Betrouwbare Bronnen

Jaap Jansen praat met Peter de Waard, redacteur economie en columnist van de Volkskrant, over de plotselinge ineenstorting van de wereldeconomie.Nederland krijgt hoe dan ook een recessie, stelde het Centraal Planbureau deze week. De scenario’s die het CPB uitwerkte lijken heel erg op de modellen waar De Waard al van uit ging. Een V, een U of een L. De V is waar minister van Financiën Wopke Hoekstra op hoopt: een scherpe, maar korte terugval en daarna herstel. Bij een U duurt de ellende wat langer en bij een L zijn we pas echt ver van huis, dan kom je in de buurt van een jaren ’30-scenario: een depressie. Dat gaat zelfs verder dan het zwartste CPB-scenario.Kunnen bedrijven en werkenden deze economische crisis uitzieken met de vaccins van Wopke Hoekstra en de Europese Centrale Bank? En helpen Amerika en China ook een beetje mee? Wat betekent deze crisis voor een freelancer, voor iemand in vaste dienst, voor onze aandelen en onze pensioenen? Op al die vragen krijg je in deze podcast een antwoord.“We hebben onvoldoende geleerd van de vorige economische crisis”, zegt Peter de Waard. De banken zijn structureel onvoldoende verbeterd en heel veel zwakke landen hadden bij het uitbreken van de coronacrisis hun economie en hun financiën nog niet op orde. Een systeemcrisis ligt op de loer. “De banken zijn wat beter gekapitaliseerd, maar de structuur van veel producten is niet veranderd. Als in de Verenigde Staten de huizenmarkt instort, zullen opnieuw banken eraan gaan. Ook bij ons staan nog veel huizen onder water. Als de vastgoedmarkt instort hebben we een groot probleem.”De Waard wijst er op dat er nog altijd slechte financiële producten worden aangeboden. “Er had een financiële transactiebelasting moeten komen. Een kleine belasting op flitskapitaal. Dat niet iemand in tien seconden met zijn kapitaal naar vijf continenten kan gaan om zo te speculeren. Helaas is dat niet gelukt.”Europa moet nu opnieuw zwakke landen als Italië te hulp schieten, want Italië kan zelf eigenlijk niet meer op de financiële markt terecht, zegt De Waard. “Ook in die zin hebben we onvoldoende geleerd van de vorige crisis. Heel veel landen hebben geen schoon schip gemaakt. De schulden zijn alleen maar verder opgelopen. Voor Italië dreigt een Griekenland-scenario.”Volgens Peter de Waard is het de vraag of het Wopke/Wiebes-fonds er nog komt, een fonds van tientallen door de overheid geleende miljarden om te investeren in innovatie. “De regering heeft nu heel veel geld nodig om de economie overeind te houden. Als dat geld straks niet meer beschikbaar is, zal het heel veel moeite kosten om het idee van dat fonds overeind te houden. Want als de staatsschuld oploopt naar 74 procent, zoals het CPB in het zwartste scenario uitrekent, dan zullen we straks weer moeten bezuinigen.”***Verder lezenAlle artikelen van Peter de Waard in de VolkskrantDe scenario’s van het CPB, 26 maart 2020***Verder luisterenAfl. 91 – Van Zwarte Dood tot Spaansche Griep – pandemieën in de historieAfl. 02 – Jeroen Dijsselbloem en Coen Teulings over de Eurocrisis***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:04:24 - Deel 100:24:47 - Deel 200:55:11 - Uitro00:55:59 - EindeSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Grote speeches op grote momenten van ingrijpende gebeurtenissen. In deze tweede aflevering - na de toespraak van premier Mark Rutte en daarna koning Willem-Alexander over de coronacrisis - kijken Jaap Jansen en PG Kroeger naar speeches die geschiedenis schreven.De koning kent in onze eigen historie een bijzondere voorgangster, zijn overgrootmoeder Wilhelmina. Haar radiotoespraken vanuit Londen werden een begrip. Toon en taal waren natuurlijk nog helemaal