Welkom in het Antropoceen

Nu al zijn de effecten van klimaatverandering merkbaar. We zullen er nog meer van merken. Hoe communiceren we daarover? Sommige voorspellingen berusten op complexe computermodellen en onzekere aannames. Wat moeten we aanvangen met de droge kennis van klimaatwetenschappers? Hoe maken we een juiste vertaalslag? Mag daar een activistisch sausje overheen? Hoe effectief is de stijl van Greta Thunberg? Koen Meirlaen creëerde SoGetInformed.com, een verzamelplek voor informatie over het klimaat en klimaatacties. Daarmee wil Koen een ‘positief verhaal’ brengen. Maar wanneer wordt positiviteit naïef? En wanneer slaat een alarmerende toon om in verlammend alarmisme? Koen, die werkt als aardrijkskundeleraar, gaat geregeld in gesprek met scholieren over de opwarming van de aarde. In deze aflevering deelt hij zijn ervaringen en lessen uit die gesprekken met jongeren. Hoe geven we hoop over een onderwerp dat zorgen baart?

Als we onze eiwitten en vetten niet meer halen uit vee, maar uit micro-organismen kunnen we een groot deel van de landbouwgrond in de wereld teruggeven aan de natuur. Daarmee vergroten we de biodiversiteit, ontzien we het klimaat en voorkomen we dierenleed. Dat is de boodschap van Reboot Food, de nieuwe campagne van RePlanet. Mede dankzij de medewerking van de bekende milieuactivist George Monbiot werd de campagne al meteen een enorm succes. Microbioloog Hidde Boersma schreef mee aan het rapport en het manifest. In deze aflevering vertelt hij over de impact van veehouderij en landbouw op natuur en klimaat. Verder praat Hidde over de grote potentie van precisiefermentatie: een nieuwe techniek voor de productie van eiwitten met behulp van micro-organismen die in tanks worden gefermenteerd. Aldus kan de wereldbehoefte aan eiwitten worden geproduceerd op slechts 420 vierkante kilometer: een gebied kleiner dan Rotterdam en Antwerpen samen. Ook gaat Hidde in op concrete beleidsvoorstellen om deze innovatie van de grond te krijgen, en om boeren op een eerlijke manier te ondersteunen in deze ingrijpende transitie. Alles over de campagne: www.rebootfood.org Bekijk het campagnefilmpje met George Monbiot: tinyurl.com/rxkhdvna

Nu de gastheer van deze podcast een boek heeft geschreven, moet híj maar eens plaatsnemen als gast. Aldus krijgt Marco Visscher deze keer de vragen voorgeschoteld. Met gelegenheidspresentator Ralf Bodelier praat Marco over zijn boek Waarom we niet bang hoeven te zijn voor kernenergie: De emoties & de feiten, dat onlangs verscheen. In het gesprek vertelt Marco over zijn fascinatie voor een revolutionaire, maar onbegrepen energiebron. Hij vertelt hoe tijdens de opkomst van kernenergie al snel een link werd gelegd tussen kernwapens en kerncentrales. Hij gaat in op de vergaande obsessie met veiligheid in de nucleaire sector, die daardoor zou bijdragen aan onnodige angst voor straling. En hij zet uiteen waarom kernenergie eigenlijk best een goed idee is. Bestel het boek op Bol.com: tinyurl.com/25ywz4mj

Hoe kon stikstof uitgroeien tot zo’n hoofdpijndossier en zulke maatschappelijke onlusten? Daarover gaan we in gesprek met Rudy Rabbinge, professor emeritus Duurzame ontwikkeling en voedselzekerheid aan Wageningen, oud-politicus en nu voorzitter van RePlanet Nederland. Met de commissie Stikstofproblematiek stelde hij jaren geleden een plan van aanpak op, maar de adviezen van destijds werden in de wind geslagen. Dit voorjaar stuurde Rudy al een brandbrief naar de verantwoordelijke ministers. Hij wacht nog op een reactie. In Welkom in het Antropoceen geeft Rudy Rabbinge een masterclass. Wat is het probleem? Wat is er precies mis met het stikstofbeleid? En wat moet er nu gebeuren? Langs die antwoorden behandelt Rudy de kloof tussen beleidsmakers en boeren, het verlangen naar symboolpolitiek, en de onderwaardering van het moderne boerenbedrijf.

Wie science-fictionboeken van lang geleden of voorspellingen van experts terugleest, wordt vaak verrast. Soms zijn ze verbluffend nauwkeurig, soms zitten ze er grandioos naast. Minstens zo fascinerend is de introductie van een nieuwe technologie. Die kan de ene keer rekenen op bewondering, de andere keer op afkeuring. Fanta Voogd, journalist met een interesse in techniekgeschiedenis, heeft oude dromen en angsten voortreffelijk geboekstaafd in Futurama: Een kroniek van de toekomst. Met Fanta praten we over de toekomst, gezien door de ogen van vroeger. Waarom smullen we ervan als een briljante geest achteraf ongelijk kreeg? Wat zegt onze kijk op de toekomst over de tijd waarin we leven? Hoe kan het dat eind negentiende eeuw de één droomde van zelfvoorzienend boeren, en de ander van voedsel verpakt in pillen? En wat is het werkelijke verhaal achter de luchtfiets? Bestel het boek op Bol.com: tinyurl.com/4yu8tcuj

