Bernard Hammelburg | BNR

De 'aso's' zoals premier Rutte ze noemt, roeren zich, maar waar is de milieulobby? Kortom: het jaarlijkse ritueel van de Zwarte Piet-rellen is de waanzin ten top, met uit de voetballerij afkomstige, bijklussende pro-Piet-hooligans als gangmakers. We horen wel in één keer bij het grote nieuws, tussen de grote landen, met hun grote hetzes. Amerika heeft de migrantenkaravaan, Turkije heeft Gülen, Frankrijk heeft de vakbonden. Rusland heeft Brussel. En Nederland heeft Zwarte Piet. De hoeveelheid aandacht die Zwarte Piet in binnen- en buitenland trekt is, in elk geval naar journalistieke maatstaven, enorm. Persbureau Sputnik, spreekbuis van de Russische regering, haakte kwijlend in op de suggestie dat de anti-Piet-beweging financiële steun ontvangt van miljardair George Soros, de absolute favoriet van alle complotdenkers. De Britse Independent noemt het rellen rondom de omstreden kerstmis-figuur, bekend als Zwarte Piet, een formulering die ook The Sun gebruikt. De New York Times wijst op provocaties, maar geen geweld van de kant van de anti-Piet-demonstranten. Het Vlaamse Laatste Nieuws veegt de pro-Zwarte Piet-supporters op één hoop met Pegida en Geert Wilders. Rellen om een kinderfeestje. Rutte heeft gelijk: hoe slagen ze er in een gezond maatschappelijk debat over discriminatie bewust te laten ontsporen over de hoofden van onze kleine medeburgers heen, die niet alleen geloven in Sinterklaas, een over zonnepanelen lopende schimmel, en die allang verdwenen, zwart-walmende schoorsteen?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Veel mensen vrezen een herleving van de Koude Oorlog. Als je de definitie hanteert van de Spanjaard Don Juan Manuel uit de 14de Eeuw, de eerste die de term gebruikte, zit er misschien iets in. Hij bedoelde het toenmalige conflict tussen christendom en islam, en dat die spanning er opnieuw is, kun je moeilijk ontkennen. George Orwell gebruikte de term Koude Oorlog in 1945 als eerste in de moderne tijd, als omschrijving van de toenemende dreiging van een atoomoorlog. Met de huidige bouw van nieuwe Russische kernraketten, en het Amerikaanse voornemen om het verdrag over korte afstandswapens te verscheuren, zou je kunnen zeggen dat die Orwelliaanse dreiging inderdaad toeneemt. Toch doet de huidige situatie meer denken aan de Eerste Wereldoorlog, die niemand tot op de huidige dag kan uitleggen, en met 20 miljoen slachtoffers een van de grootste slachtpartijen uit de geschiedenis was. Diezelfde perverse factoren speelden een rol; nationalisme, vreemdelingenhaat, antisemitisme, isolationisme. Groot-Brittannië, Frankrijk en Rusland waren gelegenheidsbondgenoten. Hetzelfde gold voor Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Italië en het Ottomaanse Turkije. Bittere, bijna sektarische haat lag eraan ten grondslag, en ordinair landjepik. Zoals het Midden-Oosten, dat door het Britse-Franse duo Sykes en Picot met rechte liniaallijnen op een landkaart, in het geheim en met instemming van Rusland, tussen Britten en Fransen werd verdeeld. Daar ligt nog steeds de kern van veel conflicten in het Midden-Oosten. De huidige verharding in Europa, en de teloorgang van de liberaaldemocratie, vertonen overeenkomsten met de opmaat naar de Eerste Wereldoorlog. Het toenemende racisme en antisemitisme roepen herinneringen op aan de opmaat naar de Kristallnacht het ligt allemaal in elkaars verlengde. Macron wees in zijn herdenkingstoespraak terecht op het gevaar van nationalisme. Oude duivels komen terug aan de oppervlakte, zei hij. Ze staan klaar om chaos en dood te zaaien. Hij heeft gelijk, de stem van de redelijkheid dreigt te worden overschreeuwd.See omnystudio.com/listener for privacy information.