die van een vorstin die was opgegroeid in een 19e-eeuws feodaal milieu. Daardoor sloeg het enorm in als zij een onverwachte, bijna volkse oneliner gebruikte.PG Kroeger analyseert haar allereerste toespraak via Radio Oranje en laat zien hoe buitengewoon die was. Ze was nog maar nauwelijks in Londen aangekomen of ze schetste al een visioen van de wereld na 'de eindoverwinning'. Waar kwam dat vandaan?Een van de beroemdste en meest invloedrijke speeches in een nationale crisis is die van president Lyndon Johnson in maart 1965. Nadat de wereldwijde verontwaardiging over het geweld van de politie in Alabama met demonstranten voor gelijke rechten voor blank en zwart, sprak Johnson het Congres en de natie toe. Die redevoering is opgebouwd uit een reeks van mokerslagen, die PG Kroeger analyseert en in hun historische en politieke context plaatst. Van het Texaanse dorpje Cotulla tot de gospels van Martin Luther King.Minstens zo invloedrijk – en veel minder bekend - is een speech uit december 1978 in Beijing. Toch is dat betoog en zijn spannende voorgeschiedenis de grondslag waarop het China van vandaag is gebouwd. Dit fundament legde de bejaarde leider Deng Xiao Ping. De lijnen naar de toekomst die hij trok, vlak na de dood van Grote Roerganger Mao, zijn onverminderd actueel: 'Seek truth from facts.'Tot slot bespreken we een van de grote inspiratiebronnen van Mark Rutte: Thomas Mann.PG vertelt over de 55 radiotoespraken die hij als balling vanuit Amerika hield tot het Duitse volk in nazitijd. Hij geselde Hitler en zijn trawanten striemend, zoals alleen een romanschrijver en essayist van wereldformaat dat kon. Hij hield zijn landgenoten ook een spiegel voor en onthulde gruwelen die hen door Goebbels niet verteld werden. Onder meer over het lot van de Joden in Amsterdam, een stad en een land waar hij zielsveel van hield.***Verder lezen en luisterenTekst toespraak koningin Wilhelmina, 28 juli 1940Tekst speech president Johnson, 15 maart 1965Audio speech president Johnson, 15 maart 1965 De radiotoespraken van Thomas Mann zijn verkrijgbaar op cd***Eerdere afleveringen van Betrouwbare BronnenAfl. 94 - Grote speeches in tijden van crisis (deel 1)***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:02:25 – Deel 101:00:27 – Deel 201:51:55 – Uitro01:52:41 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het zijn de dagen van de grote crisisspeeches. Van koning Filip tot Angela Merkel en van Mark Rutte tot Emmanuel Macron, ze doen allemaal hun best een duidelijke, verbindende en gezaghebbende boodschap te verkondigen over de aanpak van de coronacrisis.In deze aflevering kijkt Jaap Jansen met PG Kroeger naar iconische voorbeelden van zulke redevoeringen en hoe sommige daarvan - bijvoorbeeld - het betoog van Rutte merkbaar beïnvloedden.Inspiratie halen bij grote voorbeelden is niet nieuw. Zo waren Churchills grootse speeches in 1940 schatplichtig aan die ene rede van The Virgin Queen in 1588. Elizabeth I sprak de soldaten toe die wachtten op de landing van het enorme leger en de nog grotere vloot van Filips II van Spanje, de Armada. Meeslepend en iconisch werden haar woorden, tot in het Hollywood van vandaag.Ook in deze aflevering: de eerste radiotoespraak van Franklin Delano Roosevelt uit 1933 tijdens The Great Depression, de ‘Moonshot speech’ van John F. Kennedy (1962) en George W. Bush na 9/11 in de National Cathedral.*** Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland***Verder kijkenTV-toespraak Mark Rutte, 16 maart 2020TV-toespraak J.M. den Uyl, december 1973TV-toespraak koning Juan Carlos, februari 1981Elizabeth I, Tilbury Speech 1588 - The Virgin Queen, BBC 2005Eerste radiotoespraak FDR, 12 maart 1933JFK Moonshot speech, 12 september 1962Toespraak George W. Bush, 14 september 2001***Verder luisterenAfl. 91 – Van Zwarte Dood tot Spaansche Griep: pandemieën in de historieAfl. 49 – De koningen van Hispanje die wij altijd hebben geëerdAfl. 44 – PG over Franklin Delano RooseveltAfl. 19 – Europa loopt voorop in ruimtevaartstrategie, waar blijft Amerika?***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:08:10 – Deel 100:54:48 – Deel 201:55:38 – Uitro01:57:16 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

