Follow the Money interviewt

In deze aflevering interviewt Annette van Soest voormalig staatsagent bij de KLM Jeroen Kremers. Geen enkel bedrijf in Nederland ontving de afgelopen jaren zo veel steun van de overheid als de KLM. De Nederlandse staat tuigde tijdens de coronapandemie een steunpakket van 3,4 miljard euro op om de blauwe zwaan in de lucht te houden. Als tegenprestatie beloofde de KLM structureel kosten te besparen, mocht het bedrijf geen dividend uitkeren en moest het belastingontwijking door piloten aanpakken. Aan Kremers de taak om in opdracht van de ministeries van Financiën en Infrastructuur en Waterstaat te controleren of de luchtvaartmaatschappij zich aan die afspraken hield.‘Shocking.’ Zo beschrijft Kremers de manier waarop de KLM probeerde uit te komen onder de afspraken over het steunpakket dat de Nederlandse staat beschikbaar had gesteld. Hoe hij tot dat inzicht kwam hoor je in deze aflevering van Follow the Money interviewt. 

In deze aflevering gaat Harm Ede Botje in gesprek met Roger Vleugels, een bekende naam in de journalistiek. In zijn ruim 35 jaar als specialist op het gebied van de Wet open overheid voerde hij ruim achtduizend procedures om informatie los te krijgen. In al die tijd kwam hij ‘niet één ambtenaar, minister of andere bestuurder tegen die ook maar bij benadering weet wat onafhankelijk onderzoek is.’

In deze aflevering interviewt Annette van Soest bestuurskundige Caelesta Braun. Deze  hoogleraar openbaar bestuur en maatschappelijke democratie aan de Universiteit Leiden stelt dat volledige transparantie over hoe bedrijven, ngo’s en andere organisaties beleid van de overheid proberen te beïnvloeden,  veel meer vereist dan een lobbyregister. Het kabinet gaf haar de opdracht te onderzoeken hoe lobbyregisters in het buitenland werken. Vervolgens schoot de minister zo’n register voor Nederland af. ‘Ons onderzoek is onderdeel geworden van een politiek spel.’

In deze aflevering gaat Annette van Soest in gesprek met Bob Hoogenboom. Deze hoogleraar fraude en regulering aan Nyenrode Business University vindt dat er een enorme hypocrisie zit in de manier waarop wij naar misdaad kijken. De moord op Derk Wiersum is crimineel, uiteraard. Tata Steel die al decennialang kankerverwekkende stoffen uitstoot, moordt net zo goed, maar dan in slow motion. ‘We moeten veel meer oog hebben voor schadelijk gedrag door bedrijven en overheden.’

In deze aflevering gaat Harm Ede Botje in gesprek met minister voor stikstof en natuur Christianne van der Wal (VVD). Ze zit in het oog van een politieke storm. De onderhandelingen over een landbouwakkoord verlopen moeizaam, deze week was de oppositie kritisch over het plan voor de oprichting van een fonds met daarin 24,3 miljard euro. Hiermee wil het kabinet maatregelen bekostigen die nodig zijn om de stikstofbelasting van de natuur terug te dringen. CDA-voorman Wobke Hoekstra legde eerder een bom onder het kabinet door niet langer vast te willen houden aan het jaartal 2030 als het gaat om halvering van de uitstoot van stikstof. En dan is er ook nog de opmars van de Boer Burger Beweging, de grote winnaar van de Provinciale Statenverkiezingen. Deze en andere kwesties zullen in deze aflevering aan bod komen. 

In deze aflevering gaat Harm Ede Botje in gesprek met journalist David de Jong. Zijn boek  ‘Nazi-miljardairs’ verscheen een jaar geleden. De Jong deed onderzoek naar Duitse zakenmannen die zichzelf dankzij hun banden met het naziregime wisten te verrijken: ze deden aan wapenhandel, kochten Joodse ondernemingen op of confisqueerden die, en ze gebruiken dwangarbeiders.De nazaten van deze zakenlieden zijn nu de eigenaren van multinationals als BMW, Porsche, Dr. Oetker en andere bedrijven. Zij zijn miljardairs profiteren tot de op de dag van vandaag van het fortuin van hun voorouders.Wat heeft het boek teweeggebracht? Is er op een of andere manier recht gedaan aan het leed dat dwangarbeiders is aangedaan? Is er een gebaar gemaakt aan joodse families die al hun bezit verloren?De inleiding van 'Nazi-miljardairs' leest u hier: https://www.ftm.nl/artikelen/voorpublicatie-nazi-miljardairs 

In deze aflevering gaat Annette van Soest in gesprek met Benjamin Sprecher. Hij  is als industrieel ecoloog aan de TU Delft gespecialiseerd in kritieke materialen, zoals kobalt, neodymium en lithium. Je vindt deze materialen overal in terug: van windturbines tot elektrische auto’s,  van harde schijven tot je iPhone. En om die materialen is nogal wat te doen. De handel is grotendeels in handen van China en dat heeft al bewezen dat het de toegang tot grondstoffen kan en wil inzetten als geopolitiek wapen. Met de onlangs aangekondigde Critical Raw Materials Act  wil de Europese Commissie deze grondstoffenafhankelijkheid verkleinen. Gaat het Europa lukken om meer kritieke materialen uit de Europese bodem te halen door nieuwe mijnen te openen? Of zijn er ándere, bétere manieren om het Chinese monopolie te breken?Gerelateerde artikelen:https://www.ftm.nl/artikelen/made-in-europe-de-valkuilen-en-het-geldhttps://www.ftm.nl/artikelen/zeldzame-aardmetalen-energietransitie-china https://www.ftm.nl/artikelen/china-reguleert-productie-aardmetalen 