1. Trump noemt het een enorme overwinning voor de Republikeinen. Heeft hij gelijk? Hij heeft een punt. De Republikeinse meerderheid in de Senaat groeide. Vooral overwinningen in de swing states Florida en Ohio waren heel belangrijk. De Democraten namen het Huis van Afgevaardigden over, maar het is een flinterdunne meerderheid. Wetten die het Huis aanneemt en in Republikeinse ogen ongunstig zijn, worden in de Senaat getorpedeerd. 2. Je hoort steeds dat het Huis het Trump lastig kan maken, bijvoorbeeld door onderzoeken naar hem in te stellen of zijn belastingaangifte op te eisen. Is dat waar? Jazeker, de meerderheidspartij in het Huis heeft veel macht en kan inderdaad de jacht op Trump openen. De vraag is of de Democraten dat echt gaan doen. De midterms zijn altijd de start van de nieuwe presidentsrace. De Democraten hebben geen sterk verhaal, geen strakke boodschap, dus die moeten uitkijken dat ze strategisch niet de fout ingaan door in te blijven zetten op kritiek op Trump. Bij deze verkiezingen heeft dat duidelijk onvoldoende gewerkt. 3. Hoe is precies de taakverdeling tussen Huis en Senaat? Het lijkt een heel klein beetje op onze Eerste en Tweede Kamer. Het belangrijkste verschil is dat beide huizen wetten kunnen aannemen en amenderen, en de volgorde doet er niet toe. Als de teksten niet overeenkomen, moet het allemaal opnieuw. Globaal kun je zeggen dat het Huis over geld gaat, en de Senaat over benoemingen. 4. In 2020 zijn er weer verkiezingen. Hoe zit dat precies? In het Huis zitten 435 leden. Zij worden voor twee jaar gekozen. De Senaat telt 100 leden, die een termijn van zes jaar hebben. Elke twee jaar wordt een derde van de Senaat gekozen. Elke vier jaar kiest Amerika een president. In 2020 vallen de presidents- en Congresverkiezingen dus samen. En voor alle races beginnen de campagnes nu al vrijwel meteen. 5. Doet Trump in 2020 weer mee? In zijn persconferentie, afgelopen woensdag, bevestigde hij dat nog eens. Dat betekent dat de kans dat en Republikeinse tegenkandidaten komen, minimaal is. Daar ligt de kans van de Democraten. Door de meerderheid in het Huis kunnen ze zich beter profileren. Je zou zeggen: op een bevolking van 320 miljoen mensen moet er toch een goede kandidaat te vinden zijn. Dank, Peter Vriens. In de Wereld volgens Hammelburg beantwoord ik elke zaterdag 5 vragen over een internationaal thema. Heeft u een onderwerp, stuur dan een tweet naar @BNR of een mail naar onlineredactie@bnr.nl.See omnystudio.com/listener for privacy information.