Betrouwbare bronnen aflevering 93 vervolgt de serie waarin we terugblikken op de historische gebeurtenissen van 30 jaar geleden, toen de Berlijnse Muur viel en Europa en de wereld ingrijpend veranderden. In deze 6e editie kijkt PG Kroeger in gesprek met Jaap Jansen terug op de gebeurtenissen in de supermacht van het Kremlin in de winter en lente van 1990.Terwijl in het westen iedereen meegesleept werd door de revolutionaire ontwikkelingen in Midden- en Oost-Europa, was dat in Rusland en zijn vele vazalstaten binnen de Sovjet Unie allerminst het geval. Natuurlijk volgden de communistische elites in Moskou - en de intelligentsia - de gebeurtenissen in de 'broederstaten' van het Warschau Pact, maar zelfs partijleider Michail Gorbatsjov kon daar feitelijk maar heel beperkt aandacht aan besteden. Andere zaken slokten zijn aandacht en energie op.Twee in het bijzonder. De economische chaos in het grootste land op aarde zorgde voor steeds grotere onrust. Gorbatsjovs 'perestrojka' - hervorming - leverde niet de dynamiek en welvaartsimpuls op die hij had voorgespiegeld. Integendeel: de meest basale levensbehoeften, van kaas tot zeep, van worst tot schoolschriftjes waren nergens meer te krijgen. Tot dan toe geheimgehouden data over de staatsfinanciën en de prestaties van de sovjet-economie bleken apocalyptisch.Het tweede vraagstuk dat de partijleiding deed wankelen was het effect van de 'glasnost' campagnes voor meer openheid, publiek debat en pluriformiteit. Die lukten heel erg goed, tot ontzetting van de oude hap van de partij-nomenklatura. Stakingen, protesten en eisen alom van onderdrukte volkeren die hun cultuur, geloof en eigen toekomst wilden beleven.Toch zette Gorbatsjov door met zijn programma, ondanks steeds feller van veel partijbonzen. PG Kroeger analyseert wat hem daartoe bracht en de opmerkelijke ideologische en historische wortels daarvan. Maar ook de rol die zijn vrouw Raisa Maksimovna daarbij speelde. Zij was zeer intelligent en vasthoudend, wat haar in eigen land impopulair maakte en ook leidde tot een epische slechte verstandhouding met de Amerikaanse first lady Nancy Reagan.Het waren uiteindelijk 'gewone mensen' in Jerevan en fabrieken in Vilnius die Gorbatsjov confronteerden met het onbedoelde effect van zijn beleid van openheid en economische hervorming. Dat hij rekening moest houden met geheel nieuwe verhoudingen in een nieuwe kenniseconomie van data-innovatie was hem in de jaren daarvoor al helder gemaakt uit wel heel onverwachte bron. Het mocht zijn perestrojkavisioenen niet meer helpen.Voordat PG over Gorbatsjov vertelt, praat hij nog even over de historische DDR-verkiezingen van 18 maart 1990. Dat was het begin van de grootste klus die Wolfgang Schäuble in zijn leven te doen kreeg. Over zijn werk aan het verdrag dat de 'Wiedervereinigung' moest verwezenlijken blijkt een hoop onverwachts en onbekends te vertellen. Moest Duitsland niet een nieuwe naam krijgen? Een ander volkslied, een vernieuwde Grondwet?***Verder lezenWilliam Taubmann – Gorbatsjov, de man en zijn tijdperk (Overamstel, 2017) ***Verder kijkenNancy Reagan geeft Raisa Gorbatsjov tour door het Witte Huis op 9 december 1987***Verder luisterenAfl. 84 – Hoe Kohl met Gorbatsjov de Duitse eenwording regeldeAfl. 