#209 - Wat is het grote verhaal voor onze tijd? (met Beatrice de Graaf en Stefan Paas)
Aug 31, 2024
auto_awesome
Beatrice de Graaf is historicus en legt zich toe op de grote vragen van onze tijd, terwijl Stefan Paas theoloog is en de relatie tussen geloof en samenleving verkent. Ze bespreken de afwezigheid van verbindende verhalen in een steeds individualistischer en geseculariseerde samenleving. Hoe kunnen we een gemeenschappelijk narratief vinden dat ons bindt? Ze onderzoeken de rol van grote verhalen in cultuur, de impact van individualisering en hoe deze verhalen zowel cohesie als polarisatie kunnen creëren in onze maatschappij.
De hedendaagse samenleving ervaart een tekort aan collectieve verhalen die identiteit en zingeving kunnen bieden.
Historici benadrukken dat grote verhalen uit het verleden vaak complex en subjectief zijn, wat de hedendaagse narratieven beïnvloedt.
Nieuwe inclusieve verhalen zijn noodzakelijk om diverse perspectieven samen te brengen en een gevoel van saamhorigheid te creëren.
Deep dives
Het ontbreken van een groot verhaal
De hedendaagse samenleving ervaart een tekort aan een collectief groot verhaal dat mensen verbindt. De individualisering en secularisatie hebben ertoe geleid dat gemeenschappelijke bronnen voor identiteit, normen en waarden zijn afgenomen. Dit gebrek aan een gedeelde narratief heeft invloed op hoe mensen zingeving in hun leven ervaren. Het is cruciaal om te begrijpen wat zo'n groot verhaal zou kunnen zijn en of het zelfs problematisch is dat we er geen hebben.
Botsende verhalen in de maatschappij
In de huidige tijd worden meerdere grote verhalen gehoord die vaak met elkaar stoten. Dit kan leiden tot conflicten, zoals gezien is met verschillende demonstraties en ideologische bewegingen. Het voorbeeld van de Olympische Spelen illustreert hoe culturele representaties verschillende betekenissen kunnen oproepen en hoe deze vaak met religieuze en sociale verhalen overlappen. Mensen worden geraakt als hun verhaal wordt bedreigd, wat leidt tot verhitte debatten en strenge overtuigingen.
Impact van geschiedenis op hedendaagse verhalen
Historici hebben grote verhalen uit het verleden, zoals nationale mythes, onder de loep genomen en dat heeft de manier waarop we naar deze verhalen kijken veranderd. Dit heeft geleid tot een kritische benadering van de geschiedenis en een besef dat verhalen niet altijd volledig waarheidsgetrouw zijn. Het voorbeeld van de Gouden Eeuw toont aan dat er een complexe erfenis is, verdeeld over verschillende perspectieven die alleen door het kritische lens van de tijd kunnen worden bekeken. Dit roept vragen op over de rol van verhalen in het vormgeven van nationale identiteit en een gevoel van gemeenschappelijkheid.
De rol van grote verhalen in radicalisering
Grote verhalen kunnen zowel mobiliserend als destructief zijn, zoals geïllustreerd door het verhaal van Poetin dat geradicaliseerde groepen samenbrengt. Dit benadrukt de kracht van verhalen in politieke en sociale contexten, waarin ze mensen kunnen aansporen om voor bepaalde ideologieën te vechten. Het belang van een coherente narratief geeft niet alleen richting aan individuen, maar kan ook als een wapen worden gebruikt. Dit onderstreept de noodzaak om eerlijke en inclusieve verhalen te creëren die de samenleving ten goede komen.
Zoeken naar nieuwe gemeenschappelijke verhalen
Er is een dringende behoefte aan nieuwe verhalen die gemeenschappelijke waarden benadrukken en verschillende perspectieven samenbrengen. De uitdaging ligt in het creëren van narratieven die niet alleen recht doen aan de diversiteit van stemmen, maar ook hoop en saamhorigheid uitstralen. Dit kan de basis leggen voor inclusieve verhalen die groepen verbinden in plaats van verdelen. Het vereist inspanning en samenwerking, waarbij het belangrijk is dat deze verhalen niet alleen leven in discussies, maar ook in de praktijk van alledag.
In de ruim vijf jaar dat we nu bestaan, stuiten we telkens weer op deze vraag: hebben wij als samenleving nog een groot verhaal dat ons bindt? De talloze denkers in onze podcast constateerden het bijna allemaal: ons land is zo geïndividualiseerd en geseculariseerd dat we bijna geen gemeenschappelijke bronnen meer hebben, voor bijvoorbeeld identiteit, moraal en zingeving. Kortom: we missen een groot verhaal. Maar wat ís dat eigenlijk, zo'n groot verhaal? En is het erg dat we het niet hebben? Poetin, rechtsextremisten, jihadisten en communisten hebben allemaal een groot verhaal. Maar wat zou nou óns verhaal kunnen zijn?
Een grote vraag die David Boogerd voorlegt aan hét illustere Ongelooflijke duo: historicus Beatrice de Graaf van de Universiteit Utrecht en theoloog Stefan Paas van de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.