Transformatiekracht - de leiderschapspodcast

Wie jaren geleden had gezegd dat de postkantoren zouden sluiten en dat postafhandeling zou worden ondergebracht bij andere winkels, was vast voor gek verklaard. Wie voorspelde dat het aandeel post zou gaan afnemen ten gunste van de markt voor pakketbezorging, ook. Toch was dit precies wat Herna Verhagen voorzag toen ze zo’n elf jaar geleden aantrad als CEO van een noodlijdend PostNL. Ze transformeerde PostNL van een bedrijf dat vooral aandacht heeft voor een afnemende markt voor de bezorging van brieven, naar een pakketspecialist die meegroeit met de markt voor e-commerce. Dat betekende vol inzetten op digitale transformatie, waar het bedrijf relatief vroegtijdig mee begon. Medewerkers in het bedrijf werden stap voor stap betrokken bij en wegwijs gemaakt in de nieuwe technologie. Niet alleen de klant wordt daarmee nu voorzien van real-time informatie, maar de medewerkers zelf hebben nu meer autonomie in de inrichting van hun werkdag.Naast digitale transformatie zet PostNL ook volop in op verduurzaming. Van het gebruik van biobrandstoffen en het bouwen van speciale pompen bij postsorteercentra, tot elektrisch rijden en zelfs de ontwikkeling van eigen light electronic vehicles om de binnensteden te bedienen.Ook zet Herna zich in voor diversiteit en inclusie. Iedereen moet zichzelf kunnen zijn en kunnen bijdragen aan de arbeidsmarkt op een manier die past. Begin dit jaar heeft ze bijgedragen aan de lancering van het SER-diversiteitsplatform, waarmee inzichtelijk wordt gemaakt hoe bedrijven scoren op dit gebied. Uit Herna's verhaal wordt duidelijk dat we in Nederland op dit vlak nog een lange weg te gaan hebben.

Wat betekent technologie voor ons dagelijks leven en voor onze samenleving? Welke maatschappelijke kwesties kunnen we ermee oplossen en wat voor ethische vraagstukken komen daar bij kijken? Het zijn vragen waarin professor Rinie van Est zich al jaren verdiept, als onderzoeker bij het Rathenau Instituut en de TU Eindhoven. Als natuurkundige en technologiekenner ziet Rinie volop kansen van opkomende technologieën. In de Europese Unie wordt niet voor niets gesproken over de twin transition, waarin de digitale transformatie bijdraagt om verduurzamingsdoelstellingen te behalen. Maar, Rinie waarschuwt voor teveel en eenzijdig vooruitgangsdenken. Technologieën, zoals AI, hebben ook negatieve invloed op onze autonomie en ons keuzegedrag. De macht van een aantal grote bedrijven neemt fors toe zonder veel toezicht daarop en er gaat veel misinformatie rond op internet. Door slimme meters, smartphones en smartwatches wordt ons hele leven continu gemonitord. Privacy is een issue. Het zijn enkele voorbeelden van thema’s die volgens Rinie snel een stevigere plek op de politieke agenda verdienen. Gelukkig is er sprake van een kentering en wordt inmiddels gewerkt aan Europese Unie wetgeving. Wat daar voor nodig was, was dat de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen blootlegde dat technologie via slimme algoritmes ons gedrag en ons democratisch proces beïnvloedt. De belangrijkste achterliggende vraag is of we nog in staat zijn om vast te stellen wat er werkelijk aan de hand is. Bewustwording in de samenleving is noodzaak volgens Rinie. Hij voegt daarom graag een derde onderdeel toe aan de twin transition: de democratische transitie. Het gaat volgens hem al lang niet meer alleen over de inhoud van de duurzaamheidstransitie of de digitale transitie, maar over de manier waarop we daarover praten en besluiten. En over de manier waarop burgers, experts en belangengroepen daarbij betrokken worden . Hij vergelijkt het met het op de markt brengen van een nieuw medicijn. Daarvoor zijn jarenlange tests nodig. Chat GPT wordt op de markt gebracht terwijl diezelfde markt gaat bijdragen aan het verbeteren van het product. Het kan, maar er zitten nou eenmaal nadelen aan wat betreft de controleerbaarheid van informatie. Wat nodig is, zijn regelgeving, kennisdeling en een stevig publiek debat over de rol van de mens binnen de technologie. Het moet gaan over de vraag hoeveel zorg we aan robots willen overlaten, hoe we omgaan met de toenemende hoeveelheid datacenters of hoe we voorkomen dat de overheid zich laat leiden door algoritmes, met een toeslagenaffaire tot gevolg. Volgens Rinie wordt het met andere woorden hoog tijd dat onze democratie het technologische karakter van de samenleving serieus gaat nemen. Vanuit het Rathenau Instituut ondersteunt hij zo’n debat graag met kennis.

