Polityka o historii

W tym odcinku rozmawiamy z historykiem Sławomirem Poleszakiem, współautorem (wraz z Rafałem Wnukiem) książki „Niezłomni czy realiści. Polskie podziemie antykomunistyczne bez patosu”, laureatem Nagrody Historycznej „Polityki” im. Mariana Turskiego. To opowieść o dramatycznych decyzjach, jakie musieli podejmować żołnierze AK i członkowie konspiracji po drugiej wojnie światowej. Bez patosu, bez uproszczeń, za to z faktami i przykładami z pierwszej ręki. Dlaczego maj 1945 był momentem przełomowym dla tysięcy ludzi? Jakie były realne dylematy moralne i polityczne dowódców AK? W jaki sposób decyzje z Jałty wpłynęły na losy polskiego państwa podziemnego? Gdzie kończył się opór, a zaczynała brutalizacja i przemoc? Chcesz więcej rzetelnych treści historycznych? Odkryj analizy, rozmowy z badaczami i polecane książki. Skorzystaj ze specjalnej oferty: 30% zniżki na roczną subskrypcję z kodem temat30 na stronie www.polityka.pl/kod/historia30. (00:18) Wstęp do rozmowy (01:32) Maj 1945: jaka była atmosfera polskiego podziemia? (09:50) Czym kierowali się dowódcy Armii Krajowej w swoich decyzjach (14:35) Decyzje Jałty a wpływ na struktury państwa polskiego (18:04) Pomysł na nową formę konspiracji (25:33) Jak wyglądało zaangażowanie wywiadu (32:25) Życiorysy, na podstawie których opowiadane jest polskie podziemie (38:36) Brutalizacja życia codziennego (40:54) Podsumowanie.

Dzieciństwo kojarzy się dziś z zabawą, nauką i opieką dorosłych. Ale jeszcze w XIX i XX w. tysiące dzieci w Polsce zamiast szkoły trafiało do fabryk, kopalń i na służbę. Pracowały od najmłodszych lat, często wycieńczone, głodne, bez dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej. W rozmowie inspirowanej książką Magdaleny Kopeć „Pastuszkowie, gazeciarze, tkaczki” mówimy o losie dzieci robotników, służących i ulicznych sprzedawców. Poruszamy temat milczenia wokół pracy dzieci, braku źródeł historycznych i mechanizmów psychologicznych, które wpływają na pamięć dorosłych o tamtych czasach. (00:12) Wstęp do rozmowy z Magdaleną Kopeć (01:04) Skąd pomysł na książkę o pracy dzieci (03:34) Dlaczego dorośli nie chcieli wspominać pracy z dzieciństwa (08:34) Dziecko jako tabula rasa; dlaczego dzieci chciały być jak rodzice? (11:52) Gdzie dzieci pracowały najczęściej (15:30) Praca dzieci, która reperuje budżet rodzinny (19:07) O obowiązku edukacji dzieci (27:05) Gdzie dziecko miało gorzej: na wsi czy w mieście (32:38) Jak praca wpływała na ciała dzieci (38:17) O dzieciach, które trafiły na ulicę (45:50) Wspominanie i wypieranie dzieciństwa (52:32) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję standard, kupując ją na stronie sklep.polityka.pl.

Kto wymyślił warszawskie getto? Jaką rolę w polityce prowadzącej do Zagłady odegrali inteligenci? Niemiecki reżim okupacyjny potocznie kojarzy się z sadystycznym gestapowcem bądź tłustym i przekupnym żandarmem. Zapominamy, że stworzyli go Niemcy i Austriacy ze stopniem doktora. Doktor przed nazwiskiem mieli Hans Frank bądź Ludwig Fischer, gubernator Dystryktu Warszawskiego. Wszystko miało być racjonalnie zaplanowane i, jak się wkrótce okazało, śmiertelnie skuteczne. O początkach warszawskiego getta z Justyną Majewską, autorką książki „Mury i szczeliny. Przestrzenie getta warszawskiego”, za którą otrzymała tegoroczną Nagrodę Historyczną im. Mariana Turskiego w kategorii debiuty, rozmawia Marcin Zaremba. (00:17) Wstęp (01:05) Kto wymyślił warszawskie getto (08:08) Czemu na początku miało służyć koncentrowanie Żydów w jednym miejscu (10:05) Dwa duże plany Niemców względem Żydów (13:47) Kto był organizatorem Zagłady Żydów? Kim byli ci ambitni Niemcy? (18:08) Co było najgorsze w codziennym funkcjonowaniu w warszawskim getcie (22:43) O szczelinach w życiu getta (27:40) O ogłoszeniach drobnych (29:52) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję standard, kupując ją na stronie sklep.polityka.pl.