72 – ‘Wir sind ein Volk’, December 1989: Helmut Kohl spreekt in Dresden + Geheim gifwapen Sovjet-UnieAfl. 61 – PG Kroeger over de val van de Berlijnse MuurAfl. 53 – PG en de viering van 40 jaar Deutsche Demokratische RepublikAfl. 42 – Merkels vertrouweling Elmar Brok: 40 jaar Europese geschiedenis***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Europese Commissie en door Weee Nederland***Tijdlijn00:00:00 – Intro00:03:55 – Deel 100:37:40 – Deel 201:21:37 – Uitro01:22:40 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het coronavirus noopt wellicht tot drastisch ingrijpen in de overheidsuitgaven. Hoe gaan topambtenaren om met een zware bezuinigingstaakstelling? In Betrouwbare Bronnen praten Jaap Jansen en PG Kroeger met bestuurskundige Eduard Schmidt. Hij promoveerde 30 januari aan de Rijksuniversiteit Leiden op het onderwerp ‘Bezuinigen in tijden van crisis, hoe doen overheidsmanagers dat?’Als casestudy nam Schmidt het voorgenomen besluit van Rutte II om 26 gevangenissen te sluiten. Hij sprak 88 betrokkenen en schetst een beeld van moeizaam onderhandelen en communiceren naar boven (de politieke leiding), omlaag (andere leidinggevenden, gevangenispersoneel) en met de omgeving (vakbonden, burgemeesters, commissarissen van de koning). Na het uitlekken van het plan wilde staatssecretaris Fred Teeven er alleen nog in heel kleine kring over vergaderen, hij vertrouwde zijn eigen Dienst Justitiële Inrichtingen niet meer.We praten ook de opeenstapeling van problemen bij uitvoeringsorganisaties als de Belastingdienst en het UWV, waarnaar de Tweede Kamer een parlementair onderzoek gaat instellen. En over de voor- en nadelen van de Algemene Bestuursdienst, de pool van 1400 overheidsmanagers die rouleren tussen ministeries en diensten. Volgens oud-topambtenaren is de deskundigheid van vroeger vervangen door voorzichtige standpuntloze procesmanagers. Schmidt vindt het tijd voor verandering van dit systeem.Tot slot verklapt de jonge doctor een aantal trucs die ambtenaren toepassen om zware bezuinigingen te ontlopen.***Verder lezenHet proefschrift van Eduard SchmidtDe motie-HeermaBrief over Parlementair onderzoek uitvoeringsorganisaties***Verder luisterenAfl. 70 – ‘Voorzitter, het is Kafka!’ – PG Kroeger over leven en werk van Franz KafkaAfl. 68 – De kindertoeslagaffaire: hoe de Belastingdienst willens en wetens duizenden ouders dupeerdeAfl. 67 – ‘Caroliene!’ PG Kroeger over bekende en onbekende politieke assistenten, toen en nuAfl. 17 – Hoe Rekenkamerpresident Arno Visser de overheid controleert***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland***Tijdlijn00:00:00 – Start00:01:56 – Deel 100:44:49 – Deel 201:26:42 – Uitro01:27:24 – Einde See omnystudio.com/listener for privacy information.

VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff hoest en kucht. Hij blijft voor alle zekerheid maar even in Noord-Brabant, zoals geadviseerd. Premier Rutte kondigt stap-voor-stap nieuwe maatregelen aan, zoals ‘niet meer handen schudden’. Het coronavirus beheerst het nieuws van China tot Iran, van Italië tot Amerika. Ook in ons land zijn burgers, medici en bestuurders er druk mee. Evenals de fakenews en samenzweringstheoretici, die weer een nieuw object gevonden hebben.PG Kroeger analyseert deze ontwikkelingen vanuit het historisch perspectief. Kunnen we leren van pandemieën in vroeger eeuwen? Reageerden mensen toen zoals nu of zijn wij tegenwoordig minder paniekerig en weloverwogen in onze houding en aanpak?In deze Betrouwbare Bronnen kijken we naar vier grote ziektegolven in de geschiedenis. Elk van hen had ingrijpende gevolgen voor de samenleving, het bestuur, de geopolitiek en ook voor het culturele