En hij heeft nog gelijk ook. Het Obamisme is zowat vergeten, de liberale democratie begint te vervagen als een oude sepiafoto. Trump en het Trumpisme blijven nog zeker twee, en waarschijnlijk nog zes jaar. Is het Trumpisme een beweging of een bevlieging? Dezelfde vraag kun je stellen over het Hongaarse Orban-isme, het Poolse Kaczinski-isme, het Oostenrijkse Kurtz-isme of het Braziliaanse Bolsanaro-isme. Het antwoord ligt niet in het succes van deze neo-nationalisten, maar in het ontbreken van een liberaal-democratisch antwoord. De liberaal-democratie heeft simpelweg geen aansprekend verhaal. De oppositie van de Amerikaanse Democraten, geconcentreerd in en om de grote steden, bestaat voornamelijk uit het tekeergaan tegen het Trumpisme. Des te belangrijker is het om nog eens naar de geografische verhoudingen te kijken. De tien grootste Amerikaanse steden omvatten tien duizend vierkante kilometer nauwelijks zoveel als de twee kleinste staatjes, Rhode Island en Delaware bij elkaar. In die tien steden wonen maar 27 miljoen mensen. Silicon Valley, die paradijselijke motor van vernieuwing en vernuft, is even groot als Texel. Op een Amerikaanse bevolking van 320 miljoen en een oppervlakte van 10 miljoen vierkante kilometer stellen die grote steden en het technologische hart van het land nauwelijks iets voor. Zet dat af tegen het Midden-Westen en het Zuiden, het Republikeinse hartgebied. Net zo groot als Europa, met 190 miljoen inwoners en heel veel Trumpisten. Is dat Trumpisme voor hen een beweging of een bevlieging? Ik denk het laatste, want de beweging is eigenlijk alleen die ene man, Donald Trump. Maar als die inderdaad nog zes jaar blijft zitten, is de bevlieging wel degelijk een beweging geworden.See omnystudio.com/listener for privacy information.

1. Wat kiezen de Amerikanen zoal? Van alles: gouverneurs, bijvoorbeeld, maar ook schoolraden, sheriffs, plaatselijke rechters, alle staatsparlementen. Maar het spannendst zijn natuurlijk de parlementsverkiezingen: alle 435 leden van het Huis van Afgevaardigden, en een derde van de 100 senatoren. Beide huizen hebben nu een Republikeinse meerderheid. 2. Je hoort van alles over de kansen. Hoe zit het nu precies? Amerika heeft een districtenstelsel, dus in de strijd om zetels spelen meestal lokale kwesties een rol. Van de 435 zetels in het Huis van Afgevaardigden zijn veruit de meeste niet interessant, omdat het om uitgesproken Republikeinse of Democratische districten gaat, dus daar verandert niets. In ongeveer 50 districten is het spannend. Nu hebben de Republikeinen met 235 zetels de meerderheid, maar volgens de meeste peilingen kunnen de Democraten de meerderheidspartij worden. De Senaat telt 2 leden per staat, dus 100 in totaal. De Republikeinse meerderheid is daar 51 tegen 49. Omdat van de 34 beschikbare zetels ook daar de uitkomst al vaak vaststaat, gaat het maar om een stuk op 10 twijfelgevallen en de kans is groot dat de Republikeinen weer winnen. 3. Als Trump beide huizen zou verliezen, wat betekent dat? Dat maakt het lastig, maar het is niet ongebruikelijk. Clinton verloor na twee jaar de meerderheid in beide huizen, Bush junior verloor het Huis van Afgevaardigden, Obama verloor beide huizen. Ze bleven desondanks alle drie acht jaar president. Bovendien is Trump als dealmaker misschien best in staat met de Democraten te werken. 