In deze aflevering interviewt Harm Ede Botje kinderrechter Peter Bjorn Martens. Wat is het beste voor het kind? Die vraag probeert Martens elke dag in zijn rechtbank te beantwoorden. Maar dat is vaak niet eenvoudig: er is een tekort aan rechters, de wachttijden lopen op en ondertussen neemt de kritiek vanuit de samenleving toe.De Inspecties die toezicht houden op de hulpverlening luidden herhaaldelijk de noodklok, dat deden ze onlangs opnieuw. Besluiten van rechters worden niet uitgevoerd, meldden ze eind februari. En negen van de dertien jeugdbeschermingsorganisaties slagen er niet in een hulpverlener te koppelen aan een kind die een beschermingsmaatregel hebben. Het gaat hier niet zelden om verwaarloosde of seksueel misbruikte kinderen. Honderden kinderen staan op wachtlijsten.Martens maakt het van dichtbij mee. ‘Ik beslis dat de overheid mag interveniëren in een gezin. Als een kind dan een jaar op een wachtlijst staat – een jaar op een kinderleven is natuurlijk heel lang – doet dat pijn.’De afgelopen tijd staken de jeugdrechters de hand ook in eigen boezem. Doen ze zelf hun werk eigenlijk wel goed? Er werd uitgebreid gesproken met ouders, kinderen en medewerkers van hulpinstanties. Martens nam de uitkomst van de gesprekken graag ter harte.‘Als ouders zeggen dat wij als rechters te weinig luisteren, dan trek ik me dat aan. Een van de aanbevelingen was dan ook: neem wat meer tijd voor de zitting, laat iedereen zeggen wat ze te zeggen hebben. Maar het blijft schipperen.’ 

In deze aflevering gaat Annette van Soest in gesprek met Ellen 't Hoen, die al jaren werkt aan betere toegang tot medicatie. Aanleiding is de rechtszaak die stichting Farma ter Verantwoording tegen farmaceut AbbVie aanspande.De kern van deze rechtszaak is dat dit bedrijf  1,2 miljard euro aan het Nederlands zorgsysteem onttrok met de excessieve winst op Humira, een medicijn dat onder meer tegen reuma en psoriasis wordt gebruikt. En daarmee schaadt het bedrijf de toegang tot zorg van Nederlanders. Ellen ’t Hoen is lid van de adviesraad van de stichting.Kritiek op de farmaceutische industrie neemt toe. Met name de langdurige octrooien, de toegankelijkheid en de exorbitante prijzen zijn problematisch.Waarom neemt de overheid geen maatregelen tegen de monsterprijzen voor medicatie? ‘Dat vraag ik mezelf ook vaak af,’ zegt ’t Hoen. ‘Er is angst om bij de farmaceutische industrie in te grijpen. Ik noem dat ook wel het farmaceutische Stockholm-syndroom.’Links naar de relevante artikelen uit onze dossiers: https://www.ftm.nl/dossier/wat-maakt-onze-zorg-zo-duur https://www.ftm.nl/artikelen/farmaceuten-manipuleren-hogere-medicijnprijshttps://www.ftm.nl/artikelen/gezocht-geneesmiddel-tegen-ziekmakend-dure-medicijnenhttps://www.ftm.nl/artikelen/fair-medicine-marktfalen-in-de-farmaceutische-industrie-vraagt-om-praktische-oplossingen

Aan de vooravond van de Provinciale Verkiezingen gaat Harm Ede Botje in gesprek met hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans. Hij maakt zich geen grote zorgen over de democratie – die moet het volgens hem juist hebben van tegenstellingen: er moet iets te kiezen zijn – wel over de overheid: ‘Het lijkt wel alsof het niet meer zo interessant is dat ook de overheid zich aan het recht moet houden.’Als zoon uit een boerengezin uit Klundert ziet Voermans als geen ander hoe landelijke politieke partijen worstelen met provinciale belangen. Dat er in de aanloop van de statenverkiezingen, waar juist lokale belangen voorop zouden moeten staan, moeten behartigen een groot tv-debat wordt georganiseerd tussen lijsttrekkers van landelijke partijen, vindt hij ‘kafkaesk’.‘Er gaan daar vier mensen met elkaar in gesprek die niet verkiesbaar zijn. Het heeft helemaal niets met de provinciale statenverkiezingen te maken. Dus dit is een bizar debat. Terecht dat Pieter Omtzigt daarover bij de NPO-ombudsman heeft geklaagd.’Maakt Voermans zich zorgen over ons politieke landschap, dat steeds verder polariseert? ‘Nee. Dit is een Hollands ritme. Elke dertig à veertig jaar versplintert ons politieke landschap en komen de extremen verder uit elkaar te liggen. En dan beweegt het zich langzamerhand weer naar elkaar toe.’De krampachtigheid waarmee de overheid op demonstraties reageert, stuit hem wel tegen de borst. ‘Het demonstratierecht wordt nu gezien als een soort wisselgeld voor het behoud van de openbare orde. We moeten echt uitkijken dat we niet afglijden naar censuur.’