In de vijfde aflevering van Transformatiekracht - de leiderschapspodcast ontmoet ik Jacco Vonhof, de inspirerende voorzitter van MKB Nederland. Met passie en een lichte twinkeling in zijn ogen maakt hij duidelijk waarom we zuinig moeten zijn op ondernemers. 99 procent van alle bedrijven in Nederland valt onder het Midden- en Kleinbedrijf. Als koepelorganisatie komt MKB Nederland op voor hun belangen. Dat is een heel karwei, want er zijn meer dan 120 aangesloten brancheverenigingen, van kappers tot horecaondernemers en van schoonmaakbedrijven tot de bakker op de hoek. Of zoals Jacco het zegt: “van uitvaartondernemer tot ballonvaarder. Ze doen beiden iets met een uitvaart, maar verder lijkt het totaal niet op elkaar en hebben ze verschillende belangen”. Al deze ondernemers komen samen vanuit de gedachte dat er meer is wat ze bindt dan wat ze onderscheidt. Alleen zo kan een vuist worden gemaakt naar de politiek, die volgens Jacco aan zet is om de regeldruk te verlagen en ondernemers met koersvast beleid in staat te stellen om bij te dragen aan transformatieopgaven. “Een ondernemer werkt hard en is de hele dag bezig met zijn zaak en zijn personeel”, aldus Jacco. “Om half 9 ’s avonds moet hij dan nog een keer gaan nadenken over energie en klimaat, digitalisering en de problemen die hij wellicht heeft om voldoende personeel te vinden. En dat doet hij zelf, zonder consultants en grote staven die daar voor hem over nadenken. MKB Nederland ondersteunt bedrijven hierin”. Een dossier dat Jacco aan het hart gaat, is het betrekken van iedereen die dat wil bij het arbeidsproces. In zijn eigen schoonmaakbedrijf ziet hij wat er nodig is om mensen op de onderste sport van de ladder te betrekken, op te leiden en te begeleiden. Dat moet beter, want de arbeidsmarkt is krap en iedereen is nodig. Maar door een aantal perverse prikkels in het systeem loont het voor veel mensen op die onderste sport niet om meer te gaan werken. Dat kan zo niet langer en dat moet dus veranderen. Ook hier is de politiek aan zet. Jacco Vonhof komt onvermoeibaar op voor de kleine ondernemer. Hij praat klare taal en steekt niet onder stoelen of banken dat hij het vele praten soms vervelend vindt. Ondernemers willen actie en hij zelf ook. Daarom heeft hij een hele eigen agenda in de maak waarmee ondernemers beter gefaciliteerd kunnen worden. “Wat we nodig hebben, is een paar stoere politici, die dingen aanpakken. Minder beleid en meer uitvoering.” Dit en meer over wat hij zelf meebrengt om voorop te blijven gaan in deze omgeving, hoor je in dit gesprek met Jacco Vonhof.

In deze aflevering horen we Commandant van de Koninklijke Landmacht luitenant-generaal Martin Wijnen over het hooghouden van tradities versus vernieuwing en transitie. Over kameraadschap, verbondenheid, regimentsliederen en 'samen in de shit' versus de toekomst van het landoptreden, door generaal Wijnen prachtig beschreven als de choreografie van effecten die, als je dat heel goed doet, je sterker maken dan de tegenstander. En ook: "Niemand is belangrijker dan het team: als het om jou moet gaan, moet je artiest worden".Met behoud van tradities zet de landmacht vol in op vernieuwing. Wapensystemen en ondersteunende elementen worden aangepast, er wordt doorgepakt op de integratie met de Duitse landmacht, kazernes moeten worden gemoderniseerd en het personeelsbestand moet flexibeler. Sommige veranderingen zijn helaas langjarig en het gaat niet allemaal snel. Belangrijk dus om mensen te blijven uitleggen wat ze mogen verwachten en om tegelijkertijd te blijven werken aan het versimpelen van de eigen processen. Naast deze uitgebreide opgave is de landmacht druk met inzet rond Oekraïne, een crisis die ervoor zorgt dat het belang van de organisatie in Nederland weer op het netvlies staat. Dat is relevant, want de steun van de samenleving is nodig om de landmacht te kunnen versterken, ondersteunen en ontlasten. Degene die in de arena staat moet het doen, moet blijven twijfelen en tegenspraak organiseren. De dag dat die leider zeker weet dat hij of zij alles weet, is een trieste dag. Ook militairen mogen twijfelen. Host: Wendy KwaksMet dank aan: Podcast Studio Brabant