en geestelijke klimaat.Allereerst de wereldwijde pestepidemie tussen 1347 en 1353, beter bekend als 'de Zwarte Dood'. Ook die begon in China. Dankzij de toenmalige globalisering teisterde ze ook de Nederlanden. PG Kroeger vertelt over de opvallende gevolgen daarvan die in enkele opzichten door werken tot in onze tijd, zowel bestuurlijk als cultureel.Een tweede pandemie met enorme effecten vond plaats begin 16e eeuw op het Amerikaanse continent. Ook die raakte de Nederlanden, indirect. Het waren immers de Habsburgse heersers van onze gewesten die als veroveraars van de Nieuwe Wereld geconfronteerd werden met de gevolgen. Er is zelfs een verrassende analogie met wat er in hun Nederlandse domeinen gebeurde aan onrust en rebellie.Dichter bij onze tijd zijn de cholera-epidemie van 1866 die in ons land vreselijke gevolgen had en de 'Spaansche Griep' van 1918-1920 die wereldwijd tientallen miljoenen slachtoffers maakte. Beide hadden grote gevolgen, juist ook politiek en bestuurlijk. Zo is het politieke einde van de liberale leider Thorbecke er nauw mee verbonden, net als de instorting van grote keizerrijken in Midden- en Oost-Europa.PG Kroeger wijst op opmerkelijke analogieën met onze tijd, die leerzaam kunnen zijn en wellicht ook een waarschuwing. De pestuitbarsting in de 14e eeuw was bijvoorbeeld aanleiding tot paniek en pogroms tegen 'buitenstaanders' die men verdacht van besmettingsgevaren, zoals Joden. En dat epidemische ziekten ook in kunst en cultuur doorwerkten kan niet verbazen. Enkele van de meest geliefde, aangrijpende opera's uit de 19e eeuw gaan niet toevallig over verlies en verdriet door epidemische ziektes als tbc…***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Wee Nederland***Verder luisterenAfl. 82 - Edward Glaeser: Why we should love citiesAfl. 60 - Coen Brummer & Daniël Boomsma: De canon van het sociaal-liberalismeAfl. 27 - Rob Jetten (D66) wil muren slopen ***Tijdlijn00:00:00 - Intro00:02:16 - Deel 101:01:56 - Deel 201:40:49 - Uitro01:41:37 - EindeSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Super Tuesday was een sensatie. De politiek in Amerika staat sowieso voor historische weken en maanden. Daarom kijkt Betrouwbare Bronnen terug in de geschiedenis van dat unieke land en vooruit naar wat gaat komen.Jaap Jansen ontvangt historicus PG Kroeger en Amerikakenner Pirmin Olde Weghuis, die in het Huis van Afgevaardigden werkte voor Congresswoman Grace Napolitano. In 2016 sjokte hij zelf door de sneeuw tijdens de primary in New Hampshire. Hij ontmoette daar onder anderen Ted Cruz, Chris Christie en Marco Rubio en zag Donald Trump en Bill Clinton. Wat gebeurt er in de dorpse realiteit van zo'n campagne? Hoe gaat zo'n caucus of primary?PG Kroeger analyseert een reeks voorverkiezingen uit de geschiedenis van de USA die enorme impact hadden op dat land en de wereld. Sommige zijn bijna helemaal vergeten - zoals die van California in 1932, andere worden nog vaak aangehaald, zoals die van 1968 in New Hampshire.Uit die historie en de actuele ontwikkelingen trekken PG en Pirmin lessen voor nu en straks. Waarom in de Democratic Convention nu juist in de stad Milwaukee en wat is de grote symbolische betekenis daarvan? Wat zou er helemaal fout kunnen gaan tijdens de Conventie van Trump en zijn partij, net als in 1992? Wat maakt Joe Biden kansrijker dan velen dachten?Ook vertellen ze waar je op moet letten nu. Bijvoorbeeld op de grote staat Texas die op verkiezingsdag 3 november voor de doorslaggevende verrassing zou kunnen zorgen. En steeds blijkt in dit gesprek: 'All politics is local'. Zonder dat motto zul je de Amerikaanse politiek nooit begrijpen.***Verder luisterenAfl. 