Sander en de brug – Sander Schimmelpenninck #boekencast afl 76

Sander is bekend als hoofdredacteur van de Quote en programma's als Sander en de kloof. Bijzonder is dat hij zelf een familie heeft met geld, en dat de erfenis een belangrijke rol speelt in zijn leven, daarnaast verdient hij ongeveer € 400k per jaar, en toch dit soort zaken aankaart in zijn programma's, columns en in dit boek. Het boek leest snel weg, met ruim 100 pagina’s. Je leest het op een rustige zondag uit. Hij behandelt vijf grote problemen in de Nederlandse samenleving en bespreekt oplossingen voor deze problemen. De oplossingen klinken logisch, maar ik heb te weinig economische kennis om ze goed te kunnen beoordelen. Daarom heb ik een reactie gevraagd van Willem Schramade, waarvan we eerder een boek bespraken. Zie voor zijn reactie onderaan deze pagina. Het boek kent vijf voorstellen, een proloog en een epiloog Proloog - De noodzaak van een nieuw sociaal contract VOORSTEL 1 - Belast winst uit vermogen en erfenissen net zo zwaar als inkomen uit werk VOORSTEL 2 - Hervorm het onderwijs  VOORSTEL 3 - Belast pensioen eerlijk VOORSTEL 4 - Geef iedereen een jubelton VOORSTEL 5 - Voer een maatschappelijke diensttijd in voor iedereen Epiloog - Tijd om weer groot te denken Proloog - De noodzaak van een nieuw sociaal contract In deze inleiding legt Sander uit wat er nu misgaat en waarom deze voorstellen zo belangrijk zijn. Zoals de verzwakking van het collectief, geen grote samenhangende hervorming vanuit de politiek en de kansongelijkheid die daardoor ontstaan is. Sander heeft het regelmatig over de tekorten op de arbeidsmarkt en de afnemende sociale cohesie in zijn columns en op social media. Volgens Sander hebben de knoppen teveel richting de haves gestaan in de afgelopen 40 jaar, maar dit kunnen we ook weer terugdraaien. Nederland heeft op dit moment last van inflatie, personeelstekorten en een energie- en stikstofcrisis. Deze vijf voorstellen moeten Nederland eerlijker en breder welvarend maken. Sander stelt dat het neoliberale kapitalisme een mislukking is gebleken. De beloftes van marktwerking zijn niet uitgekomen en hebben vooral sociale en ecologische ongelijkheid opgeleverd in de wereld. Toch blijft hij een aanhanger van het kapitalisme en de meritocratie met een zo grote mogelijke kansengelijkheid aan de start en een vrije markt, en meritocratie in balans door een sterk collectief.  VOORSTEL 1 - Belast winst uit vermogen en erfenissen net zo zwaar als inkomen uit werk Het voorstel is een logische versimpeling van ons oneerlijke belastingstelsel. Dit is het voorstel dat het meeste inkomen voor de staat oplevert en daarmee ruimte creëert voor zijn kansengelijkheid voorstellen. In allerlei onderzoeken komt Nederland als meest ongelijkwaardig wat betreft vermogen naar voren. Dit heeft voor een groot deel te maken met belasting op arbeid die hoog is ten opzichte van belasting op kapitaalinkomen (vermogen en erfenissen). Toeslagen die de overheid verstrekt zouden dit moeten compenseren voor de lage inkomens, maar zo stelt Sander daarmee verhoog je de afhankelijkheid van de overheid bij deze groep. Om onduidelijke redenen is erfbelasting de meest gehate belasting van Nederland ook al krijgen de meeste mensen hier niet mee te maken.  Het voorstel is om al het inkomen hetzelfde te behandelen en dus belasting uit vermogen of erfenissen in box 1 te laten vallen en daardoor even hoog te maken als inkomen uit arbeid. Bijzondere uitspraak: “Werk is de enige universeel aangewezen route voor sociale stijging.” 1914-1980 periode van vooruitgang en democratisering, economische groei en groeiende gelijkheid tussen burgers.  Zo is de winst op de verkoop van je eigen woning ook inkomen. Dus wordt de waarde van de eigen woning bij verkoop (na aftrek hypotheken) belast tegen een belastingdruk van 30 procent. Dit levert 13 miljard per jaar op. Een verhoging van de belastingen op nalatenschap en schenkingen naar 30 procent levert nog eens 4,8 miljard op.  VOORSTEL 2 - Hervorm het onderwijs  Schrap artikel 23 van de grondwet, stel het schooladvies uit en geef ieder kind een warme lunch. Artikel 23 gaat over onderwijsvrijheid, en stelt de indoctrinatie van ouders boven de vrijheid van kinderen. Artikel 23 maakt op dit moment de school van FvD, en religieus geïnspireerde scholen mogelijk. De scholen op een bijzondere grondslag is de belangrijkste oorzaak van segregatie (scheiding). Dat wil je voorkomen. Kinderen moeten juist in contact komen met alle lagen van de bevolking. Sander neemt het advies van de onderwijsraad over om leerlingen later te selecteren en om een middenschool te creëren. Dit geeft ruimte voor meer ontwikkeling en een betere keuze. Veel kinderen krijgen slecht of te weinig eten. Dit beïnvloed de prestaties. Door een gezonden warme lunch te introduceren op scholen, krijgen kinderen ten minste een gezonden voeding iedere dag, en het geeft meer samenhang en inclusie. Samen eten verbindt. Kosten van zo’n lunch 1,7 miljard.  