4. En het omgekeerde: als de Republikeinen beide huizen winnen? Dan verandert er niets, want nu heeft Trump ook beide huizen. Voor de Democraten zou het een ramp zijn en volgens veel Amerikanen eigenlijk ook voor de democratie. Trump heeft dictatoriale trekjes en daar maken veel mensen zich zorgen over. Aan de andere kant: als die zorgen zo groot zijn, waarom is de opkomst altijd zo laag, en waarom stemmen die verontruste burgers dan niet op de Democraten? 5. Zijn de Republikeinen eigenlijk blij met Trump? De meeste Republikeinse kiezers wel, maar onder Republikeinse politici lang niet iedereen. Liberale Republikeinen zitten in een spagaat, maar ze danken hun macht wel aan Trump. Dank, Cor Franssen. In de Wereld volgens Hammelburg beantwoord ik elke zaterdag vijf vragen over een internationaal thema. Hebt u een onderwerp? Stuur dan een tweet naar @BNR of mail naar onlineredactie@bnr.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Je kunt zeggen: niemand wordt racist of antisemiet, dat ben je of ben je niet. Je kunt ook zeggen: iedere democratie heeft niet voor niets wetten tegen haatzaaien, maar wat is haatzaaien precies? Voor zalen met boze, vaak racistische witte mannen hameren op nationalisme zit er dicht tegenaan. Charles de Gaulle zei ooit: Vaderlandsliefde betekent dat je in de eerste plaats van je eigen volk houdt; nationalisme betekent dat je haat voor andere dan je eigen mensen voorop staat. Op de fout van het verwarren van vaderlandsliefde en nationalisme heeft Trump niet het monopolie. Maar het voeden van haatgevoelens door de moslimban, door het fulmineren tegen de zogenaamde karavaan van Latijns-Amerikaanse burgers naar de Amerikaanse grens, door het verspreiden van de klassiek-antisemitische roddel dat rijke Joden als Bloomberg en Soros momenteel bezig zijn de verkiezingen te kopen die haatgevoelens maken het misschien voor een gek gemakkelijker om over zijn laatste remmingen heen te stappen. CNN-baas Jeff Zucker beschuldigt Trump er dan ook van dat hij de gekken van deze wereld als het ware een vrijbrief geeft. Maar ook dat is een gevaarlijk standpunt. Je kunt Trump moeilijk verwijten dat hij de bommengek en de antisemitische moordenaar tot hun misdrijven heeft aangezet. Een gek met een machinegeweer heeft geen briesende president nodig om de trekker over te halen. Dan nog iets. Je kunt de stelling dat Trump gekken een vrijbrief geeft ook omdraaien, al is het een bitter oordeel over zijn kiezers. Het geldt voor al die opmerkelijke politieke leiders die boven komen drijven, van Polen, tot Oostenrijk, tot Hongarije, tot Italië, tot Brazilië, tot Amerika. Allemaal democratische landen, waar kiezers hun leiders een mandaat geven op basis van nep-nationalisme, dat het is wat het is wel degelijk stoelt op vreemdelingenhaat, racisme, antisemitisme, en een hetze dat de echte gek de politicus of burger is die het lef heeft de medemens als gelijkwaardig te beschouwen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

1. Wie zijn de belangrijkste leveranciers? Met stip is Amerika nummer één. In 2017 kocht Saoedi-Arabië voor bijna 18 miljard aan Amerikaanse wapens, dat is een derde van de totale Amerikaanse wapenexport. Het Verenigd Koninkrijk verkocht in 2017 1,5 miljard, Frankrijk ruim 600 miljoen, Duitsland zon 250 miljoen. Duitsland heeft de export trouwens door de affaire-Khashoggi stopgezet. 