Op z’n Kop!

In dit gesprek is psychiater Jim van Os te gast, een vooraanstaande expert op het gebied van psychiatrische epidemiologie. Hij bespreekt de hoge percentages arbeidsongeschiktheid door psychische klachten en wijst op de rol van eenzaamheid in onze samenleving. Jim pleit voor een minder medische en meer sociale aanpak van psychisch lijden, inclusief preventieve maatregelen en groepsactiviteiten, zoals het succesvolle IJslandse model. Ook benadrukt hij de impact van sociale media op eenzaamheid en de kracht van menselijke connecties.

Arjen Boin, hoogleraar Publieke Instituties en Governance aan de Universiteit Leiden, bespreekt de lessen van de coronacrisis en crisismanagement. Hij betoogt dat veel coronamaatregelen weinig wetenschappelijke basis hadden en dat beleidsmakers onvoldoende leervermogen toonden. Boin wijst op de risico's van centralisatie van macht en hoe kritiek op alle genomen besluiten niet moet worden genegeerd. Daarnaast roept hij op tot voorbereiding op toekomstige crises en het herstellen van vertrouwen in de besluitvorming.

In deze aflevering van Op z’n Kop! gaan Marianne Zwagerman en Rick van Velthuysen in gesprek met Jesse Baak en Hendrik Jan Bökkers over de demonisering van het platteland. Vroeger werd er alleen maar lacherig gedaan over boeren, maar nu ontstaat het frame dat plattelandsjongens gevaarlijke macho’s zijn die zich grensoverschrijdend gedragen. De volwassenen op het platteland worden neergezet als anti-overheid, extremistisch en een bedreiging voor de democratie. Een van de aanleidingen voor het gesprek is het WODC-rapport over anti-institutionalisme in Nederland. De minister van Justitie en Veiligheid liet onderzoek doen naar anti-institutioneel extremisme in Nederland. Uit het onderzoek blijkt “dat aanhangers van anti-institutioneel extremistisch gedachtegoed veelal mannen zijn van 40 jaar en ouder, woonachtig in ruraal Nederland.” Het onderzoek is een “exploratieve overzichtsstudie” — dus geen representatief onderzoek met harde data — maar wél een rapport dat straks breed in de media opduikt. Het WODC-rapport framet het platteland als een risicogebied, een voedingsbodem voor extremisme, een bedreiging voor de democratische rechtsorde, waar anti-institutioneel gedachtegoed welig tiert en onderdak wordt geboden aan “geweldsbereide extremisten.” Hoe verantwoord is het om op basis van zo’n dunne basis hele regio’s als risicogroep te framen? En wat doet dat met het vertrouwen in de overheid zelf? Daarnaast is Rutgers een campagne gestart over groepsdruk onder jongens, voornamelijk gericht op jongeren op het platteland. De bedoeling van de campagne is in principe goed — macho-normen bespreekbaar maken — maar ook hier is sprake van het framen van het platteland. Plattelandsjongeren zouden “schadelijke traditionele mannelijkheidsnormen” opleggen aan leeftijdsgenoten. Jesse Blaak schreef een column op X over zijn coming-out op het platteland. Hij herkent zich helemaal niet in het geschetste beeld over homo-haat, waarbij stelselmatig wordt gewezen naar de biblebelt. Ook Hendrik Jan Bökkers, zanger van de Overijsselse rockband Bökkers, is kenner van plattelandsjongeren en voor velen een held en rolmodel. 

In deze aflevering zijn Dirk Gotink, Europarlementslid en lid van de NGO-controlewerkgroep, en Rob Roos, voormalig Europarlementariër en oprichter van 'Samenleven in Vrijheid', te gast. Dirk onthult de geheimzinnige geldstromen van de Europese Commissie naar NGO's en vraagt aandacht voor de afwezigheid van Frans Timmermans bij een hoorzitting. Rob deelt zijn plannen voor de stichting en dereguleringsevenementen. Beide gasten bespreken de noodzaak van transparantie in lobbypraktijken en de politieke implicaties van het schandaal.

In gesprek met Edwin Zasada, voormalig landmachtofficier en auteur van 'Controlekramp', worden de gevolgen van controleverlamming en angst in onze maatschappij belicht. Hij legt uit hoe angst tijdens de coronaperiode leidde tot illusies van controle en wat dit betekent voor onze democratie. Zasada waarschuwt voor de EU's censuurplannen en de rol van factcheckers, en pleit voor minder regulering om burgers meer invloed te geven. Zijn inzichten over risico's en weerbaarheid zijn levendig en spraakmakend.

Patrick van IJzendoorn is correspondent in het VK en vertelt over een schokkend intern BBC-rapport dat bewuste manipulatie onthult. Ton Verlind, oud-omroepbestuurder, bespreekt de tekortkomingen van de Nederlandse journalistiek, zoals activisme vermomd als objectiviteit. Beide gasten pleiten voor meer zelfreflectie en ethiek binnen de media. Ze wijzen op een verontrustende trend van negatief gelabeld nieuws en de druk van clicks, wat de onafhankelijkheid van journalisten in gevaar brengt.

Simon Rozendaal, chemicus en wetenschapsjournalist, onthult de complexe waarheid over de klimaatcrisis. Hij betoogt dat doemscenario’s over klimaatverandering niet langer houdbaar zijn en dat veel stemmen in het debat onterecht worden genegeerd. Kernenergie, benadrukt hij, zou ons veel verder hebben gebracht. Daarnaast bespreekt hij wie er profiteert van alarmisme in het klimaatdebat. Rozendaal pleit voor een pragmatische aanpak van klimaatproblemen en roept op tot de bouw van meer kerncentrales.

Jean Rummenie, demissionair staatssecretaris van Landbouw, deelt zijn visie op het stikstofbeleid en de noodzaak van een multidimensionale aanpak. Ronald Meester, hoogleraar statistiek, bekritiseert het huidige stikstofmodel als onwetenschappelijk en pleit voor betere, empirische metingen. Ze bespreken de paradox van wetenschappelijk bewijs dat niet wordt opgevolgd door beleid, de noodzaak van vernieuwende wetgeving en de impact op de Nederlandse economie en voedselzekerheid. Beiden benadrukken het belang van publieke debatten en een frisse kijk op landbouw.

In dit gesprek is Afshin Ellian te gast, een Perzisch-Nederlandse rechtsgeleerde en filosoof. Hij duidt het recente NOvA-rapport dat politieke partijen beoordeelt op hun rechtsstatelijkheid. Ellian wijst op de gevaren van juridische toetsingen voor politiek en de democratie. Hij bekritiseert de rode kaarten voor veel partijen, met thema's zoals asiel en criminaliteit als brandpunten. Ook wordt er gesproken over de afname van kritisch denken in de maatschappij en de impact van media op politieke discussies.

Dr. Jan van de Beek, wiskundige en cultureel antropoloog, duikt in de soms misleidende wereld van politieke cijfers. Hij legt uit hoe statistieken vaak worden gebruikt als politieke 'windowdressing', vooral rond verkiezingen. Jan verbindt de wachttijden van sociale huurwoningen aan de toewijzing aan statushouders en onthult de impact van gemanipuleerde cijfers op kiezersbeslissingen. Ook bespreekt hij de rol van wantrouwen jegens statistieken en hoe dit de democratische stabiliteit bedreigt. Een must-listen voor iedereen die de waarheid onder druk wil begrijpen!