DOCS

Er is iets aan de hand met de mannen in Nederland. ‘Laat jij jouw jongen genoeg jongen zijn?’ vraagt de een, terwijl de ander ‘Nog meer voor mannen’ doet. Enkelen luiden de noodklok: ze spreken van een gefeminiseerde maatschappij, en zien geen ruimte meer voor mannelijkheid in onze samenleving. Radiomaker Nikki Dekker vraagt zich af wat er hier precies op het spel staat. Wat verliezen we, als we mannelijkheid verliezen? Hoe voelt het om mannelijk te zijn en wat moet je ervoor doen? En wat is nou precies het mannenprobleem? Nikki gaat ten rade bij vrachtwagenchauffeur Martin, die zich nog ouderwets simpel tot zijn mannelijkheid verhoudt, en met lichte verbazing naar de veranderende wereld kijkt. Ze spreekt met striptekenaar Wide Vercnocke, die al jaren mannenlichamen tekent, over de kracht en het falen van de man. Schrijver Myrthe van der Meer geeft een duiding van de mannelijke manier van in de wereld staan, Melvin vertelt over zijn tijd tussen de onhoudbare jongens op het speciaal onderwijs, en transgender Maik reflecteert op de hokjes waar we steeds opnieuw in geduwd worden.

Wat gebeurt er wanneer de waarheid aan het licht komt? In elk geval iets waardoor je anders tegen de wereld aan gaat kijken. Dit fenomeen laat zich omschrijven als het ‘Sinterklaas-effect'. Nu de pepernoten weer in de winkel liggen is het hoog tijd om de verbazende effect van deze leugen en vele anderen opnieuw tegen het licht te houden. Bente Hamel verzamelde verhalen over leugens en waagde zich aan het experiment om ze in de blender te doen en het geheel te laten mixen. Het resultaat: een programma over het moment van de waarheid. Een geluidscocktail vol ontregelende gedachtenkronkels.

Radioportret van de 25-jarige dichteres Hannah van Binsbergen, jongste winnares ooit van de VSB-poëzieprijs 2017 voor haar bundel Kwaad gesternte. Tom Rooduijn spreekt met haar over leven en werk en bezoekt voor de dichteres belangrijke locaties. Samen doen ze bij uitgeverij Vleugels een bundel verschijnen met in het Nederlands vertaalde gedichten van de door Van Binsbergen bewonderde Russische dichteres Nika Toerbina (1974 – 2002).

Het lijkt zo verdomde makkelijk: een gebogen buis met drie ventielen, meer is het niet. En toch is de trompet een berucht instrument, dat zich nauwelijks laat temmen. Om van de een naar de andere hoge noot te komen gaat het om minieme veranderingen in de opening van de lippen, soms minder dan een tiende van een millimeter. Tegelijk is er een grote stoot lucht nodig om die noot mogelijk te maken. En dus ligt het falen om de hoek. Bovendien klinkt het schelle geluid van een trompet overal doorheen. “Zelfs een dove kan het horen.” Trompetspel vergt daarom vooral durf. Nooit in paniek schieten, zelfs niet na een foutje. Toeslaan op het juiste moment. Niet voor niets staan de trompettisten op het conservatorium bekend als de ‘Bokito-afdeling’. Trompettist Frank van der Poel raakte overspannen van de druk om altijd maximaal te presteren. En zat een paar jaar nogal depressief thuis. Uiteindelijk ontdekte hij dat er alleen een maximale inspanning op de trompet geleverd kon worden met een maximale ontspanning. Even afstand nemen, een wandelingetje, een kopje koffie, doet dan vaak wonderen. Eric Vloeimans deed dat al van nature. Hij was aanvankelijk helemaal niet zo talentvol. “Ik kwam met hakken over de sloot door de toelating van het conservatorium, na eerst een keer te zijn afgewezen.” Hij heeft zich nooit ingelaten met het mannetjesputters-wereld van de trompettisten maar vooral naar zijn kenmerkende geluid gezocht. De meeste trompettisten is dit niet gegeven. Ze blijven dag in dag uit door oefenen. Maar de trompet daagt hen uit. Amateur-trompettist Bart van Zutphen: “Het is zo’n weerbarstig ding. Je oefent soms weken en komt totaal niet vooruit. En dan opeens is er die dag, kadootjesdag, dat alles lukt. Dat je de sterren van de hemel speelt. Dat je elke noot raakt. Voor die kadootjesdag doe ik het.” Voor de documentaire ‘Het martelinstrument’ sprak radiomaker Jan Maarten Deurvorst met vele amateurs en professionele trompettisten over de aantrekkingskracht van de trompet en de pijnlijke pogingen om het gedroomde geluid uit het instrument te krijgen.

