Van anti-vrieseiwit tot zon-zoekende bloem: winternatuur zit vol slimme overlevingstactieken
Jan 8, 2025
auto_awesome
In dit gesprek met Harold Timans, biologieredacteur en natuurgids, en Gemma Venhuizen, wetenschapsredacteur gespecialiseerd in fenologie, worden de verborgen activiteiten van planten in de winter onthuld. Ze bespreken hoe wintergroene planten zich aanpassen aan kou en de invloed van klimaatverandering op bloei en groei. Interessant zijn de unieke flora zoals korstmossen en winterakonieten. Daarnaast komt het fenologische onderzoek aan bod, dat inzicht geeft in natuurlijke verschijnselen en onze perceptie van de seizoenen verandert.
Planten hebben unieke strategieën ontwikkeld, zoals antivries-eiwitten, om de winter te overleven en schade door kou te minimaliseren.
Klimaatverandering beïnvloedt fenologische patronen, waardoor veel planten vroeger bloeien en de synchronisatie met hun bestuivers in gevaar komt.
Deep dives
Winternatuur: Leven onder de oppervlakte
Tijdens de winter lijkt de natuur dood, maar er gebeurt veel meer dan op het eerste gezicht zichtbaar is. Bomen en planten zijn vaak in een staat van winterrust, maar sommige soorten, zoals bepaalde mossen en korstmossen, komen juist tot leven. Deze wintergroene soorten zijn goed aangepast en kunnen goed gedijen in de kou, en zelfs bloeiende bomen en planten zoals winteraconieten en sneeuwklokjes zijn zichtbaar. Het is belangrijk om nu naar buiten te gaan, omdat er veel te ontdekken valt, ook al zijn veel andere soorten in rust.
Fenologie: het verband tussen natuur en seizoenen
Fenologie is de studie van seizoensgebonden natuurlijke gebeurtenissen, zoals de bloei van planten en de migratie van dieren. Door het bijhouden van waarnemingen kunnen mensen inzicht krijgen in hoe de seizoenen veranderen en wat de impact hiervan is op de natuur. Bijvoorbeeld, het snoeien en bloeien van plantensoorten zoals de pinksterbloem heeft in de afgelopen eeuw veranderingen laten zien, waarbij bloemen nu eerder bloeien dan ooit tevoren. Dit soort lange termijnwaarnemingen zijn waardevol voor wetenschappers om de gevolgen van klimaatverandering te begrijpen.
Winterstrategieën van planten
Planten hebben verschillende strategieën ontwikkeld om de winter door te komen, variërend van het verliezen van bladeren tot het aanmaken van speciale antivries-eiwitten. Winterharde planten, zoals hulst en klimop, kunnen overwinteren door hun cellen zo aan te passen dat ze bestand zijn tegen kou en vorst. Dit voorkomt de vorming van ijskristallen die cellen kunnen beschadigen. Daarnaast zijn sommige bloeiende planten, zoals de winteraconiet, zo geconfigureerd dat ze aantrekkelijke bloemen hebben voor insecten, wat het belangrijk maakt om hun bloeiseizoen strategisch te timen.
Klimaatverandering en de impact op de natuur
Klimaatverandering heeft aanzienlijke effecten op fenologische patronen, waarbij veel planten gemiddeld eerder beginnen te bloeien. Dit heeft gevolgen voor de synchronisatie tussen planten en de dieren die afhankelijk zijn van hen voor voedsel en bestuiving. Bij warming trends zien we ook dat sommige plantensoorten verder noordelijk op aarde beginnen te verschijnen, wat duidt op verschuivingen in hun verspreidingsgebieden. Deze veranderingen roepen vragen op over de gezondheid van ecosystemen en de veerkracht van soorten in een steeds veranderend klimaat.
Het is winter. Planten en bomen lijken dood of in diepe slaap. Toch gebeurt er van alles, onder en boven de grond. Wie goed kijkt, ziet ontluikende, groene, en zelfs bloeiende bomen en planten. Hoe kan dat? En maakt klimaatverandering dat we nu andere dingen zien dan decennia geleden?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via ombudsman@nrc.nl