Macro met Boot en Mujagić | BNR

Sinds 1 januari is Kroatië lid van de eurozone en kan er derhalve betaald worden met de gelijknamige valuta. Maar de vraag die bij veel mensen boven komt drijven - of Kroatië wel goed heeft gedaan aan die stap - is een vraag die volgens econoom Edin Mujagic eigenlijk nergens op slaat. 'Ik weet niet of het door mijn achternaam komt, maar ik krijg de laatste tijd heel veel vragen van mensen of Kroatië er goed aan deed om mee te doen met de Euro', aldus de in Bosnië geboren econoom. 'En ik vind dat een vraag die nergens op slaat: het is namelijk geen keuze.' Mujagic benadrukt dat er eigenlijk geen sprake is van een vrijwillige overstap op de euro als een land lid wordt van de Europese Unie. 'Zodra je lidstaat bent geworden en je voldoet aan vijf criteria, móet je de euro gaan invoeren. Dat is een verplichting. Het enige land dat daar niet aan hoeft te voldoen - omdat ze daarom vroegen bij de oprichting van de EU - is Denemarken. Maar voor de rest is iedereen verplicht de euro in te voeren.' Scores Dus nadat uit een inventarisatie van de Europese Commissie bleek dat Kroatië aan de benodigde vijf criteria voor de invoering van de euro voldeed, moest er daad bij het woord gevoegd worden. 'En dus moest Kroatië de euro invoeren.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Hoewel vaker is gesuggereerd dat renteverhogingen van de Europese Centrale Bank nog niet van de lucht zijn, denkt Mujagic dat het einde van de verhogingen in zicht is. 'Ik denk dat ze voor de zomer ermee stoppen.' Mujagic baseert zich daarvoor op onderzoek van economen verbonden aan het IMF en de Bank voor Internationale Betalingen. Zij hebben gekeken naar creditcardbetalingen in Duitsland, het grootste land van de eurozone, tussen 2017 en 2021 om er achter te komen wat het effect van rentewijzigingen is geweest op consumptie. 'Daaruit blijkt dat het effect heel sterk is, dat wisten we al. Maar ook blijkt dat het effect al na twee maanden is terug te zien in het uitgavenpatroon van consumenten. Wij reageren dus veel sneller op rentewijzigingen dan een consument dat 30 jaar geleden zou hebben gedaan.' Omhoog of omlaag Er is ook gekeken of er verschillend wordt gereageerd op een renteverhoging ten opzichte van een een renteverlaging. 'Het blijkt dat het effect groot is als de ECB de rente verhoogt. Daar hebben we allemaal last van en dat is dus ook goed te zien in ons uitgavenpatroon. Maar als de rente wordt verlaagd, is er daarentegen geen enkel effect te zien. Er gebeurt geen moer.' Een verklaring daarvoor wordt niet gegeven, maar Mujagic denkt een oorzaak te weten. 'De rente wordt verlaagd als het economisch slecht gaat. Mensen zijn dan vaak somber, ze maken zich zorgen om de toekomst en geven niet graag geld uit. Dat zal de verklaring zijn voor het uitblijven van een reactie als de rente wordt verlaagd.' Lees ook | 'Rente gaat nog wel met procent omhoog' Dit Europese onderzoek volgt op een regionaal onderzoek van de Fed in Kansas. Dat wees eind vorig jaar uit dat het effect van een renteverhoging ook al eerder merkbaar is dan waar voorheen van werd uitgegaan. 'Normaal gesproken heeft een rentewijziging na anderhalf of twee jaar een noemenswaardig effect. Volgens deze twee onderzoekers is dat dus anders. ' Hoewel al meerdere keren en door meerdere mensen is gezegd dat de Europese Centrale Bank nog wel even doorgaat met het verhogen van de rente, denkt macro-econoom Mujagic dat het einde van de verhogingen in zicht is. 'Ik denk dat ze voor de zomer ermee stoppen.' (Unsplash)Einde verhoging in zicht Meerdere keren is al aangegeven dat de Europese Centrale Bank de rente nog vaker gaat verhogen. Onder meer Klaas Knot, bestuurslid van de ECB en president van De Nederlandsche Bank, heeft dat recent ook nog gezegd. Volgens Mujagic moet de ECB echter goed naar het onderzoek van het uitgavenpatroon in Duitsland kijken. 'Dit rapport moeten ze 26 keer uitprinten en vervolgens uitdelen aan de centrale banken in de eurozone. Het is namelijk niet zo dat de effecten van de renteverhogingen pas over een paar jaar zichtbaar zijn, die zijn er nu al. Daarom denk ik dat de ECB nog voor de zomer stopt met het verhogen van de rente' Doemscenario in VK Tegelijkertijd voorziet Mujagic voor de Britse economie een langdurige en diepe recessie. 