Radio Doc is hét documentaireprogramma van Radio 1. Met iedere week een kort én een langer verhaal over onderwerpen die mensen in Nederland bezighouden.

Op een dag vindt radiomaker Joyce de Badts een etuitje met de eerste brieven van haar opa aan haar oma. Ze zijn geschreven in de jaren vijftig en roepen het beeld op van een eenvoudige boerenzoon die smoorverliefd is op zijn meisje. Maar het etui bevat ook andere brieven. Het zijn brieven van een andere man, die in niets lijkt op de opa van Joyce. Toch zijn ze geschreven in dezelfde periode. Welke keuze maakte haar oma? En wat waren de gevolgen? Een familieverhaal over de kantelpunten in ons leven.

Pepijn (10) en Bebiene (12) eten elk jaar bami op de verjaardag van hun vader. Zijn lievelingsgerecht. Bebiene vraagt zich wel af waar haar vader op dat moment is: bij zijn ouders, zijn broer of toch bij hen? Pepijn voelt zijn aanwezigheid ook, maar dan vaak als hij iets stouts doet. Zoals wanneer hij stiekem op de iPad speelt. Als hij de volgende dag struikelt, denkt hij dat zijn vader hem straf geeft vanuit de hemel. Corry (81) en Adriaan (86) zijn 15 jaar samen. Ze ontmoetten elkaar op de begraafplaats, terwijl ze beiden aan het rouwen waren bij het graf van hun partners. Sindsdien is het of ze met z’n vieren in een huis wonen. Franka (53) heeft haar vader nooit gekend. Hij overleed toen ze nog in de buik van haar moeder zat. Heel haar leven heeft ze naar hem gezocht, totdat ze naast zijn graf stond en zijn botten werden opgegraven. Een stukje van haar vader nam ze mee naar huis. In ‘Het botje van mijn vader’ horen we drie huishoudens waar mensen wonen die er niet meer zijn. Ze worden in leven gehouden door degenen die achterbleven. Een documentaire van Babette Rijkhoff over het loslaten én het vasthouden van een dierbare.

Als Ebeltje tien jaar oud is, blijft hij per ongeluk haken aan een opstijgende luchtballon. Hij houdt zich stevig vast aan het ankertouw en wordt honderden meters meegesleurd voor hij eindelijk weer vaste grond onder de voeten krijgt. Het lijkt een wonder dat de jongen weer heelhuids terugkomt, maar misschien is het een kwestie van pure overlevingskracht, want ook later zal hij in levensbedreigende situaties terechtkomen waar hij zich telkens weer uit weet te redden. Maar een overlever is nog geen held. Dat wordt duidelijk als niet hij, maar zijn kinderen in gevaar komen en de volwassen Ebel nergens te bekennen blijkt te zijn. In Ebeltje volgen podcastmakers René van Es en Richard den Haring de wonderlijke avonturen van Ebel, vanaf zijn reis aan de ballon tot de duistere wereld waar zijn gezin later in terecht komt. Foto: De ballon voor opstijgen en Ebeltjes ‘onvrijwillige vlucht’, zoals de krant het destijds noemde (oktober 1925).

Meer dan alles wil de Nederlander 'respect'. Dat staat zelfs bovenveiligheid en goed onderwijs volgens onderzoek van de NPO. Maar wat is respect eigenlijk? En waarom is er altijd ruzie over? Hoe vaker je 'respect' spelt, hoe suspecter het wordt. Radiomaker Marten Minkema gaat op zoek naar de echte betekenis. En ontmoet chauffeurs van rouwauto's (over respect op de weg), cultureel antropoloog JojadaVerrips (over ons dunne laagje respect), en de immer onberispelijk geklede advocaat Theo Hiddema (over respect en etiquette). En op straat probeert Minkema respect te krijgen en te geven aan voorbijgangers, of ze dat nou willen of niet.

Het valt niet te ontkennen dat spanningen in de wereld – terreur, radicalisering, economische onzekerheid – ervoor zorgen dat we steeds vaker met een scheef oog naar 'de ander' kijken. Irritaties nemen toe, en daarmee ook de oproep tot verdraagzaamheid. In de documentaire van Geert van de Wetering en Danielle Emans horen we mensen die de dupe worden van vergaande ergernissen. Gewoon thuis aan tafel, in het verkeer, of door kwetsende handgeschreven brieven van een anonieme afzender. Hoe blijf je verdraagzaam als je wordt geconfronteerd met het hatelijk gedrag van een ander? En zit er een grens aan die verdraagzaamheid?