde inzetten. De Praagse Lente werd met geweld beëindigd door binnenrollende Russische T-72 tanks.  We denken er niet meer aan, maar ook toen waren we verbijsterd over oorlog in Europa. Ook toen waarschuwden politici, academici en journalisten voor het gevaar van een derde wereldoorlog. Wie een Russische invasie vreesde, kon terecht bij de Nederlandse Emigratie Dienst, die voor landverlaters de overtocht betaalde naar Australië, Nieuw Zeeland, Canada of Amerika, plus 60 dollar in contanten per persoon voor de eerste kosten. De politieke overweging had overigens niets met geopolitiek te maken. De toenmalige regeringen vonden Nederland, met 11 miljoen inwoners, te vol.  De emoties over de oorlog in Oekraïne zijn vergelijkbaar. 'De grootste oorlog sinds 1945,'een dreigende kernoorlog, 'een potentiële opmaat naar de derde wereldoorlog,' het zijn teruggekeerde, gerecyclede thema´s. Net als onze perceptie dat het in Oekraïne gaat om de verdediging door het Westen van een land dat zich verzet tegen de greep van het Kremlin.  De reis van de Russische minister van buitenlandse zaken, Sergei Lavrov, door Afrika, drukt ons met de neus op de feiten. In Zuid-Afrika, op doorreis naar Swaziland, Botswana en Angola, werd hij met alle égards ontvangen. De overgrote meerderheid van de 55 leden tellende Afrikaanse Unie is niet geïnteresseerd in de kwestie-Oekraïne, of is pro-Russisch. In het dekolonisatietijdperk werden de bevrijdingsbewegingen door het Westen genegeerd of bestreden, maar door de Sovjets aangemoedigd en gefinancierd. Dat zijn ze in Afrika niet vergeten. Lavrov wordt binnengehaald als een vriend. Het spreekt vanzelf dat Zuid-Afrika meedoet aan de vlootoefeningen met Rusland en – jawel – China, van 17 tot 27 januari, voor de kust van Durban.  De zuidflank van Azië is evenmin geïnteresseerd in een conflict met Rusland. Landen als India, Pakistan en Bangladesh laten zich niet verleiden tot omarming van de Verenigde Staten en Europa. Waarom zouden ze? Oekraïne? Dat is voor hen een simpele burenruzie, in een buurt ver van hun eigen wereld. Het idee dat de oorlog in Oekraïne een conflict is tussen een hongerige dictatuur en een groep landen – wij, dus – die zichzelf zien als tempeliers met als heilige graal een stad die ze hartstochtelijk omarmen: Washington. Voor Amerikanen en Europeanen betekent het dat we behoorlijk alleen op de wereld zijn.See omnystudio.com/listener for privacy information.