#226 - Wat staat ons te wachten in 2025? Over Trump, Wilders, cultuurchristendom en een 'opstand in het paradijs' (met René Cuperus en Stefan Paas)
Dec 28, 2024
auto_awesome
Historicus René Cuperus bespreekt zijn voorspellingen voor 2025, met een kritische blik op de uitkomsten van dertig jaar geleden. Hij reflecteert op de impact van populisme en de kloof tussen overheid en burger. Ook komen de rol van religie en cultuurchristendom aan bod, alsook de uitdagingen voor de democratie in een polariserende tijd. Stefan Paas, theoloog, voegt zijn inzichten toe over de dynamiek tussen geloven en de aanhoudende maatschappelijke spanningen. Een prikkelend gesprek over wat ons te wachten staat!
René Cuperus reflecteert op zijn voorspellingen uit 1995 over de opkomst van populisme en nationalist sentiment in Nederland en Europa.
De afname van politieke betrokkenheid onder groepen in 'afgehaakt Nederland' benadrukt een groeiende kloof tussen de elite en de burger.
De overgang van collectivisme naar individualisme onder invloed van neoliberalisme leidt tot een verlies van gemeenschapszin en sociale cohesie.
Deep dives
Toekomstvoorspellingen en actualiteit
De discussie rondom de verwachtingen voor 2025 is een centraal thema, waarbij de gast historische voorspellingen uit 1995 heroverweegt. Historicus René Cuperes presenteerde dertig jaar geleden ideeën over de opkomst van ultrarechtse regeringen in Europa, vooral met het oog op migratie en populisme. Hij reflecteert op hoe enkele van deze voorspellingen tot op zekere hoogte zijn uitgekomen, met een groeiende scepticisme ten aanzien van migratie en een toename van nationalistische sentimenten. Dit benadrukt de continuïteit van maatschappelijke trends, ondanks dat sommige specifieke voorspellingen, zoals vliegende auto's, nooit zijn gerealiseerd.
Radicalisering en bevolking
Er wordt gediscussieerd over de radicaalisering van verschillende bevolkingsgroepen, onder andere door de opkomst van populistische partijen. Cuperes wijst op het gevoel van onvrede onder bepaalde groepen, vooral binnen de regio's, die zich niet meer vertegenwoordigd voelen door de politiek. Deze onvrede heeft geleid tot een afname van politieke betrokkenheid, wat zich uit in een afgenomen opkomst bij verkiezingen. Het gebruik van termen als 'afgehaakt Nederland' geeft aan dat er een duidelijke kloof is ontstaan tussen de politieke elite en de gewone burger.
Sociologische veranderingen in de samenleving
Een belangrijk punt in de discussie is de verandering in de sociale structuur, waarbij het neoliberalisme heeft geleid tot individualisering en een verstoord sociaal contract. Cuperes betoogt dat er een verschuiving heeft plaatsgevonden van collectieve waarden naar een focus op persoonlijke belangen en successen. Dit heeft geleid tot een ondergang van gemeenschapszin en de opkomst van een samenleving waarin mensen zich steeds minder verbonden voelen. Historische verwijzingen worden gemaakt naar de verzuilde samenleving, die nu plaats heeft gemaakt voor fragmentatie en isolatie.
Politiek en de rol van elites
De rol van elites in de politiek wordt uitvoerig besproken, waarbij er zorgen zijn over de invloed van populistische leiders op de democratie. Cuperes benadrukt dat in een gezonde democratie instituties boven personen moeten staan, maar de opkomst van charismatische leiders schept nieuwe uitdagingen. Dit leidt tot situaties waarin de democratische normen en waarden onder druk komen te staan, vooral wanneer politici zich als vijanden van elkaar positioneren in plaats van als constructieve tegenstanders. De consequenties hiervan kunnen catastrofaal zijn voor de stabiliteit van de democratische waardesystemen.
Religie en de toekomst van geloof
De spanningen tussen verschillende religieuze ideologieën, met een focus op de opkomst van de islam in Nederland, komen ook aan bod. Cuperes onderzoekt de mogelijkheid dat de islam een grotere rol zal spelen in de toekomstige samenlevingsstructuren, en hoe dat past binnen de christelijke traditie van Nederland. Ook wordt besproken hoe religie verankerd kan worden in de democratische structuur zonder blootstelling aan extremistische ideologieën. De pijnpunten van secularisatie en de rol van religieuze gemeenschappen in een diverse samenleving worden eveneens aangeduid.
Futures en maatschappelijke uitdagingen
Aan het eind van de aflevering worden de verschillende toekomstscenario's besproken waar Nederland voor staat, waaronder migratie, klimaatverandering en sociale ongelijkheid. Cuperes waarschuwt voor de gevolgen van niet geïntegreerde migratiegolven en noemt de uitdagingen die voortkomen uit voortdurende maatschappelijke transities. De zorg om een instabiele democratie ontstaat uit deze veranderingen, waarbij traditionele waarden in gevaar komen. Er wordt gepleit voor een herstructurering van hoe de politiek interacteert met de burger om een betere verbinding van verschillende sociale lagen te realiseren.
We staan aan de vooravond van 2025 - wat staat ons te wachten? Onze gast van vandaag dacht hier al 30 jaar geleden over na! In 1995 bracht hij een bundel uit met voorspellingen voor 2025. Nu is het bijna zover. Wat is er uitgekomen, en wat niet?
Historicus René Cuperus is bij uitstek geschikt om deze tijd te duiden. Hij analyseert zowel binnen- als buitenland en komt zowel bij de bestuurlijke elite als bij 'afgehaakt Nederland' over de vloer. Maar hij kijkt ook over landsgrenzen heen, voor het prestigieuze Instituut Clingendael onderzoekt hij de kwetsbaarheid van Westerse democratieën.
Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van dit moment? En waar moeten we op letten in het nieuwe jaar?
David Boogerd vraagt het René Cuperus en uiteraard ook vaste gast van De Ongelooflijke: theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.
Een gesprek – en soms ook debat – over een opstand in het paradijs, Trump, Wilders, de islam, cultuurchristendom, de chaotisering van religie en wat deze tijd zo interessant, maar ook gevaarlijk maakt.
