Polityka o historii

Rewolucja 1905 – czy milionowy strajk mógł być początkiem niepodległości? Jak Piłsudski i Dmowski wpisali się w te wydarzenia? Ponad milion osób zbuntowało się przeciwko carskiej Rosji, walcząc o prawa pracownicze i nauczanie w języku polskim. Na ulicach Polska Partia Socjalistyczna toczyło starcia z rosyjskim wojskiem, a kobiety bojowniczki przeprowadziły zamach na generał-gubernatora Gieorgija Skałona. Tomasz Nałęcz opowiada Marcinowi Zarembie, jak rewolucja 1905 wpłynęła na niepodległość w 1918 r. To rozmowa wokół najnowszej książki prof. Nałęcza: „Rewolucja 1905 roku. Próba generalna wskrzeszenia Polski”. (01:00) O wojnach Imperium Rosyjskiego z Japonią i Turcją, o „misji białego człowieka” i podobieństwach do wojny w Ukrainie (06:09) XIX wiek – o zmianach i demokratyzacji w krajach europejskich i zmianach w Imperium (09:51) O początkach buntu (12:44) Reakcja Polaków na trudności w Imperium Rosyjskim (17:00) Czym był katolicki pociąg szpitalny? (22:28) O fascynującym buncie Polaków (25:50) Podróż Piłsudskiego do Japonii (27:35) Podróż Dmowskiego do Japonii (31:45) Wygrana strategia Dmowskiego i sojusz z Japończykami (33:30) Czego chciał Dmowski? (35:54) Pochód wiernych poddanych w krwawą niedzielę w 1905 r. – co spowodował? (38:44) Bunty i kolejne strajki najuboższych w Królestwie Polskim, ich wpływ na Imperium Rosyjskie. (40:24) O ucisku kapitalistycznym tamtego czasu. (41:55) Jaki był bunt w Królestwie Polskim – co go charakteryzowało? (45:00) O aktach terroru i aktach inicjacyjnych polskiego feminizmu – rola kobiet. (48:07) Najbardziej ryzykowne misje i o udziale kobiet (59:30) O prawach kobiet do głosowania.

Kim byli agenci gestapo w Krakowie? Co sprawiało, że decydowali się współpracować z nazistowskim okupantem? Czy byli tylko bezdusznymi sadystami, czy może skrywały się za nimi inne, mniej oczywiste powody? W najnowszym odcinku podkastu Marcin Zaremba rozmawia o tym z dr Alicją Jarkowską z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, autorką książki „Brunatna pajęczyna. Agenci gestapo w okupowanym Krakowie i ich powojenne losy”. Odcinek przybliża strukturę gestapo, metody werbunku agentów oraz ich rolę w życiu społecznym Krakowa w czasie okupacji. (00:45) Co wiemy o gestapo, którzy działali w Krakowie? (02:54) Ilu było funkcjonariuszy w krakowskim gestapo? (08:05) Jak wyglądała siatka agentów gestapo? (10:32) Jak obecność gestapo wpływała na nastroje i psychikę mieszkańców Krakowa? (14:28) Kim byli agentów gestapo, jak zostali zwerbowani? (16:56) Jakimi motywacjami kierowali się agenci gestapo? (20:32) Czy strach powodował, że agenci dołączali do gestapo? (22:17) Szkolenia i zasady konspiracji agentów (26:48) Wynagrodzenia agentów gestapo (32:26) Co się stało z agentami po wejściu Armii Czerwonej?

W najnowszym odcinku podkastu „Polityka o historii” Agnieszka Krzemińska rozmawia z dr hab. Karoliną Ćwiek-Rogalską z Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, autorką książki „Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty”, o powojennej historii Ziem Odzyskanych. Dr Ćwiek-Rogalska omawia powojenne losy tych terenów, proces zasiedlania ziem oraz relacje z Niemcami, którzy nie wyjechali z tych okolic. Zajmuje się także mitem prasłowiańskości, który miał uzasadniać obecność nowych osadników, i wprowadza pojęcie „miastowtórów”, tłumacząc, jak historyczne warstwy zbudowały unikalny charakter poniemieckich miast. Porusza również kwestie szabrowania, organizacji wysiedleń i rozbija mity o ukrytych skarbach, które budzą zainteresowanie do dziś. (0:53) Badania Karoliny Ćwiek-Rogalskiej nad widmontologią (2:11) Dlaczego Ćwiek-Rogalska zainteresowała się tematem ziem odzyskanych? (6:28) „Niemieckość” wielu pokoleń – kogo to dotyczy? (11:50) Wpływ pamięci dzieciństwa na doświadczenia z przeszłości (15:22) Kto przyjechał do Wałcza w ramach powrotów? (20:12) Jak byli traktowani mieszkańcy Wałcza pośród innych mieszkańców? (23:23) Jak wyglądała organizacja przesiedleń? (26:24) PUR – Państwowy Urząd Repatriacyjny: jak działał, w czym pomagał? (34:23) Jak wyglądały relacje sąsiedzkie i zawodowe po wojnie osób przyjezdnych i tych, które nie wyjechały? (39:40) Powroty po latach na Ziemie Odzyskane (43:34) Dlaczego fortepiany były objęte zakazem wywozu? (47:31) Na czym polegała prasłowiańskość Ziem Odzyskanych i czemu służyła propagandzie? (51:20) Jak obchodzić się z dziedzictwem militarnym Niemiec? (54:30) Zróżnicowane nazwy Ziem Odzyskanych – podbite, odzyskane?