2. Wat moeten de Saoedis met zoveel wapens? Ze beschouwen zichzelf in toenemende mate als regionale supermacht. De belangrijkste vijand is in soennitische Saoedische ogen het sjiitische Iran. Irak, met zijn sjiietische meerderheid, wordt ook als vijand gezien, evenals de alawitische Syriër Assad. Hetzelfde geldt voor de Huthis in Jemen, tegen wie zij een meedogenloze oorlog voeren. Maar ook in het soennitische buurstaatje Bahrein, waar de Saoedische krijgsmacht in 2011 een sjiitische opstand neersloeg. 3. De westerse regeringen wisten toch al lang voor de moord op Khashoggi dat Saoedi-Arabië een brute dictatuur is? Zeker, maar het gaat om veel geld, en veel werkgelegenheid. Trump overdreef met een half miljoen banen, maar alleen in Amerika gaat het wel over vele duizenden. Er is ook een strategische overweging: ook het westen ziet Saoedi-Arabië als belangrijke regionale macht en bondgenoot. En, oh ja, Saoedi-Arabië heeft ook nog een hoop olie. 4. Merkel stopt de leveranties, Rutte heeft de EU opgeroepen daar ook over na te denken. Gaat de EU om? Nee, ik zie Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk echt niet stoppen met deze lucratieve en volgens hen strategisch belangrijke export. Het gaat bovendien vooral om Amerika. 5. Is een wapenboycot realistisch en zou die werken? Realistisch niet, effectief wel. Kroonprins Mohammed bin Salman zegt wel dat hij, als het westen met een boycot komt, zaken gaat doen met China en Rusland. Maar een omschakeling naar Chinese of Russische systemen is technisch vrijwel onmogelijk. Maar nogmaals: er komt geen boycot. Dank, Niels Klarenbeek. In de Wereld volgens Hammelburg beantwoord ik elke zaterdag vijf vragen over een internationaal thema. Hebt u een onderwerp? Stuur dan een tweet naar @BNR of mail naar onlineredactie@bnr.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Een stuk of zes, zeven, Europese regeringen, waaronder Nederland, eisen nadere opheldering van Riyad, of het afzetten van kroonprins Mohammed bin Salman, of overwegen beperking van de wapenexport naar Saoedi-Arabië. Trump draait om de hete brei heen, omdat verstoring van de Amerikaans-Saoedische relatie een overwinning zou betekenen van die lachende, zwijgende derde, Iran. Maar goed, het Westen roert zich in elk geval. Maar de rest van de wereld? Het grote, machtige China, wereldkampioen doodstraf, zwijgt, Rusland zwijgt heel Azie zwijgt. Egypte, de Emiraten, Bahrein en Jemen staan pal achter Saoedi-Arabië, met gezwollen teksten over het onkreukbare Saoedische leiderschap. De leiders van die landen, met wie het Westen goede relaties heeft, hebben allemaal boter op hun keffiyeh. Wat misschien wel begrijpelijk is, want dat zijn allemaal landen die lak hebben aan mensenrechten, en zich wat wreedheden tegen dissidenten en oppositie betreft nauwelijks van Saoedi-Arabie onderscheiden. Om nog maar niet te spreken van die lachende, zwijgende derde, Iran. De muhlas weten ook wel raad met tegenstanders. Het barbaarse feuilleton van de moord op Khashoggi zal nog wel een tijdje doorgaan. Met een leugenachtige bekentenis van de Saoedis dat ze Khashoggi inderdaad hebben vermoord. Met een Saoedisch excuus aan Khasoggis familie. Met een krankzinnig verhaal over een klunzige dubbelganger die in Khashoggis kleren na de moord het Saoedische consulaat in Istanbul verliet. Met meer feitenmateriaal van de Turken. Het maakt allemaal niets uit nog even, een paar weken, denk ik en ook de westerse wereld doet er verder het zwijgen toe. De nasleep volgt het slachtoffer door te sterven. See omnystudio.com/listener for privacy information.