'De problemen in Nederland zijn groot maar wel van voorbijgaande aard. Ze zijn behapbaar en lopen niet uit de hand. Terwijl het VK met structurele problemen te maken heeft.' Mujagic ziet een duidelijk verband met brexit. 'Je kunt niet om het feit heen dat ze uit de EU zijn gestapt. Onder ideale omstandigheden zou dat al een klap geven aan de economie, maar achteraf oordelend kan je zeggen dat de Britten op het slechts denkbare moment uit de EU zijn gestapt. Dat heeft gevolgen voor de economie.' Mede door brexit hebben de Britten meer moeite met het oplossen van het personeelstekort, vrij verkeer van mensen is niet meer mogelijk met het Verenigd Koninkrijk sinds brexit.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als 'echte rampen' in het verse jaar worden gemeden, waarmee econoom Arnoud Boot geopolitieke rampen bedoelt, is er volgens hem een grote kans dat met name de Nederlandse economie zich veerkrachtig zal tonen. De jaarwisseling is volgens hem dan ook een goede geweest, omdat de grootste onzekerheid volgens Boot achter ons ligt. 'Financiële markten zijn op dit moment prima in staat om in te schatten hoe de toekomst eruitziet', stelt hij. 'Mits de grote rampen vermeden worden.' Hij benadrukt daarbij dat de kans op een grote ramp niet bijster groot is, maar nog altijd bestaat. Het grote fiscale conflict dat momenteel bestaat zou volgens Boot continueren, 'maar is in zekere zin overzichtelijk geworden', vervolgt hij. 'Maar uitsluiten kun je het nooit. En voor dat scenario moet je zorgen dat je als land duidelijk hebt hoe de economie ondersteund dient te worden.' Eigen verantwoordelijkheden Boot sneert daarmee deels naar de eerdere aanpak tijdens de coronacrisis. 'Het moet duidelijk zijn wat we wél gaan doen en wat we niet gaan doen', gaat hij verder. 'En waar de eigen verantwoordelijkheid van mensen ligt en waar ze kunnen rekenen op hun overheid.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De arbeidsinkomensquote is historisch laag, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Planbureau. En dat is al lange tijd zo, zo stelt econoom Arnoud Boot. 'En dat betekent in wezen dat de lonen in de Nederlandse economie te laag zijn.' En dat zorgt voor een dubio, denkt Boot. 'Dat is de discussie die meermaals gevoerd is en gevoerd zal worden', stelt hij. 'Ten tijde van een inflatie is men bang dat loonstijgingen leiden tot meer inflatie, maar dit is een structureel probleem: de lonen zijn structureel te laag. En dus is het de vraag hoe dat loongebouw - het loongemiddelde - hoger kan krijgen op een goede manier.' Dat is van belang volgens Boot, want als lonen te laag blijven, komen er nadelen bij kijken. 'Het is niet alleen nadelig voor de factor arbeid, maar het betekent ook dat de overheid het inkomen met een toelage', vervolgt hij. 'Dus eigenlijk worden arbeidskrachten door de overheid - dus de belastingbetaler - gesubsidieerd. De toelage is gewoon een inkomen wat niet betaald wordt door bedrijven, en dat is raar.' Dood gewicht Volgens Boot heeft het ook als bijeffect dat bedrijven en bedrijfsactiviteiten met lage toegevoegde waarde koste wat kost in stand worden gehouden. Boot: 'Ik moet daarvoor altijd denken aan de geweldig grote agrisector die we hebben. Als je naar de grote varkensstallen kijkt die we de afgelopen 20-25 jaar hebben gecreëerd, hoef je geen Einstein te zijn om te zien dat dat type hoogintensieve en milieubelastende activiteit voor Nederland geen toegevoegde waarde heeft.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

2022 is economisch gezien het jaar van alle overheidssteun. Waar het begon met allemaal coronasteunpakketten is de overheid nu het orgaan dat steun moet bieden in tijden van hoge energiekosten. 'Het was cruciaal in de coronacrisis met de lockdown. Dan moet de overheid bijspringen. Ook de kwetsbaren bij de energiecrisis is het logisch dat er naar de overheid wordt gekeken', zegt econoom Arnoud Boot in de podcast Macro met Boot en Mujagić Waar Boot wel een uitdaging ziet is de onafhankelijkheid van de Nederlandse economie. Een oplossing zou zijn onafhankelijk te worden van andere landen op het gebied van energieproductie. 'We moeten meer energie-onafhankelijk worden, maar dan heb je de verantwoordelijkheid nodig van alle actoren in de economie. De bedrijven, de woningcorporaties en de inwoners zelf.'De econoom ziet dat er te veel naar de overheid wordt gekeken. 'De overheid stelt zich voorop en zorgt daarmee dat alle andere mensen een stapje achteruit doen. Dan ben je niet meer de kracht van de samenleving aan het gebruiken.' Terwijl dat volgens Boot juist zou kunnen. 