Uiterst rechts. Lex Bohlmeijer in gesprek met Léonie de Jonge
Mar 7, 2025
auto_awesome
Léonie de Jonge, hoogleraar rechtsextremisme aan de Universiteit van Tübingen, duikt diep in de opkomst van de extreemrechtse AfD in Duitsland. Ze bespreekt hoe deze partij nu 20% van de stemmen haalt en de traditionele politieke structuren uitdaagt. De Jonge maakt een helder onderscheid tussen radicaal en extreemrechts, en legt uit hoe culturele en economische factoren deze verschuiving beïnvloeden. Ook de rol van religie en media in dit complexe politieke landschap komt aan bod, met zorgen over de gevolgen voor de democratie.
Léonie de Jonge onderzoekt de opkomst van extreemrechts in Europa door persoonlijke ervaringen en verschillen in stemgedrag tussen landen te analyseren.
De AfD's recente stemresultaten wijzen op een zorgwekkende verschuiving van rechtsextremisme naar het politieke centrum in Duitsland.
De vervaging van de grenzen tussen radicaal en extreemrechts faciliteert de mainstreaming van extremistische ideeën binnen de reguliere politiek.
Deep dives
Persoonlijke achtergrond en nieuwsgierigheid
Leonie de Jonge, hoogleraar rechtsextremismeonderzoek, legt uit dat haar interesse in de opkomst van uiterst rechts voortkomt uit persoonlijke ervaringen en nieuwsgierigheid. Opgegroeid in Luxemburg met Nederlandse ouders, merkte ze op dat stemkeuzes sterk varieerden tussen verschillende landen met vergelijkbare achtergrond. De schokkende opkomst van partijen zoals Fortuyn en Wilders in Nederland fascineerde haar, vooral omdat Luxemburg een conservatievere tendens vertoonde. Deze nieuwsgierigheid heeft haar aangezet tot diepgaand onderzoek naar de verschillen in stemgedrag en de historische context in Europa.
De groei van uiterst rechts in Duitsland
De uiterst rechtse partij AfD kreeg bij de laatste Duitse verkiezingen 20% van de stemmen, met zelfs percentages van 40% in het voormalige Oost-Duitsland. Dit markeert een zorgwekkende trend waarin rechtsextremisme van de marge naar het centrum van de macht verschuift in Duitsland, wat ongekend is voor een land met een zware geschiedenis. De AfD benut daarbij thema's als immigratie en nationale identiteit om hun boodschap te verspreiden en te normaliseren. Dit roept vragen op over de democratische stabiliteit van Duitsland, dat steeds meer lijkt aan te sluiten bij andere Europese landen waar dergelijke bewegingen floreren.
Terminologie en ideologische verschillen
De term 'ultiem rechts' wordt door politicologen steeds meer gebruikt als een overkoepelende term voor zowel radicaal rechts als extreemrechts, en dat is van belang voor het begrijpen van de politieke landscape. Radicaal rechtse bewegingen respecteren in principe de democratische regels, terwijl extreemrechtse bewegingen deze verwerpen en vaak geweld gebruiken. Het vervagen van de grens tussen deze twee stromingen is zorgwekkend, aangezien het suggereert dat de ideologische verschillen minder significant worden. Dit heeft implicaties voor hoe de mainstream politiek reageert op deze partijen en hun ideeën.
Strategies van rechtse partijen
De AfD hanteert een strategie waarbij extreme ideeën in het publieke debat worden ingebracht om zo hun standpunten te normaliseren. Dit contrasteert met andere partijen die proberen gematigd over te komen om stemmen te winnen. Leonie de Jonge wijst op het belang van te begrijpen dat radicale en extreemrechtse ideeën niet per se gescheiden zijn en dat hun lichtere verschijningsvormen dezelfde ideologische fundamenten hebben. Deze verschuiving kan leiden tot het mainstreamen van extremistische overtuigingen, waardoor ze steeds moeilijker te onderscheiden zijn van reguliere politieke standpunten.
De sociale en culturele voedingsbodem
De opkomst van de AfD in Duitsland is gedeeltelijk te verklaren door sociale en culturele factoren, zoals een gevoel van ondervertegenwoordiging in de politiek. Historische erfenissen uit de tijd van de DDR en een aanhoudende economische achterstand dragen bij aan deze onvrede. De AfD weet dit gevoel te benutten door migratie te koppelen aan sociale problemen, zelfs in gebieden waar weinig migranten zijn. Dit laat zien hoe uiterst rechts effectief in staat is om deze thema's te agenderen en te politiceren, wat bijdraagt aan hun groeiende aanhang.
Jarenlang was geen enkele Duitse partij bereid samen te werken met radicaal-rechts. Maar nu de uiterst rechtse partij AfD 20 procent van de stemmen haalde bij de Duitse Bondsdagverkiezingen, is ze steeds moeilijker te negeren. De ooit zo stevige Brandmauer begint scheurtjes te vertonen, ziet rechtsextremisme-expert Léonie de Jonge.
Montage: Lex Bohlmeijer Mixage: Tom Ruijg
Maak ook onafhankelijke journalistiek mogelijk en word lid. Vragen of opmerkingen? Mail ons