Commandant der Strijdkrachten Onno Eichelsheim vertelt over de transformatie van de krijgsmacht. Een monsterklus waarin alle bestaande processen tegen het licht worden gehouden. Van het personeelssysteem tot internationale samenwerking, en van inzetscenario’s tot het ontwikkelen van nieuwe vakgebieden als cyber of de ruimte. Een hoop werk, terwijl de inzet gewoon door gaat. De oorlog in Oekraïne heeft het belang van een sterke defensieorganisatie weer in één klap duidelijk gemaakt voor iedereen. Deze oorlog raakt de gereedstelling van onze eigen krijgsmacht, want er wordt materieel en munitie weggegeven die eigenlijk ook nodig zijn voor eigen gebruik. Onno is daar echter duidelijk over: dit is het waard want we hebben te maken met een bedreiging van de Europese veiligheid. Als de oorlog niet wordt gestopt, ontstaan er zeker nieuwe dreigingen. De oorlog biedt ook kansen voor wendbaarheid en innovatie. Denk aan het verkorten van procedures en versnelling in de besluitvorming. Of aan innovaties die worden getest in Oekraïne en Westerse krijgsmachten nieuwe inzichten geven in het informatiegestuurd optreden of de toepassing van onbemande systemen. Onno pleit voor een krijgsmacht die stevig is verankerd in de samenleving. Of het nou gaat over sterkere samenwerking met de defensie-industrie en het bedrijfsleven, een flexibele schil rondom de beroepskrijgsmacht of de inrichting van een dienjaar waarin mensen op vrijwillige basis een rol kunnen vervullen in de krijgsmacht. Veiligheid en de weerbaarheid van onze samenleving is een taak van ons allemaal. Een podcast over kaders geven versus ruimte laten, een voorliefde voor snellere en niet reguliere paadjes nemen en het motiveren van mensen om mee voorop te gaan in de verandering. Host: Wendy Kwaks Met dank aan: Podcast Studio Brabant

In deze tweede aflevering van Transformatiekracht; de leiderschapspodcast spreken we luitenant-generaal Hans Leijtens, sinds 3,5 jaar commandant van de Koninklijke Marechaussee. Op de valreep, want begin maart draagt hij het commando over, om later die maand te vertrekken naar het Europees Grens- en Kustwachtagentschap Frontex.De Koninklijke Marechaussee (KMar) is een militaire politieorganisatie die waakt over de veiligheid van Nederland en het Caribisch deel van het Koninkrijk. De KMar wordt elke dag in ons eigen land én wereldwijd ingezet op plaatsen van strategisch belang. Van koninklijke paleizen tot aan de buitengrenzen van Europa. En van luchthavens tot oorlogs- en crisisgebieden overal ter wereld. En terwijl het dagelijkse werk toeneemt, werkt de organisatie ook aan de toekomst. Bijvoorbeeld door het inzetten van nieuwe technologie op luchthavens, om passagiers sneller te laten doorstromen zonder in te leveren op veiligheid. Hans blijft daarbij oog houden voor het ethische kompas: als iets technologisch kan, wil dat nog niet zeggen dat we alles ook zomaar moeten doen.Het vaak politiek gevoelige werk en de innovaties op luchthavens gebeuren in de openheid. Iedereen kijkt mee, getuige discussies over het volgen van mensen op afstand, etnisch profileren of de lange wachtrijen op Schiphol in de zomer. Deze uitdagingen vragen een brede maatschappelijke discussie die de KMar overstijgt, maar waar de KMar elke dag midden in zit.Ook het belang van samenwerking met partners op luchthavens komt aan bod. Samenwerking is cruciaal maar er is ook sprake van botsende waarden, zoals veiligheid versus snellere doorstroom of economische belangen van de middenstand op de luchthaven. Het vergt soms koorddansen voor de top van de organisatie, die al die belangen bij elkaar moet brengen. Generaal Leijtens is een leider die mensen veel ruimte geeft om te pionieren. Mensen vertrouwen geven is belangrijk voor hem. Tegelijkertijd ziet hij ook dat een deel van zijn mensen behoefte heeft aan meer duidelijkheid. Al te veel vrijblijvendheid is dus niet altijd in het belang van mensen.Aan de vooravond van een nieuwe functie beschouwt Hans ook waar hij meer had willen doen, zoals op het gebied van diversiteit. Het is een nog lastig thema bij veel uniformberoepen en ook de KMar is er nog lang niet. Een schone taak voor de opvolger, want Hans maakt zich zoals gezegd op voor zijn volgende uitdaging bij Frontex. Bij dit agentschap gaat hij zich bezighouden met het bewaken van de Europese buitengrenzen, met asiel en migratiestromen en met de bestrijding van criminaliteit. Maar ook met de interne verandering van het bureaucratische agentschap dat kampt met uitdagingen en dat veel operationeler moet worden. Een ding is zeker gezien alles wat er in de wereld gebeurt; zijn leven zal er de komende jaren niet rustiger op worden. Ben jij nieuwsgierig geworden? Luister dan hier het gesprek met Hans Leijtens.Host: Wendy Kwaks