'De belangrijkste les van het afgelopen jaar is: hoe krijg je de overheid en de maatschappij in de juiste rol?'  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De gevolgen van rentestijgingen zijn de laatste jaren sneller merkbaar geworden, dat zegt econoom Edin Mujagic. 'Voor 2009 had je het sterkste gevolg voor inflatie bij een renteverhoging pas na drie jaar, en na 2009 is dat teruggelopen naar één jaar.' En die inkorting heeft gevolgen voor centrale bankiers, zo denkt Mujagic. 'Je kunt nu namelijk niet zeggen van 'oeps, we zaten er naast', om vervolgens te zeggen de rentes niet al te snel te willen verhogen omdat het toch drie jaar duurt voor het effect heeft. Met andere woorden: 2023 en 2024 zouden er niet meer toe doen.' Onderzoekers van de regionale centrale bank in het Amerikaanse Kansas zeggen echter dat daar een streep doorheen kan. 'Vroeger werkte het misschien zo, maar nu niet meer. Nu werken cijfers sneller, eerder en sterker door', aldus Mujagic. 'Daardoor heeft een centrale bankier niet de luxe om rustig aan te doen met de rente.' Scherp 'Sterker nog', gaat hij verder. 'Een gevolg van de conclusie van die economen uit Kansas is dat men er scherper bovenop moet zitten. Het moment dat er aan de renteknop gedraaid wordt, merkt men dat over enkele maanden al.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als banken geld gaan lenen bij het zogeheten Federal Reserve Discount Window, is dat volgens econoom Edin Mujagic een teken dat er iets aan de hand is. 'Als ze daar komen lenen, zijn de namen van de banken een van de best bewaarde geheimen van de Fed.' Basaal gezien is de Amerikaanse Federal Reserve een bank waar banken geld kunnen lenen, zo duidt Mujagic het speelveld. 'En binnen dat systeem heb je allerlei leenloketten. En als dat Discount Window een fysiek loket was geweest, was het ver weggestopt van de hoofdingang. Ergens in een steegje. Banken komen daar alleen maar als ze echt nergens anders aan geld kunnen komen op financiële markten.' En precies omdat er een stigma rondom dat loket bestaat, is het volgens Mujagic interessant om op te merken als het druk wordt. 'Dat kun je namelijk zien als eerste voorteken dat er iets aan de hand is', vervolgt hij. 'Áls de banken er geld komen lenen, zijn de namen van die banken een van de best bewaarde geheimen van de Fed. In normale tijden komt daar eigenlijk niemand, maar als er iets uitzonderlijks gebeurt in de wereld is er klandizie.' Crises Als voorbeeld noemt Mujagic oktober 2008. 'Toen leende men er per week zo'n 100 miljard dollar. Of wat dacht je van maart 2020, aan het begin van de pandemie, toen ging het om 50 miljard dollar per week. Maar normaal gesproken komt er niemand langs.' Des te frappanter is het te noemen dat die situatie onlangs weer is veranderd. 'Afgelopen weken werd er iets meer dan 10 miljard dollar per week uitgeleend, dus er komen daar weer figuren langs - gehuld in hoodies en met zonnebrillen op. Het is heel weinig in vergelijking met maart 2020, maar daar moet je niet naar kijken. Je moet het vergelijken met de normale tijd, en dan komt er niemand langs. Dus dat er nu banken zijn die daar geld komen lenen, is opmerkelijk te noemen.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De staatsschuld is gedaald en de vlag mag dus uit, zo vindt senior econoom Bert Colijn van ING. 'Hij gaat staccato naar beneden, en dat is prettig', zo stelt hij. De daling geeft ook een bepaald niveau van luxe aan, zo denkt Colijn. 'De Europese norm is 60 procent, en een hoop landen stoeien met dat percentage. Italië bijvoorbeeld zit er een procent of 90 boven.' Volgens Colijn ligt de staatsschuld nu weer op het niveau van eind 2019, vlak voor het uitbreken van de coronacrisis. 'En dat ondanks alle grote steunpakketten die we uitgegeven hebben', vervolgt hij. 'Natuurlijk, er komt nog wat aan in verband met de energiecrisis, maar over het algemeen is het vrij succesvol.' Sterke groei en herstel Dat succes zit hem volgens Colijn in twee factoren: een sterke economische groei en een sterk herstel én een hoge inflatie. 'De economie is heel sterk gegroeid en hersteld, want je meet de staatsschuld altijd als percentage van inkomen. Dat is flink gegroeid', stelt hij. 'Daarnaast helpt de hogere inflatie ook mee, want de schuld wordt als het ware weggeïnfleerd. Dat zien we in andere landen ook gebeuren, en dat geeft een prettig buffertje als we naar de staatsschuld kijken.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

