Extreem-rechts. Lex Bohlmeijer in gesprek met Marijn Kruk
Sep 13, 2024
auto_awesome
Marijn Kruk, ideeënhistoricus en auteur van het boek 'Opstand', duikt diep in de razendsnelle opkomst van extreem-rechts in Nederland en Europa. Hij legt de historische strijd tussen moderniteit en conservatisme bloot. Fascinerend is zijn beschouwing van de aantrekkingskracht van Budapest en vergelijkingen met andere populistische bewegingen. Daarnaast verkent hij de ideologieën van ultrarechtse leiders en de gevolgen van hun macht. Ook de uitdagingen voor linkse partijen in de huidige politiek worden grondig besproken.
De opkomst van extreem-rechts in Europa wordt verklaard door een eeuwenlange strijd tussen modernisering en conservatisme, met 1968 als symbolisch keerpunt.
Ondanks de groei van radicale bewegingen, blijft de moderniteit sterker, wat blijkt uit de aanvaarding van emancipatoire rechten zoals het homohuwelijk.
Deep dives
De oorsprong van populistische revolutie
De opkomst van extreemrechtse partijen in Europa vindt zijn oorsprong in de jaren 60, toen sociale emancipatie en individualisme een sterke sprong maakten. Marijn Kruk, een ideeënhistoricus, legt uit dat deze radicalisering van moderniteit door ultraconservatieven wordt bekritiseerd, waarbij zij 1968 als een symbolische vijand beschouwen. Deze figuren, zoals Martin Bosma van de PVV, beweren dat de emancipatie de basis heeft gelegd voor hun tegenreactie. Kruk wijst daarentegen op de eeuwenlange strijd tussen modernisering en conservatisme, van de Franse revolutie tot nu, en suggereert dat deze dynamiek de huidige ontwikkelingen verklaart.
Boze burgers en de ideologie erachter
Bij het onderzoeken van de opkomst van populisme stuitte Kruk op het fenomeen van de 'boze burger', die vaak verschillende en tegenstrijdige gevoelens en ideeën verkondigt. Hij legt de nadruk op de noodzaak om de onderliggende ideologie van de extreemrechtse beweging te begrijpen in plaats van alleen te focussen op de onvrede onder het volk. Kruk benadrukt dat de radical-rechtse ideologie complexer is dan simpelweg het volk tegen de elite; deze beweging heeft een eigen wereldbeeld dat verder gaat dan alleen populistische gevoelens. Dit leidt tot een herziening van de acceptatie van het populisme, dat vaak een radicale ideologie verhult.
Budapest als centrum van illiberale contrarevolutie
Kruk legt uit dat Budapest fungeert als een belangrijk centrum voor de illiberale contrarevolutie en een ontmoetingsplaats voor conservatieve denkers en activisten. Hij observeert dat het regime van Viktor Orbán deze stad heeft gepromoot als een soort 'beloftevol land' voor radicale rechtse aanhangers uit heel Europa en daarbuiten. Hierdoor ontstaat er een duidelijk beeld van hoe deze beweging zich internationaal heeft geörganiseerd en ideologisch versterkt. De aantrekkingskracht van Budapest is niet alleen te danken aan Orbán, maar ook aan de bredere culturele en politieke aspiraties die daar samenkomen.
Paradox van moderniteit en democratische vrijheden
Ondanks de groei van radicale en ultraconservatieve bewegingen, betoogt Kruk dat de moderniteit uiteindelijk sterker is dan de huidige contrarevolutie. Hij stelt dat modernisering doorzet, zelfs als het gepaard gaat met een tegenreactie die de democratische vrijheden kan ondermijnen. Krauk verwijst naar de vooruitgang van emancipatoire rechten, zoals het homohuwelijk, dat ondanks verzet steeds meer aanvaard wordt binnen samenlevingen. Dit leidt tot de conclusie dat, hoewel radicale rechtse bewegingen tijdelijk de macht kunnen grijpen, hun ideologische fundamenten niet sterk genoeg zijn om de kracht van de moderne samenleving op de lange termijn te weerstaan.
Ze zijn begonnen met regeren, de leden van het kabinet Schoof dat op Prinsjesdag, dinsdag 17 september de nieuwe plannen presenteert. De eerste klappen zijn uitgedeeld, in progressieve kringen heerst nog altijd ongeloof over de winst van extreem-rechts. Waar komt deze razendsnelle opkomst van ultra-rechtse partijen (niet alleen in Nederland, maar overal in Europa) opeens vandaan? De journalist Marijn Kruk, ideeënhistoricus, ziet het in het licht van een eeuwenlange strijd tussen de moderniteit en het conservatieve verzet daartegen. Hij schreef er een verhelderend boek over: Opstand. De populistische revolte en de strijd om de ziel van het Westen.