51 - Nixon, Clinton, Trump - PG en de historie van het fenomeen 'impeachment'Afl. 44 - Amerika special: Michael Wolff over Donald J. Trump / PG over Franklin D. RooseveltAfl. 30 - Rob de Wijk: het gevaar van China en TrumpAfl. 15 - PG Kroeger: Hoe George Bush Ruud Lubbers op de vingers tikte***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland***Tijdlijn00:00:00 - Intro00:01:57 - Deel 100:00:45 - Deel 201:25:05 - Deel 302:04:19 - Uitro02:04:48 - EindeSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Te gast in Betrouwbare Bronnen aflevering 89 is Jan Anthonie Bruijn, sinds 2 juli 2019 voorzitter van de Eerste Kamer en daarmee ook van de Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal.Jaap Jansen praat met hem over de rol van de Eerste Kamer die door zijn eigen partij – de VVD – niet altijd op waarde wordt geschat. Het gesprek gaat ook over veranderingen in die rol naar aanleiding van adviezen van de staatscommissie-Remkes en over de senaat als lobbymachine.Volgens Bruijn heeft de Eerste Kamer een onmisbare functie. Ze zorgt ervoor dat wetten waarbij twijfel is over de uitvoerbaarheid worden aangepast of teruggenomen. Dat kabinetten in de Eerste Kamer tegenwoordig vaak een meerderheid ontberen, heeft het land bepaald niet onregeerbaar gemaakt, zegt hij: “Tijdens Rutte II zijn tien grote hervormingen doorgevoerd terwijl het kabinet in de Eerste Kamer een minderheid had.”Jan Anthonie Bruijn spreekt ook over het versnipperde politieke landschap en welke lessen hij heeft voor de kabinetsformatie van 2021. Uitgebreid analyseert hij de opkomst van Donald Trump en partijen als PVV en Forum voor Democratie. “Schaalvergroting is iets van alle tijden. Vandaag de dag schalen we op door technologie en wordt de wereld heel snel één groot geheel. Mijn kinderen en ook mijn promovendi werken in een ‘global network’ waarbij ze soms niet eens meer weten in welk land iemand waar ze mee dealen zich bevindt. We spreken een gemeenschappelijke taal in een gemeenschappelijke ruimte. Het interessante is dat wij die opschaling noodzakelijk vinden en ook zelf mogelijk maken om sociaal en economisch succesvol te zijn. Als je de wereld opschaalt, vermengen we ook onze culturen. Dat is wel een uitdaging, want we zijn er evolutionair – en dat zeg ik ook een beetje als dokter – niet op geselecteerd om te houden van het vreemde. Dieren leven als groep in een kudde. En het dier dat zo stoer is om eruit te stappen, wordt door een leeuw opgegeten. Angst voor het vreemde is dus evolutionair verklaarbaar. Maar dat keert zich tegen je als je technologisch vernieuwt, zoals wij nu al heel lang.”Als voorzitter van de Verenigde Vergadering overweegt Bruijn om Prinsjesdag in andere steden dan Den Haag te gaan vieren zodra het Binnenhof gesloten is voor renovatie. “Dat heeft voor- en nadelen”, zegt Bruijn. “Dat heeft met logistiek te maken, met kosten en met veiligheid.” Een van de vragen is of er wel of niet een rit met de koets aan vast zit. “Een balkon voor de balkonscène is overal nog wel te vinden”, zegt Bruijn. “Er zijn allerlei verschillende opties, die liggen allemaal op tafel. Er komt een moment dat daarover een besluit genomen moet worden en dan gaan we dat doen.”***Verder luisterenAfl. 52 – Gerry van der List waarschuwt fletse VVD: Wacht Rutte het lot van Balkenende?Afl. 32 – Frits Bolkestein over Thierry Baudet en de VVDAfl. 28 – Eerste-Kamervoorzitter Ankie Broekers-Knol waarschuwtAfl. 