Bart Funnekotter, geschiedenisredacteur bij NRC en expert in schrift, en Hendrik Spiering, antropologieredacteur met een focus op taal en cultuur, duiken in de fascinerende oorsprong van het alfabet. Ze bespreken de recente ontdekkingen van kleicilinders uit Syrië die nieuwe vragen oproepen over ons begrip van schrift. Daarnaast behandelen ze hoe het proto-Sinaïtisch schrift en de rol van de Feniciërs de ontwikkeling van het Griekse alfabet hebben beïnvloed. Een boeiende zoektocht naar de evolutie van communicatie door de eeuwen heen!
Recente archeologische ontdekkingen in Syrië suggereren dat het oudste alfabet 600 jaar ouder is dan eerder gedacht, met oorsprong rond 2400 voor Christus.
De evolutie van het schrift van spijkerschrift naar een alfabetisch systeem heeft de communicatie vergemakkelijkt en cultuuroverdracht versneld.
Deep dives
Het ontstaan van het alfabet
Recent ontdekkingen in Syrië hebben geleid tot de hypothese dat het oudste bekende alfabet 600 jaar ouder is dan eerder gedacht. Bij archeologische opgravingen in Tel Um Al Mara zijn kleicilinders aangetroffen met tekeningen die nu als alfabetisch worden beschouwd. Dit zou betekenen dat het alfabet zijn oorsprong vindt rond 2400 voor Christus, terwijl het voorheen op 1800 jaar voor Christus werd gedateerd. Deze bevinding heeft de wetenschappelijke gemeenschap in verwarring gebracht en roept vragen op over de evolutie van schrift en taalgebruik in de geschiedenis.
De ontwikkeling en structuur van schriften
Het ontstaan van verschillende schrijfsystemen, zoals hierogliefen en spijkerschrift, laat zien hoe deze systemen functionele en culturele betekenis hadden. Het spijkerschrift begon met een pictografische benadering, maar evolueerde naar een systeem van lettergrepen, terwijl het hieroglyfisch schrift logogrammen gebruikte. De transitie naar een alfabetisch systeem, waar elke letter een klank vertegenwoordigt, vereenvoudigde het schrijven en lezen aanzienlijk. Deze overgang zorgde ervoor dat een beperkt aantal tekens een breed scala aan woorden en ideeën kon representeren, wat cruciaal was voor de communicatie.
De rol van de Feniciërs
De Feniciërs spelen een belangrijke rol in de verspreiding van het alfabet, doordat zij een gestandaardiseerd schrift ontwikkelden dat eenvoudig te hanteren was voor handel en communicatie. Dit schrift, dat bestond uit ongeveer 22 medeklinkers, maakte het mogelijk om informatie snel en efficiënt vast te leggen, vooral in tumultueuze tijden van culturele en politieke veranderingen rond 1200 voor Christus. Hun contacten met andere beschavingen, zoals die van de Grieken, hielpen bij het verspreiden van deze innovaties in schrift. Als gevolg hiervan werd het fenicische alfabet een basis voor vele latere schrijfsystemen in de Middellandse Zee.
De impact op de Griekse beschaving
Met de introductie van het alfabet in Griekenland, rond 800 voor Christus, werd het mogelijk om complexe ideeën en literatuur vast te leggen, wat leidde tot een bloei van de Griekse cultuur. De Grieken voegden klinkers toe aan het bestaande medeklinkerschrift, waardoor een volledig alfabet ontstond dat paste bij hun taalstructuur. Dit leidde tot de verspreiding van Griekse filosofie, literatuur en wetenschap, die een blijvende impact heeft gehad op de westerse beschaving. De efficiëntie van het alfabet stelde een breder publiek in staat om toegang te krijgen tot geschreven kennis, wat eerder beperkt was tot elites.
Ieder kind kent het alfabet en ook de herkomst ervan leek altijd zo simpel. Maar kleicilinders in Syrië zorgen nu voor verwarring. Wanneer is het alfabet echt ontstaan? En hoe is het verspreid?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via ombudsman@nrc.nl