Pierwsi chrześcijanie to nie tylko apostołowie, ale też przedsiębiorczy mieszkańcy antycznych miast. Jak żyli, czym się zajmowali i dlaczego kobiety, które początkowo zarządzały gminami, zostały odsunięte od ołtarza? Prof. Robert Wiśniewski, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego i autor książki „Chrześcijanie pierwszych wieków. Wierni, biskupi, eremici”, opowiada o ich codzienności, mitach o prześladowaniach i katakumbach oraz o tym, jak greka dominowała nad łaciną. Rozmowę prowadzi Agnieszka Krzemińska. Historia mniej heroiczna, ale bardziej złożona i fascynująca, niż znamy z podręczników. (1:16) Kim byli i jak żyli pierwsi chrześcijanie? (5:23) Migracje i ruchliwość pierwszych chrześcijan (10:15) Czy chrześcijanie byli prześladowani na dużą skalę? (16:34) Z jakich pism korzystali chrześcijanie? (20:10) Kiedy kult stał się ważną częścią chrześcijaństwa? (24:38) Rola kobiet jako prezbiterek: dlaczego to się skończyło? (29:33) Eremici: zjawisko (32:18) Czy osoby, które się umartwiały, to dawni celebryci? (36:46) Początki świętych miejsc (46:00) Duchowni i ich rodziny

Nagrodzona książka Aleksandry Suławy „Przy rodzicach nie parlować. O polskich powrotach z Francji” odkrywa zapomnianą historię Polaków, którzy w latach 20. XX w. emigrowali za pracą do Francji. Autorka, czerpiąc z rodzinnych doświadczeń, opowiada o ich trudach, tęsknocie za ojczyzną i zderzeniu z polską rzeczywistością po powrocie. Dlaczego wielu spotkało się z uprzedzeniami? Skąd wzięła się ich kulturowa odrębność? To historia o marzeniach, rozczarowaniach i tym, jak trudno żyć na granicy dwóch światów. (0:52) Wstęp o „Francuzach" i rodzinne historie (02:35) Kto był emigrantem francuskim? (05:03) Jak Polacy trafiali za granicę? (12:10) Jak wyglądała codzienność we Francji? (22:55) Kto i dlaczego chciał wracać do Polski? (26:50) Przez kogo Polacy byli namawiani do powrotu? (33:15) Czy „Francuzi" budowali enklawy i wywyższali się po powrocie?

Dlaczego życie osób LGBT+ w PRL było mniej ukryte, niż mogłoby się wydawać? O codzienności osób nieheteronormatywnych w Polsce Ludowej Marcin Zaremba rozmawia z dr. Jędrzejem Bursztą i prof. Agnieszką Kościańską z Uniwersytetu Warszawskiego.

Dlaczego Polska nie powstała 14 kwietnia 966 r., Mieszko z zapałem handlował ludźmi, a granice jego kraju, które pokazujemy na mapach, są umowne? To wszystko tłumaczy archeolog prof. Przemysław Urbańczyk w rozmowie z Agnieszką Krzemińską.

Zapachy kształtują nasze doświadczenie świata, ale jak badać je w historii? O panoramie woni Polski Ludowej i ich kulturowym znaczeniu Marcin Zaremba rozmawia z prof. Błażejem Brzostkiem.

Dlaczego wspólne gotowanie i biesiadowanie łączy? O historii jedzenia i dziejach rozwoju człowieka Agnieszka Krzemińska rozmawia z dr. Piotrem Kołodziejczykiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kto był w Polsce kolaborantem? Na to i na inne pytania odpowiada w rozmowie z Marcinem Zarembą prof. Piotr Majewski, autor książki „Brzydkie słowo na k. Rzecz o kolaboracji”.