In deze eerste aflevering van Transformatiekracht - de leiderschapspodcast maken we kennis met Jasmijn Baldinger. Zij klom in 22 jaar op van jonge consultant tot vice-president bij Cap Gemini en doet de dingen net even anders. Ze vertelt hoe zij zichzelf weet te blijven in een groot bedrijf. Daarbij gaat ze in op het belang van een waarde gedreven organisatie, waarin je iets kunt betekenen voor het grotere geheel en tegelijkertijd zelf kunt blijven groeien. Als idealistische consultant draagt Jasmijn bij aan verschillende transformatieopgaven. Daarbij zet ze altijd het grotere plaatje voorop en vraagt ze zich af: ‘waar gaat het over’ en ‘waar doen we het voor’. Ze onderzoekt op welke manier waarde kan worden toegevoegd aan een opgave, of dat nou gaat over veiligheid, gezondheidszorg of voedselverspilling, Jasmijn ziet kansen voor het vergroten van waarde door over organisatiegrenzen heen te kijken. Ze legt uit hoe je ketens kunt inrichten die meerdere bedrijven omvatten en hoe je alle spelers in zo’n keten leert om de eigen schakel net even anders in te richten, zodat de keten als geheel sterker wordt. Alleen op die manier, zo is haar overtuiging, kunnen we de wereld echt beter maken en samen verantwoordelijkheid nemen voor een groter geheel. Jasmijn is openhartig over haar eigen zoektocht naar haar persoonlijke drijfveren. Zo maakte ze in 2011 een vision quest; een sjamanistisch ritueel waarbij je je een aantal dagen terugtrekt in de natuur, zonder eten of beschutting. Ze was volledig op zichzelf aangewezen en vertelt welke impact deze innerlijke op haar heeft gehad. ‘Sommige dingen zijn heel spannend, maar moet je wel gewoon doen,’ aldus Jasmijn. De innerlijke reis heeft geholpen om autonomer en intuïtiever in het leven te staan en motiveert haar om te blijven werken aan haar persoonlijke groei. Wat ze onderweg leert, draagt ze over op collega’s in haar organisatie. Jonge mensen leert ze dat het belangrijk is dat ze zichzelf blijven in hun werk en daarom op zoek moeten gaan naar organisaties die passen bij hun eigen waarden en talenten. Een podcast over geloof en vertrouwen in wat je aan het doen bent. Over ‘ok zijn’ met iets nog niet weten. Over aandacht voor mensen en waarden in je organisatie. En over het belang van nieuwe dingen doen, ook als het spannend is. Ben jij nieuwsgierig geworden? Luister dan hier het inspirerende verhaal van Jasmijn Baldinger. Host: Wendy KwaksMet dank aan: Podcaststudio Brabant