1. Waarop waren de vier tegen de lamp gelopen agenten uit? Ongetwijfeld naar het onderzoek naar de aanslag op oud-spion Skripal en aanvallen met chemische wapens in Syrië. Op hun laptop stond ook informatie over MH17 en het gebruik van doping door Russische atleten. 2. Waarom vragen ze de informatie niet simpelweg via officiële kanalen? Als lid van de OCPW kunnen ze inderdaad gewoon door de voordeur naar binnen. Maar de groep deskundigen die het onderzoek uitvoert is klein en deelt zijn bevindingen pas helemaal aan het eind. Gedurende het onderzoek is de informatie niet voor de leden beschikbaar. Bovendien weten de Russen dat het onderzoek voor hen slecht nieuws oplevert. 3. Waarom ontkennen de Russen altijd alles en weigeren ze iedere vorm van samenwerking? Poetin geeft voortdurend de indruk dat het allemaal één groot complot is tegen Rusland. Dat voedt het traditionele gevoel van wantrouwen dat de Russen tegen het Westen koesteren. In de tweede plaats zeggen ze voortdurend dat ze willen meewerken, maar dat het vooringenomen Westen dat blokkeert. Tenslotte is het vasthouden aan een leugen geen slechte tactiek, want het Westen komt feitelijk geen stap verder. 4. Hoe kan het dat een van de best getrainde inlichtingenorganisaties zo amateuristisch te werk is gegaan? Mijn indruk is dat de GRU het omdraait en heel bewust bezig is visitekaartjes achter te laten. De boodschap is: ja, het Westen heeft meer geld, een betere krijgsmacht, betere wapens, maar wij hebben iets veel slimmers en beters. Het is goedkoop en kost zelden mensenlevens. Dus komt maar op, Amerika en Europa. 5. Als spionage strafbaar is, waarom zijn de spionnen dan het land uitgezet in plaats van vastgezet? Verschillende redenen. De MIVD zegt: dit gebeurt wel vaker, alleen geven we er nooit ruchtbaarheid aan. Misschien belangrijker was MH17. Als we ooit nog iets van samenwerking met de Russen willen, is het onhandig om te beginnen aan wat de Russen een showproces zouden noemen. Dus zei de MIVD: we doen verder niks, maar we hebben jullie wel door. Dank, Roger van der Spek. In de Wereld volgens Hammelburg beantwoord ik elke zaterdag vijf vragen over een internationaal thema. Hebt u een onderwerp? Stuur dan een tweet naar @BNR, of mail naar onlineredactie@bnr.nlSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Voorop gaat Mohammed bin Salman, bijgenaamd MBS, de machthebber in Saoedi-Arabië. Of het nu voortdurende executies zijn in Riyad, of de massale opsluiting en marteling van critici en dwarsliggers, of de ontvoering van de Libanese premier, hij slaat bij kritiek keihard terug. Canadas commentaar op schendingen van mensenrechten leidde tot het terughalen van alle Saoedische burgers en studenten uit Canada. Dreigende Amerikaanse politici krijgen lik op stuk: nog één woord, of de Saoedis dumpen hun miljarden aan Amerikaanse staatsobligaties. Wil Amerika af van zijn wapendeal met Saoedi-Arabië? Geen punt, Rusland en China staan te popelen. MBS trekt een lange neus. De tweede winnaar is Donald Trump. Hij dreigt met sancties, maar niet met het annuleren van de wapendeals. Van de 55 miljard dollar die Amerika in 2017 aan wapens exporteerde, ging een derde, 18 miljard, naar Saoedie-Arabië. Daarmee is zo veel Amerikaanse werkgelegenheid gemoeid, dat Trump die niet op het spel zet. Dat hoort zijn achterban graag, want die vindt banen belangrijker dan een aan mootjes gehakte journalist. Maar belangrijker: Trump slaagde erin de Amerikaanse dominee Andrew Brunson vrij te krijgen uit Turkse gevangenschap. Natuurlijk ontkent iedereen het verband, maar de deal was duidelijk: Trump steunt Erdogan in zijn woede op de Saoedis, maar daar moest wat tegen overstaan. En hup, daar lag in de Ovale Kamer Brunson op zijn knieën te bidden voor Trump. De derde winnaar is Erdogan. Zijn verontwaardiging over de moord op een journalist op het Saoedische consulaat, midden in Istanbul, krijgt bijval uit de hele westerse wereld. Die keert zich dus in felle bewoordingen tegen Saoedi-Arabië, en Erdogan krijgt een aai over zijn bol. Maar let op: op het symbolisch boycotten van een conferentie, of annulering van een incidentele deal, na, gaat geen enkel land de betrekkingen verbreken of de handel stilzetten. Ook Turkije niet. En die mootjes mensenvlees? Acht, er is nu eenmaal veel mis in de wereld.... See omnystudio.com/listener for privacy information.