De huizenprijzen zijn voor de vierde maand op rij gedaald en kenmerken de sterkste daling sinds 2013. En daarmee lijkt er reden tot zorg te zijn voor huizenbezitters, zo vindt Menno Middeldorp, hoofd van RaboResearch. Maar onverwachts is het niet. 'Meerdere mensen - waaronder wij - voorspelden dit al', sttelt Middeldorp. 'DNB zei eerder deze week nog dat de daling van huizenprijzen door zal zetten, waar wij het ook mee eens zijn. En dat zit hem in een simpele redenering: de rente is hoger en dus kunnen mensen minder neerleggen voor hun huis. Oftewel, de huizenprijzen moeten zich aanpassen aan de veranderende hypotheekrente.' Daarmee gaat de betaalbaarheid van een huis juist achteruit, zo betoogt hij. 'Je zou dus denken dat als prijzen dalen, huizen juist betaalbaarder worden. Echter, de meeste mensen - bijna iedereen - heeft een hypotheek nodig om een huis te kopen. En op het moment dat de rente zo is gestegen, komt het erop neer dat mensen minder huis kunnen kopen voor hun hypotheek.' 7 procent RaboResearch voorziet een daling van zo'n 7 procent voor de aankomende twee jaar. 'Dat heeft alles te maken met de stijgende rente', vervolgt Middeldorp. 'Maar ook het inkomen speelt mee. Dat bepaalt namelijk hoeveel hypotheek je kunt krijgen samen met die rente, en daar zou je verwachten dat er wel wat inkomensstijging is. Dat het nieuwe evenwicht per saldo lager terechtkomt, maar niet zo laag als dat je alleen met rente zou werken.'See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het bankenlandschap in Nederland wordt met de grond gelijk gemaakt door alle beschuldigingen van witwassen aan het adres van voormalige CEO's. Dat zegt macro-econoom Arnoud Boot in reactie op het nieuws dat de voormalige topman van ABN Amro Kees van Dijkhuizen door het Openbaar Ministerie als verdachte wordt gezien in het onderzoek naar overtredingen van de antiwitwaswet bij de bank. Volgens Boot is Van Dijkhuizen geen verdachte maar juist slachtoffer van de geldende regels. Net zoals Gerrit Zalm, Joop Wijn en Chris Vogelzang ook geen verdachten zijn van witwassen. 'En dan heb je het nog niet gehad over de bestuurders van ING en van de Rabobank. Natuurlijk klopt dat niet, ze hebben geen dubbeltje witgewassen.' 'De vraag is of banken hun systemen op orde hebben en of ze volgens de wet functioneren. Als dat niet gebeurt, dan moet een bank tot de orde worden geroepen. En dat is wat anders dan iemand bestempelen als witwasverdachte, zoals in de media wordt gedaan', zegt Boot. 'Een bank tot de orde roepen is wat anders dan zeggen dat de betreffende bestuurder een integriteitsprobleem heeft of een witwasverdachte is. Dan zijn totaal verschillende dingen.' Lees ook | Ex-topman ABN AMRO verdachte in strafzaak witwassen Doodstil Volgens Boot is de controle op witwassen bij banken wel legitiem, 'absoluut, ga er achter aan en zet er druk op!' Alleen gaat de discussie nu over het verkeerde onderwerp. 'Want als je nu aan ABN Amro vraagt wat over een paar jaar het verdienmodel van de bank is, blijft het doodstil. Daar moeten de zorgen over gaan.' De rol van de banken verandert volgens Boot in hoog tempo, mede als gevolg van de komst van bedrijven als Adyen. 'Dat die rol verandert is niet erg. Maar wat wel erg is: als we banken vastnagelen zodat ze niet hun eigen toekomst kunnen kiezen en daar ook niet kunnen komen. Dan zijn we met een poortwachter bezig die onbelangrijk is geworden en buitenspel wordt gezet.' Boot hamert dan ook op evenwicht. 'Iedereen moet scherp en kritisch zijn, maar we gaan niet mensen als witwasser aan de hoogste boom hangen op het moment dat er iets verkeerd gaat.' Lees ook | 'Aanpak van witwassen is publieke verantwoordelijkheid' Kabinet De macro-econoom is later vandaag aanwezig bij een gesprek op het Catshuis met onder meer premier Rutte en enkele ministers om van gedachten te wisselen over het toekomstig economisch beleid van Nederland. 'Het kabinet heeft een open agenda, maar deze discussie is binnenskamers. Het is goed dat dit soort gesprekken worden georganiseerd', denkt Boot. 'Eraan meedoen is vorm van maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen.' Lees ook | 'Stijging Japanse rente kan voor aardverschuiving zorgen'See omnystudio.com/listener for privacy information.