Czy w XI-wiecznym Kościele naprawdę istniała „sodomicka zaraza”? Dlaczego papież milczał wobec homoseksualizmu wśród duchownych? I kim był Piotr Damiani: fanatycznym moralistą czy wizjonerskim intelektualistą? Prof. Krzysztof Skwierczyński z Uniwersytetu Warszawskiego zabiera nas w podróż przez cielesne i duchowe napięcia średniowiecza. Mówimy o seksualności, płci, hipokryzji, reformie Kościoła i traktatach, które przez wieki zalegały w papieskiej szkatułce. Damiani pisał o „płci anielskiej”, pokusach Chrystusa i roli męskości w kapłaństwie. Choć przez wieki nierozumiany, dziś wraca jako jeden z najciekawszych myślicieli epoki. Z prof. Skwierczyńskim rozmawia Agnieszka Krzemińska. (00:12) Wstęp (01:00) Kim był Piotr Damiani i czym zasłynął (07:45) O najcięższych grzechach (16:45) O tym, jak tworzyło się społeczeństwo represyjne (23:47) Damiani o kwestiach płci: czym była trzecia płeć? (30:27) „Przebieranki”: co oznaczały? (39:45) Nasze wyobrażenie o kwestiach seksualnych w średniowieczu (48:15) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję standard, kupując ją na stronie sklep.polityka.pl.

Przeszłość nie była łaskawa dla kobiet — w podręcznikach historii dominują mężczyźni, kobiety często pozostają w tle. Starożytny Egipt to wyjątek. Kobiety potrafiły tu zrobić karierę, rządzić i prowadzić interesy, a Herodot pisał z przerażeniem o ich swobodzie. W pierwszym odcinku naszego nowego cyklu przyglądamy się Egipcjankom: królowym, kapłankom, poetkom i zwykłym mieszkankom kraju nad Nilem. Z dr. Filipem Taterką sprawdzamy, jakie naprawdę miały prawa, możliwości i jak były postrzegane. Startujemy z serią, w której będziemy odkrywać, jak kobietom — liderkom, polityczkom, ale też zwykłym obywatelkom — żyło się w przeszłości. Zapraszamy w podróż do świata, gdzie nie tylko faraonowie mieli głos! (00:12) Wprowadzenie i początek cyklu „Kobiety w historii” (02:05) O badaniach polskich archeologów i kobietach, które sprawowały władzę w starożytnym Egipcie (05:24) Kobiety na tronie: samodzielne rządzenie czy wpływy doradców? (10:10) Charakterystyka rządów Kleopatry (13:04) Jak wyglądało życie codzienne kobiet w starożytnym Egipcie oraz ich prawa (16:15) Ścieżki kariery dostępne dla kobiet w starożytnym Egipcie (20:18) Edukacja dziewcząt: możliwości i ograniczenia (30:44) Wizerunek kobiet w literaturze starożytnego Egiptu (37:10) Jak wyglądała ochrona zdrowia kobiet w starożytnym Egipcie? (39:45) Do czego aspirowały i o czym marzyły? (50:00) Relacje homoseksualne między kobietami w Egipcie (56:56) Podsumowanie rozmowy. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Zwiedzamy Florencję! Ale od czego zacząć, gdy sztuka atakuje z każdej strony? Jak nie oszaleć od piękna i nie paść ofiarą syndromu Stendhala? Przylatujemy... a raczej przyjeżdżamy pociągiem z Bolonii lub Pizy i ruszamy w miasto. Z pomocą prof. Haliny Manikowskiej odkrywamy Florencję: od fresku Masaccia w Santa Maria Novella, przez dzieła Brunelleschiego, Giotta i Michała Anioła, aż po Ogrody Bardinich z widokiem na kopułę. Po drodze panino con trippa i bistecca alla fiorentina. Plan zwiedzania, który ratuje przed sztuką w wysokim stężeniu. (00:12) Wstęp (00:49) Zwiedzamy Florencję: od czego zaczynamy? (02:30) Kościół Santa Maria Novella: pierwsze obrazy z perspektywą i niesamowite freski (04:18) Syndrom Stendhala: dlaczego nie da się zobaczyć wszystkiego we Florencji w weekend (06:08) Mercato di San Lorenzo: największy targ we Florencji. Co zjeść? (07:45) Zwiedzamy Pałac Medyceuszy (12:30) Szpital Niewiniątek, czyli wizytówka Florencji (14:53) Kim był Filippo Brunelleschi dla Florencji? Wybitny rzeźbiarz i architekt (19:20) Santa Maria del Flore: kopuła zbudowana przez Brunelleschiego, widoczna w całej Florencji (25:04) Piazza Della Repubblica i kolumna obfitości (28:15) Piazza della Signoria: dlaczego powstał dzięki walkom politycznym (31:35) Donatello: rzeźbiarz bardzo ważny dla Florencji (33:30) Galeria Uffizi (34:57) Trzy galerie sztuki we Florencji, które warto zobaczyć (38:55) Kościół Santa Croce: co w środku? (41:35) San Miniato al Monte: kościół na wzgórzu (46:10) Co zjeść na koniec takiej podróży po Florencji (48:00) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Hiperinflacja, bankructwa, wojna celna z Niemcami i Wielki Kryzys. Jak II RP w ogóle przetrwała? Ten odcinek to ekonomiczna podróż po jednym z najtrudniejszych okresów w historii Polski: dwudziestoleciu międzywojennym. Marcin Zaremba rozmawia z Andrzejem Krajewskim, autorem książki „Rzeczpospolita kryzysowa”, o tym, jak wyglądało życie w kraju, który wstał z wojennej ruiny, a potem obrywał ekonomicznie nokaut za nokautem. Odcinek o tym, jak władze radziły sobie z gigantyczną inflacją, jak Grabski wprowadził nową walutę, czemu Piłsudski miał szczęście i jak polski węgiel ratował Brytyjczyków. A także – czy dało się wtedy uniknąć recesji i jak naprawdę działał Centralny Okręg Przemysłowy. (00:12) Wstęp (01:05) Jak żyło się gospodarczo w II Rzeczpospolitej? Czy było gorzej niż dzisiaj? O pożyczkach, dodrukach i inflacji (04:40) Jak wyglądał ówczesny budżet państwa (09:18) Strategie walki z drożyzną (11:41) Powstanie nowego rządu z Władysławem Grabskim na czele: reformy i nowa złotówka (16:00) Konwencja górnośląska i zakaz polskiego węgla na terenie Niemiec (22:00) Dlaczego Piłsudski był szczęściarzem? I jak polski węgiel uratował Wyspy Brytyjskie (26:02) Kryzys ekonomiczny od 1930 r. i kreatywna księgowość (32:20) Czy dałoby się wyciągnąć Polskę z Wielkiego Kryzysu? Symulacje (36:30) O działalności Centralnego Okręgu Przemysłowego (40:48) Ogromne wydatki na zbrojenia (42:30) Podsumowanie

Kim byli Piastowie, pierwsza polska dynastia królewska, i dlaczego wiemy o nich tak mało? W tym odcinku rozmawiamy z prof. Piotrem Węcowskim, mediewistą z Uniwersytetu Warszawskiego, który przybliża historię Piastów. Od Mieszka I, przez Bolesława Chrobrego, aż po Kazimierza Wielkiego, który „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Jakie fakty kryją się za tymi znanymi hasłami? Jakie tajemnice skrywają badania DNA i jak archeologia pomaga w odkrywaniu prawdy o początkach polskiego państwa? Odpowiadamy na pytania o polityczne dylematy Piastów, ich małżeństwa, wewnętrzne konflikty i wpływ na Europę. A także o to, czy Piastowie byli rzeczywiście liczącą się dynastią. (00:12) Wstęp: rozmowa o Piastach (01:05) Kim byli Piastowie i skąd się wzięli? (03:46) Różne teorie na temat pochodzenia Piastów (06:30) Współpraca historyków z archeologami: dlaczego jest kluczowa? (07:45) Mieszko I i Dobrawa: pierwsze informacje o początkach państwa (10:34) Ile żon miał Mieszko I? (12:28) Mieszko I: gorliwy chrześcijanin czy polityk? (16:39) Kiedy po raz pierwszy pojawiła się nazwa „Piastowie”? (18:50) Piastowie a kwestia wydziedziczenia (22:00) Genealogia Piastów: jak wyglądały ich linie? (27:09) Liczba i charakter linii