De Balie

Psychiatrie: lapmiddel van de neoliberale samenleving? Met Esther van Fenema, Damiaan Denys en Jim van Os

Feb 7, 2025

In deze aflevering zijn Esther van Fenema, acute psychiatrie-expert en auteur, Damiaan Denys, filosoof en hoogleraar psychiatrie, en Jim van Os, voorzitter van de divisie hersenen van het UMC Utrecht, te gast. Ze bespreken de impact van neoliberalisme op psychisch lijden en de rol van psychiatrie. Is euthanasie een oplossing voor jongeren met psychisch lijden? Ze pleiten voor collectivistische benaderingen en benadrukken eenzaamheid als probleem. De invloed van sociale verbindingen en de zin van het leven in onze moderne maatschappij komen ook aan bod.

01:30:03

Episode guests

Jim van Os

Damiaan Denys

Esther van Fenema

AI Summary

AI Chapters

Episode notes

Podcast summary created with Snipd AI

Quick takeaways

De druk van de neoliberale samenleving leidt tot een toenemende afhankelijkheid van psychiatrische zorg, terwijl sociale factoren vaak worden genegeerd.

Herstel in de psychiatrie omvat niet alleen symptoombestrijding, maar ook het vinden van zingeving binnen een sociale context.

Er is een groeiende behoefte aan collectieve benaderingen in de geestelijke gezondheidszorg, geïnspireerd door succesvolle initiatieven in andere landen zoals IJsland.

Deep dives

Psychiatrie in de neoliberale samenleving

De huidige psychiatrie wordt beïnvloed door de neoliberale samenleving, waarbij individuen vaak worden gezien als autonome eenheden die hun eigen succes moeten realiseren. Dit leidt tot een onrealistische druk op mensen om te voldoen aan bepaalde normen, waardoor zij zich eenzaam en onvoltooid voelen. Psychiatry lijkt in deze context te functioneren als een soort redder voor de individuen die deze druk niet aankunnen, maar vraagt zich af welke rol de psychiatrie daadwerkelijk zou moeten spelen. De behoefte aan een herbezinning op de psychiatrie wordt steeds urgenter, omdat de focus te veel op het individu ligt en de sociale context wordt verwaarloosd.

Intro

2min

De rol van psychiatrie in een neoliberale samenleving

17min

Collectivisme en Geestelijke Gezondheid

9min

De Strijd van Jozefien: Een Jongere op Zoek naar Betekenis

2min

Euthanasie en Jongeren: Een Gecompliceerd Vraagstuk

9min

De betekenis van leven en gemeenschapszin in een neoliberale samenleving

3min

Psychisch Lijden en Zorgstructuren

11min

Herstel door Spirituele Rituelen

17min

Het dagelijkse werk van mentale gezondheid

3min

10.

Verwachtingen en Euthanasie in de Psychische Zorg

15min

11.

Zelfkennis versus afhankelijkheid van orakels

2min

12.

De zoektocht naar individuele betekenis in een neoliberale context

2min

Wie niet meer mee kan draaien in de neoliberale ratrace, belandt al gauw bij de therapeut. De wachtlijsten in de psychische zorg worden alsmaar langer. Voor psychiaters lijkt het dweilen met de kraan open. Maar zouden psychiaters wel moeten dweilen? We gaan in gesprek met psychiaters Esther van Fenema, Damiaan Denys en Jim van Os.

We bespreken de rol van individualisering, eenzaamheid en zingeving in het moderne leven en onderzoeken hoe de psychiater zich daartoe verhoudt. Is het tijd voor een tweede beweging van antipsychiatrie, met minder nadruk op diagnoses en medicatie en meer aandacht voor de gedachte dat lijden soms bij het leven hoort?

Een voorbeeld van een debat waarin deze vraag op scherp wordt gezet is de discussie rondom euthanasie. Het aantal euthanasieverzoeken van jonge mensen die psychisch lijden maar niet terminaal zijn, neemt de afgelopen jaren toe. Een ontwikkeling die tot discussie leidt bij psychiaters. Jim van Os schreef in Trouw: ‘Wat begon als een middel om humane stervensbegeleiding te bieden, dreigt te verworden tot een manier om jongeren die niet in de neoliberale maatschappij passen, de dood in te jagen.’

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.