VOORSTEL 3 - Belast pensioen eerlijk Het tweede voorstel dat inkomen voor de staat oplevert om kansengelijkheid mee te realiseren. Van oppotten naar investeren.  In Nederland wordt vermogensopbouw gesubsidieerd, via het eigen huis en via het pensioen. De hypotheekrente aftrek wordt afgebouwd maar kosten de staat in 2020 nog 9,5 miljard. Aan de andere kant bestaat 47 procent van het Nederlandse vermogen uit pensioenen. Pensioen geldt als vermogen terwijl het logischer is om te zien als uitgesteld loon waarover nog geen inkomstenbelasting is betaald en waarover je niet vrij kunt beschikking. Het pensioen zorgt voor meer ongelijkheid. Mensen die veel verdienen hebben een hoger pensioen en ze worden ouder. De hypotheekrenteaftrek heeft ervoor gezorgd dat we vooral geld in stenen steken . Daarnaast zijn de huizenprijzen gestegen omdat mensen met de netto waarde gingen rekenen. Daarnaast wordt je aangemoedigd om maximaal geld in je pensioen te stoppen. Voorstel van Sander is om die belasting voor het pensioen direct te doen en niet uit te stellen. Het stuk over de verplichte tweede pijler begrijp ik niet goed, met de wortel en de stok. Daar heeft hij het over een motie van wantrouwen tegenover de burger en een alinea later heeft hij het over zelfstandigen die geen tweede (of derde) pijler opbouwen. Hij wil het loskoppelen en vooral de zelfstandigen beter informeren of verplichten in plaats van subsidiëren. Door lagere pensioenen worden mensen gestimuleerd om langer te werken. Tezamen gaat dit over een fiscaal voordeel van 16,4 miljard. VOORSTEL 4 - Geef iedereen een jubelton Het idee is dat iedere vijfentwintigjarige een startkapitaal krijgt. De koppeling met voorstel 5 is logisch. Nu krijgen jonge mensen met rijke ouders een voorsprong door een erfenis.  Privatisering en marktdenken hebben de overheidsdiensten uitgehold. Het onderwijs en de zorg bijvoorbeeld zou helemaal geen markt moeten zijn. Het ongeremde kapitalisme hebben voor concentratie van vermogen gezorgd bij een kleine groep mensen.  In het Westen zitten wat betreft vermogensongelijkheid weer op het niveau van 100 jaar geleden. De overheid moet weer meer waarde-scheppend en ondernemend worden. Het startkapitaal voor iedereen (25 jarige leeftijd) creëert meer vermogensgelijkheid. Wel stelt Sander enkele voorwaarden voor, zoals het mag alleen gebruikt worden voor de aankoop van je huis, starten van een bedrijf, of een belegging in een staatsfonds. Daarnaast kunnen er ook nog voorwaarden voor uitsluiting zijn, zoals bijvoorbeeld recente immigranten. Een startkapitaal van € 100.000 voor iedere 25-jarige kost jaarlijks ongeveer 21,9 miljard. VOORSTEL 5 - Voer een maatschappelijke diensttijd in voor iedereen De maatschappelijke diensttijd zorgt voor inclusie in de maatschappij, het brengt mensen van alle lagen bij elkaar. Op je achttiende werk je een jaar met verschillende mensen samen. Jongeren werken dan voor de maatschappij, zoals defensie, zorg, infrastructuur, natuur of openbaar bestuur.  Hiermee ontwikkel je het collectief. Mensen ontwikkelen begrip voor elkaars situatie. “De Nederlandse jeugd smeekt er bijna om gedisciplineerd te worden.” - dit ervaar ik niet. Een maatschappelijk diensttijd springt ook in op de vraag van jongeren naar zingeving, inspiratie en zelfontwikkeling. Ik twijfel over deze stelling van Sander, ik zie wel veel jongeren die een betere toekomst willen. Een planeet die leefbaar is. Daarom mis ook ecologische voorstellen in dit boek. Dit hoofdstuk lijkt het minst doordacht. Ook welke kosten dit voorstel met zich meebrengt. Epiloog - Tijd om weer groot te denken Werken loont te weinig, waardoor het land vastloopt, stelt Sander. Volgens mij zijn er grotere problemen waardoor het land vastloopt. Denk aan het milieu, educatie, zorg, de overheid. Grote plannen kunnen de weg naar een eerlijkere wereld op gang krijgen en een gemeenschappelijk doel nastreven. Met de manier waarop Sander deze voorstellen neerzet vraag ik me af hoe gemeenschappelijk dit doel kan worden. Nadat alle inkomens voor de staat zijn opgeteld en kosten uit deze voorstellen er zijn afgetrokken blijft er nog 12,5 miljard over (wat ik betwijfel). Daarmee kan de belastingdruk in de laagste schijf verder worden verlaagt, waardoor werken nog meer loont sluit Sander af. Het FD heeft dit nagerekend en komt uit op € 60 per maand voor de mensen met een laag inkomen. Opvallende lessen uit het boek voor mij: Dat belasting op een erfenis zo wordt gehaat door alle lagen van de bevolking. Wanneer je het echt uitrekent krijgt het grootste deel van de bevolking er nooit mee te maken. Terwijl ze er wel de voordelen van zouden kunnen ontvangen. Mensen stemmen op basis van hun gewenste portemonnee en niet hun daadwerkelijke portemonnee. (zei Sander in het interview met Tom van der Lubbe voor De Ondernemer) Dat, door erfenissen,