12 – Uri Rosenthal: Hoe ik Mark Rutte omhoog hielp*** Verder kijkenHaagsch College: Voorzitter Eerste Kamer roast de politiek (Jan Anthonie Bruijn als cabaretier)*** Deze aflevering wordt mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland*** Tijdlijn00:00:00 - Intro00:01:59 - Deel 100:43:31 - Deel 201:20:12 - Uitro01:20:51 - EindeSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Betrouwbare Bronnen aflevering 88Op 19 februari 2020 overleed minister van staat Jos van Kemenade. Hij behoorde tot de groten in de Nederlandse politiek en zijn nalatenschap in beleid en visies op beleid is tot in onze tijd buitengewoon actueel en relevant.In Betrouwbare Bronnen blikken we terug op leven en werk van Van Kemenade. Te gast zijn PG Kroeger, die in de kabinetsformatie van 1981 en daarna op het ministerie van Onderwijs tijdens het kabinet Van Agt II met Van Kemenade mocht samenwerken, en Gérard Maas, die als jong ambtenaar met hem werkte aan een van zijn belangrijkste ideeën en prestaties: de start van een Open Universiteit. Dat gebeurde in Van Kemenades eerste ministerschap tijdens het kabinet Den Uyl, waarin hij een vurige vernieuwers van beleid was. De VVD verweet de PvdA-minister een ‘socialistisch spuitje’ te willen hanteren bij alle scholieren van het land. Was hij echt zo'n 'rode drammer' of was die beeldvorming overdreven?In elk geval wordt duidelijk dat de toenmalige onderwijsminister een veel breder en vooral ook samenhangender visie op de toekomst had, dan alleen die van invoering van 'de Middenschool'.Van Kemenade was een wetenschapper die zijn beleid voortbouwde op de meest recente, internationale analyses van de toekomstige economie en samenleving en daarbij de emancipatie van alle bevolkingsgroepen op weg naar een 'kenniseconomie' als hoogste prioriteit centraal stelde. Dat deed hij vooral door visionaire beleidsnota's, in zijn tijd een heel nieuw instrument voor ministers om langetermijnplannen te agenderen. Veel daarvan is door zijn opvolgers - en vooral door Wim Deetman (CDA) - concreet vertaald in wetgeving en nieuwe schooltypen, die vaak tot op de dag van vandaag het gezicht van het onderwijs bepalen.Van Kemenade was als minister en bestuurder iemand die snel en grondig lessen trok uit wat lukte en wat minder goed lukte. PG Kroeger vertelt hoe Van Kemenade in zijn tweede ministerschap op essentiële punten waar nodig anders te werk ging, soms zelfs heel erg behendig zijn ambtenaren naar zijn hand zettend. Dat ministerschap duurde maar kort, maar dat verhinderde hem niet als Kamerlid daarna nog op eigen kracht een huzarenstukje te realiseren: een complete structuurwet voor het volwassenenonderwijs. Hij bleef krachtdadig werken aan zijn idealen en lange-termijn visie.Binnen de PvdA werd hij als intellectueel en bestuurder bewonderd, maar zelf gaf hij later toe, dat ze ook nogal met hem gesold hadden. Met name in de slepende episode van ‘de opvolging van Den Uyl’, vertelt Jaap Jansen.Niettemin kon hij na zijn Haagse jaren een glansrijke loopbaan voor de publieke zaak verwezenlijken, bij de UvA, in Eindhoven als burgemeester en in Noord-Holland als commissaris van de koningin. Vele kabinetten en zijn PvdA deden steeds weer een beroep op zijn denkkracht en inzet.Gérard Maas en PG Kroeger schetsen de 'legacy' van deze denker en minister. Opmerkelijk is hoezeer juist de laatste tijd zijn analyses van 50 jaar geleden en de decennia daarna opnieuw in het brandpunt van de belangstelling en discussie staan. De betekenis van Jos van Kemenade is heel groot.***Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland***Verder lezenJ.A. van Kemenade - Wakken in het kroos, 2003 (Elsevier Overheid), niet meer in de boekhandel verkrijgbaar*** Verder kijkenJos van Kemenade (uit een langer gesprek met RobertJan Booij en Adam Diels dat nog moet worden gepubliceerd), opgenomen in 2018 *** Verder luisterenAfl. 79 - 'Nederland is nog steeds ziek': Hans Borstlap over zijn ingrijpende plannen voor de arbeidsmarktAfl. 