Energieprijzen schieten omhoog, energietekorten doemen op. Stroomuitval is deze winter niet ondenkbaar. Hoe gaat de politiek hiermee om? Daarover gaat Marco Visscher in gesprek met Joris van Dorp, energieadviseur van RePlanet en co-auteur van het rapport Switch Off Putin. In deze aflevering gaat het over hoe het zover kon komen, wat de politiek eraan doet en hoe zo’n crisis in de toekomst kan worden voorkomen. Vragen die aan bod komen, zijn: zullen we gesloten kolen- en kerncentrales weer aanzetten? Moet de gaskraan onder Groningen weer open? Moet energie misschien op rantsoen? Kunnen de winsten van energiebedrijven wel worden afgeroomd? Moet de energiemarkt terug in handen van de overheid? Joris legt de dilemma’s uit en schetst perspectief. Volg Joris op Twitter: @energyjvd Lees het rapport Switch Off Putin: www.switchoffputin.org

In deze speciale uitzending van de podcast brengen we u een boekfragment uit Waarom we niet bang hoeven te zijn voor kernenergie: De emoties & de feiten. Onze eigen Marco Visscher is de auteur van het boek, dat binnenkort verschijnt. Marco leest het hoofdstuk voor over het ontstaan van het verzet tegen kernenergie. Waarom waren Duitse wijnboeren de eersten die in Europa protesteerden tegen kernenergie? Wie was de Oostenrijker die de inspirator werd van de Europese en ook de Nederlandse antikernenergiebeweging, met daarin onder meer een langharige Wim Turkenburg? Hoe lukte het E.F. Schumacher om als boegbeeld van de ontluikende milieubeweging én als vertegenwoordiger van de kolenindustrie het optimisme over de opkomst van kernenergie te temperen? En hoe liep, zoals bij Greenpeace, de afkeer van kernwapens over in het verzet tegen kerncentrales? Luister naar Splijtstroom, het hoofdstuk over hoe kernenergie de samenleving zou verdelen. Bestel het boek via Bol.com: https://www.bol.com/nl/nl/p/waarom-we-niet-bang-hoeven-te-zijn-voor-kernenergie/9300000107445453/

De aarde warmt op, energie wordt duurder en wereldwijd neemt extreme armoede weer toe. De uitdagingen zijn groot, zo weten Jan Deschoolmeester en Thomas Rotthier. Onze respons moet dat dus ook zijn. Dat betekent volgens hen: niet terug naar kleinschaligheid en het mantra van ‘minder, minder, minder’. Wat nodig is, is ambitie. Juist door een steviger inzet op onderzoek, ontwikkeling en technologie kunnen we de grote uitdagingen aan. Volgens de Vlaamse mede-oprichters van Ecomodernisme.be is het tijd voor “groen denken 2.0”. In hun boek De wereld red je niet met minder leggen ze uit wat zij daaronder verstaan. In deze podcast vertellen ze erover. In Welkom in het Antropoceen gaan Jan en Thomas in op het menselijk vernuft dat de menselijke soort zo veel heeft gebracht. Ze verhalen over de technieken die nodig zijn, zoals kweekvlees en genetische modificatie, over de beperkingen van gedragsveranderingen en over de vraag of het Antropoceen nu goed of slecht zal zijn. Bestel het boek op Bol.com: https://www.bol.com/nl/nl/p/de-wereld-red-je-niet-met-minder-minder-minder/9300000071968518

Veel mensen beweren dat de aarde niet zoveel mensen kan dragen. Zij menen dat we eindelijk iets moeten doen aan de ‘overbevolking’ wanneer we het milieu willen beschermen. Want de mens, stellen zij, is een kanker die Moeder Aarde ziek maakt, een plaag die moet worden bestreden. Intussen stevenen we deze eeuw af op een wereldbevolking van 10 miljard. Ralf Bodelier deinst niet terug voor die groei. Al meer dan tweeduizend jaar wordt beweerd dat we met ‘teveel’ zijn, en het was juist tijdens een ongekende bevolkingsexplosie dat de wereld grote vooruitgang boekte. Wij mensen zijn namelijk in staat om problemen op te lossen; daarna zijn we allemaal beter af. Ralf schreef er een inspirerend boek over: Lang leve de mens. Een gesprek over Afrika, sloppenwijken en racisme – en over de neiging om ‘de ander’ te zien als de oorzaak van ellende.

Binnen de groene beweging hebben ecomodernisten het debat verrijkt met een scherpe blik op de rol van wetenschap en technologie bij het oplossen van problemen rondom milieu en klimaat. Nu hebben ecomodernisten in Europa zich verenigd in een nieuwe organisatie, RePlanet. RePlanet combineert een rol in de intellectuele voorhoede met acties op straat. Rob De Schutter stond aan de basis van RePlanet. In deze podcast – de eerste onder de nieuwe naam – vertelt hij over de sterke en zwakke punten van het ecomodernisme, en over hoe het ecomodernistische denken overliep in de visie van RePlanet. Verder: over hoe de invasie van Oekraïne onze agenda van urgentie voorzag, over onze verantwoordelijkheid om van het Antropoceen iets moois te maken, en over hoe Rob zijn ecodepressies uit zijn jongere jaren tegengaat.