Piastów (32:38) Jakie znaczenie mieli Piastowie na tle Europy? (40:14) Kazimierz Wielki: jak zdobyć fundusze na rozbudowę Polski? (44:50) Ostatni przedstawiciele Piastów (48:40) Piastówny po Kazimierzu Wielkim: czy kiedykolwiek zasiadły na tronie? (51:04) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Czy polscy Żydzi masowo popierali komunizm? Mit „Żydokomuny” upraszcza i zniekształca historię. Faktem jest, że część ocalałych z Holokaustu wstąpiła do partii komunistycznej, widząc w niej szansę na przetrwanie i awans. Ale wielu zajęło się odbudową żydowskiego życia religijnego i kulturalnego, tysiące pracowało jako górnicy i rzemieślnicy. Większość ostatecznie wybrała emigrację, zwłaszcza po pogromie kieleckim. O powojennych wyborach polskich Żydów Marcin Zaremba rozmawia z dr. Kamilem Kijkiem. Punktem wyjścia do dyskusji jest wystawa „1945. Nie koniec, nie początek” w Muzeum Polin, ukazująca skomplikowane losy ocalałych. (00:12) Wprowadzenie (02:04) Stosunek Żydów do komunizmu po drugiej wojnie światowej (04:14) Żydzi w Polskiej Partii Robotniczej (07:20) Żydzi nie będący komunistami, lecz wspierający komunizm: przyczyny zjawiska (12:00) Sytuacja rabina Dawida Kahane (18:22) Odbudowa społeczności żydowskiej w powojennej Polsce (21:05) „Bitwa o handel”: losy żydowskich przedsiębiorców po wojnie (27:40) Dążenie do odwetu na faszystach i nazistach (33:55) Przyczyny presji na niezwiązane z komunizmem organizacje żydowskie (39:16) Walka z kosmopolityzmem (43:08) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Jakie sekrety skrywa Akropol? Co widać ze wzgórz, które zmieniają perspektywę na starożytne miasto? Agnieszka Krzemińska rozmawia z prof. Markiem Węcowskim, jednym z najlepszych znawców starożytnej Grecji, który zabiera nas w unikalną wycieczkę po Atenach. Zaczynamy od widoku ze wzgórz, by potem odwiedzić Muzeum Akropolu, Agorę i Keramejkos, czyli nekropolię. Prof. Węcowski dzieli się fascynującymi szczegółami o historii miasta, jego architekturze i życiu codziennym starożytnych Aten. Nie zabraknie też informacji o tym, co zjeść i gdzie się ukryć przed palącym słońcem. Odkrywamy Ateny z nowej perspektywy – nie tylko jako turyści, ale i badacze historii. (00:00:12) Wstęp (00:01:20) Od czego zacząć zwiedzać Ateny i dlaczego nie od Akropolu? (00:02:01) Na start: wzgórza ateńskie (00:04:24) Muzeum Akropolu: historia budowy (00:10:00) Wielkie Propyleje: dlaczego wokół budynku były takie kontrowersje (00:14:33) Wzgórze Pnyks i teatr polityczny – czym był? (00:19:04) „Doświadczenie cienia” w Atenach – jak to rozumieć? (00:21:37) Park Archeologiczny w Atenach, kierunek: Agora! (00:23:04) Co zjeść w okolicach Agory? Ulubione dania prof. Węcowskiego (00:25:08) Jaką rolę odgrywała Agora i od czego zacząć zwiedzanie (00:28:38) Archiwum europejskie: jak wyglądała pierwsza baza danych? (00:38:20) O publicznie spisanych ateńskich prawach (00:35:57) Hefajstejon (dawny Tezejon): dlaczego świątynia została zamieniona na kościół chrześcijański (00:39:58) Dlaczego Ateny są ubogie, jeśli chodzi o architekturę starożytną? (00:42:18) Teatr Dionizosa: jak wyglądał w starożytnej Grecji (00:46:14) Jak rozchodził się głos w teatrze ateńskim (00:50:37) Karamejkos, „najpiękniejsze przedmieście Aten”: jak zmieniały się greckie mody pośmiertne? (00:59:45) Spacer przez ateńską Plakę: dzisiejsze stare miasto Aten (01:03:50) Podsumowanie. Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.