64 - Wim Kok, een leven op eigen kracht - gesprek met biograaf Marnix KropAfl. 40 - SER-voorzitter Mariëtte Hamer over polder en pensioenAfl. 27 - Rob Jetten wil muren slopenAfl. 09 - Special: leven en werk van Wim Kok*** Tijdlijn00:00:00 - Intro00:01:44 - Deel 100:51:38 - deel 201:37:51 - Uitro01:39:01 - EindeSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Betrouwbare Bronnen aflevering 87Over een jaar, op 17 maart 2021, staan in Nederland Tweede-Kamerverkiezingen gepland. Wat gebeurt er in deze eindfase van Rutte III? Hoe stellen de partijen in Ruttes coalitie zich op, hoe profileren zij zich? Blijven ze samen of valt Rutte III toch nog uit elkaar? Zien anderen hun kans schoon?In deze editie van Betrouwbare Bronnen neemt PG Kroeger u mee naar een reeks 'laatste jaren' van roemruchte kabinetten van premiers van groot politiek gewicht. Juist zo’n vierde jaar van een coalitie was vaak dramatisch. Soms chaotisch, soms diep tragisch en vaak het toneel van felle strijd en volstrekt onverwachte gebeurtenissen. Zowel binnen 'het Haagse' als in de samenleving. Vaak gooide de monarchie roet in het eten.Zulke drama's waren te beleven al in het tweede kabinet van Rudolf Thorbecke. Dat ging de geschiedenis in als uiterst daadkrachtig en zorgde op vele terreinen voor grote en blijvende veranderingen, van de infrastructuur tot het onderwijs. Maar binnen het kabinet ontstond op het eind steeds meer gedoe en juist rond de persoon van de dominante liberale leider barstten interne conflicten uit. Het werd Thorbeckes politieke ondergang.En wat dacht je van Joop den Uyl? 'De gedrevene' verknoeide in zijn laatste jaar als premier zoveel goodwill, dat de leus 'dat tweede kabinet Den Uyl, dat komt er toch!' een van de pijnlijkste misrekeningen in de parlementaire historie werd. Tegelijkertijd redde Den Uyl in die slotfase nota bene het koningshuis en zorgde hij er onbedoeld voor dat het CDA met Van Agt één partij werd en hem en zijn PvdA voor vele jaren kon wegspelen uit de macht.Diezelfde Van Agt leidde een kabinet waarvan de mythe rondgaat dat het een fijne, harmonische vriendengroep was van relaxte aanpakkers. PG Kroeger laat zien, dat juist het laatste jaar van die ploeg een puinhoop werd. Ook nu bleek gedoe in de monarchie een reden om bij elkaar te blijven. Na de kleurrijke Dries van Agt kwam de briljante Rotterdamse ondernemer Ruud Lubbers. Ook zijn derde kabinet kende een laatste jaar vol drama, met heel weinig Rotterdamse nuchterheid en leiderschapscrises die de geschiedenisboekjes ingingen. Om over de slotfase van het tweede kabinet-Kok, de paarse coalitie, maar te zwijgen. De epische toestanden van toen bepalen tot de dag van vandaag nog voor velen het beeld van de grote omslag in de nationale politiek.Uit deze reeks 'laatste jaren' is dan ook een reeks pakkende lessen te trekken. Heel wat patronen rond leiderschap, politieke samenhang, effectief regeren en soms schijnbaar onvermijdelijke puinhopen zijn hier te herkennen. De historie is geen receptenboek of horoscoop, maar uit deze verhalen en analyses springen wel degelijk prangende waarschuwingen en nuttige tips naar voren voor Mark Rutte en zijn coalitiepartners.*** Deze aflevering wordt mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland*** Verder luisterenAfl. 64 - Biograaf Marnix Krop over Wim KokAfl. 61 - PG Kroeger over de val van de Berlijnse muurAfl. 52 - Gerry van der List waarschuwt fletse VVD: Wacht Rutte het lot van Balkenende?Afl. 41 - Kroonprins Klaas Dijkhoff over VVD, coalitie en FvDAfl. 35 - PG over Charles de GaulleAfl. 27 - Rob Jetten wil muren slopen ***Tijdlijn00:00:00 - Intro00:01:51 - Deel 100:37:16 - Deel 201:39:58 - Uitro01:40:36 - EindeSee omnystudio.com/listener for privacy information.