archiwum edukacji

W dyskursie na temat archiwów, kluczowym punktem odniesienia jest kanoniczny już esej Jacques'a Derridy, w którym skupiał się on na filozoficznych aspektach archiwum: jego roli w konstruowaniu historii i tożsamości oraz mechanizmach pracy pamięci. Podczas wystąpienia zostanie jednak przedstawiona inna propozycja podejścia do kwestii zdjęć w kolekcjach archiwalnych, bardziej skoncentrowana na losach realnych obiektów i praktycznych implikacjach wynikających ze specyfiki różnorodnych artefaktów, bazująca m.in. na obserwacjach Hito Steyerl. Idąc w ślad za niemiecką artystką poruszymy problem kapitału symbolicznego obiektów w zbiorach archiwalnych oraz zastanowimy się co definiuje różne sposoby cyrkulacji zdjęć w historii wystawiennictwa. Postawimy również pytanie o status, jaki w zbiorach mają zasoby pozbawione opracowania, deskryptywnego opisu i wymykające się identyfikacji. Dlaczego dzisiaj chętnie oglądamy zdjęcia z defektami, skażone grzybem i przemijające? A przede wszystkim: czy pośród źródłowej kolekcji można jedynie przebywać podczas kwerend, czy też zostały wypracowane strategie ich prezentacji szerszej publiczności, umożliwiające przekroczenie granicy oddzielającej archiwum od galerii? A może, jak chcą niektórzy teoretycy_czki, należy jednak skryć fotografie w archiwach jako wyraz oporu przeciwko fetyszyzacji widzialności?

Duże formy naczyniowe są znakiem rozpoznawczym Henryka Luli. Do wykonania skomplikowanych brył artysta używa form gipsowych. Gips wchłania zawartą w masie wilgoć. Podstawową bryłą, od której zaczyna pracę, jest kula. Artysta wykleja dwie półkule negatywowej formy plastyczną masę ceramiczną, które po utrwaleniu sklejane są ze sobą. Kolejny etap polega na doklejaniu rzeźbiarskich elementów w postaci piór lub ażurowej siatki wyciskanych w mniejszych foremkach. Praca nad tymi formami wymaga dużej ostrożności, ponieważ materiał jest bardzo kruchy. Po każdym etapie formowania obiekty są retuszowane i suszone. Po wstępnym utrwaleniu surówki, czyli wysuszonej masy, artysta przystępuje do pierwszego wypału na biskwit. Dopiero na tym etapie praca zyskuje trwałość.

Henryk Lula w swojej twórczości poświęca dużą wagę wyrazowi plastycznemu szkliwień. Artysta osiąga wyjątkowe efekty, stosując w opracowywanych przez siebie mieszankach związki metali ciężkich jak na przykład miedź. W połączeniu ze szkliwami miedziowymi Lula stosuję technikę wypału w atmosferze redukcyjnej, która polega na odcięciu dopływu powietrza. Dzięki tej technologii ceramiczne obiekty zyskują połyskliwe powierzchnie o barwie rudej, brązowej lub zielonej.

Ceramika utrwalona w czasie wypału zazwyczaj pokrywana jest warsztwą szkliw, która tworzy nieprzepuszcalną warstwę na naczyniu. Jej użycie nie jest jednak koniecznością. Henryk Lula opracował technologię pracy z barwną gliną wydobywaną w Kadynach koło Elbląga. Obiekty wykonane w tej technice wyróżniają się swoją wyjątkową teksturą. Po pierwszym wypale na biskwit artysta ręcznie szlifuje ściany naczyń, aby odsłonić ziarna i drobiny jasnego szamotu w masie ceramicznej. Dzięki temu formy zyskują również wyjątkowo gładką, lśniącą powierzchnię.

Ceramika Henryka Luli charakteryzuje się prostotą i oszczędnością form. Ascetyczne kształty urozmaicone zostają bogactwem szkliw. Najciekawsze efekty daje zestawienie geometrycznych form z polewami fakturalnymi. Obok zestawiania gładkich powierzchni z grubymi, mięsistymi polewam atrakcyjność tej techniki zdobienia wynika z pewnej nieprzewidywalności. Ostateczny efekt jest bowiem wynikiem reakcji zachodzących w trakcie wytapiania szkliw. Mimo nawet najlepszego rozpoznania technologii, artysta nie jest w stanie do końca przewidzieć w jaki sposób szkliwa mogą spłynąć po naczyniu.

Dla swoich ceramicznych prac Henryk Lula inspiracji szuka zarówno w świecie przyrody jak i nauki. Nie kopiuje istniejących form, ale interpretuje ich plastyczne walory takie jak rytmy czy napięcia. By możliwie najmocniej wydobyć i podkreślić czy to prostotę kształtów czy ich skomplikowane detale, artysta używa czarnej terakoty. Technikę tę opracował z wykorzystaniem gliny z Kadyn o dużej zawartości grubego szamotu. Po pierwszym wypale naczynia były szlifowane, żeby odsłonić zawarte w masie ziarna. Podczas kolejnego wypału w najwyższej temperaturze, glina redukowała się na kolor czarny. Przetarcie szklistym papierem na ostatnim etapie uwypukliło różnice natężenia barwy i dało wrażenie rozmigotania powierzchni.

Jedną z ulubionych technik szkliwienia stosowaną przez Henryka Lulę, jest wykańczanie  powierzchni naczyń srebrnym szkliwem redukcyjnym. Dla uzyskania takiego efektu w ceramice tradycyjnie stosowano roztwór azotanu srebra, ale lustrzany efekt, który był wynikiem takiego procesu nie satysfakcjonował artysty. Lula użył chlorku srebra, który dodał do składu szkliwa. W ten sposób uzyskiwał powierzchnie o dużej różnorodności charakteryzujące się przenikaniem plam srebra z innymi barwami.