Huizen bouwen, festivals houden én de natuur beschermen kan prima, zegt de stikstofprofessor van Nederland
Feb 12, 2025
auto_awesome
Jan Willem Erisman, een vooraanstaande stikstofprofessor en auteur, praat over de complexe stikstofproblematiek in Nederland. Hij legt uit waarom de bouw lastig gaat door stikstofuitstoot, ondanks dat het slechts 1% van de emissies is. Erisman deelt inzichten over de noodzaak om van depositiebeleid naar emissiebeleid te bewegen en bespreekt het juridische labyrint van stikstofwetgeving. Daarnaast verkent hij de impact van kunstmest op voedselproductie en komt hij met duurzame oplossingen voor de landbouwsector.
De stikstofproblematiek in Nederland wordt voornamelijk veroorzaakt door landbouwuitstoot, ondanks dalingen in industrie en verkeer.
Er is een stagnatie in stikstofreductie die leidt tot juridische complicaties en vertragingen bij projecten zoals woningbouw en festivals.
Een verschuiving van depositie- naar emissiebeleid kan juridische obstakels verminderen en economische activiteiten weer mogelijk maken.
Deep dives
Stikstofproblematiek in Nederland
Nederland kampt met aanzienlijke stikstofproblemen, veroorzaakt door de sterke uitstoot uit de landbouwsector terwijl de uitstoot van industrie en verkeer al jarenlang daalt. Terwijl eenvoudig beleid het mogelijk maakte om de stikstofuitstoot aan te pakken, is er nu sprake van stagnatie in de reductie van ammoniakuitstoot, wat tot juridische en maatschappelijke complicaties leidt. Activiteiten zoals woningbouw en festivals worden vaak vertraagd of zelfs verboden wegens vergunningproblemen gerelateerd aan stikstof. Deze situaties zijn ontstaan door het slechte maatschappelijke draagvlak en een gebrek aan effectief beleid om de stikstofemissies substantieel te verminderen.
De rol van kunstmest en ammoniak
Kunstmest, voornamelijk op basis van ammoniak, revolutioneerde in de 20e eeuw de landbouw en droeg bij aan de stijgende wereldbevolking door voedselproductie te verhogen. Ironisch genoeg is deze uitvinding niet alleen essentieel gebleken voor de voedselvoorziening, maar heeft het ook geleid tot milieuproblemen zoals bodemverzuring en verlies van biodiversiteit. De afgelopen jaren is de efficiëntie van stikstofgebruik in de landbouw echter sterk verminderd, waarbij slechts 17% van de gebruikte kunstmest daadwerkelijk in voedingsmiddelen terechtkomt. Het meeste overschot aan stikstof leidt tot verontreiniging van lucht en water, hetgeen schadelijk is voor de natuur en de gezondheid.
Gevolgen van hoge stikstofconcentraties
Te hoge concentraties stikstof in de natuur leiden tot verzuring van de bodem en de afname van plant- en diersoorten, wat de biodiversiteit onder druk zet. Stikstofminnende planten, zoals brandnetels en bramen, verdringen andere soorten, waarmee de diversiteit in ecosystemen wordt aangetast. Dit probleem is niet alleen van toepassing op natuurlijke gebieden, maar ook op landbouw grond, waar de overmatige stikstofgebruik de bodemgezondheid verstoort. Als gevolg hiervan is er een kwalitatieve afname van de gewassen en een grotere afhankelijkheid van kunstmest, wat op lange termijn niet duurzaam is.
De juridische complicaties rond stikstofbeleid
De huidige aanpak van het stikstofbeleid in Nederland leidt tot verschillende juridische complicaties, waarbij de nadruk ligt op stikstofdepositie op natuurgebieden in plaats van op emissiebeheersing. Deze benadering heeft geleid tot een stagnatie van ontwikkeling en alle vergunningen waarbij extra stikstof wordt uitgestoten, moeten nu worden beoordeeld. Dit systeem zorgt ervoor dat zelfs kleine projecten, zoals woningbouw, geblokkeerd kunnen worden vanwege uiterst strikte emissiebeperkingen. Juristen wijzen erop dat de overheid het stikstofbeleid zou moeten herzien om effectief naar emissies te sturen in plaats van naar depositie, zodat er meer ruimte komt voor economische activiteiten.
Op zoek naar duurzame oplossingen voor stikstofomgang
Er zijn diverse voorstellen gedaan om het stikstofprobleem aan te pakken, waaronder het creëren van emissieplafonds en emissiehandelssystemen, vergelijkbaar met de aanpak van broeikasgassen. Het is belangrijk om boeren helderheid te geven over de toekomst en de vereisten van stikstofreductie, zodat ze kunnen investeren in duurzame technologieën. Daarbij kunnen er collectieve maatregelen genomen worden om de uitstoot uit de landbouwsector te verminderen, waarbij de focus ligt op innovatie en duurzame landbouwpraktijken. Samenwerkingen, bijvoorbeeld tussen verschillende landen in Europa, kunnen de druk op Nederland verlichten door het milieu beter te beschermen en tegelijkertijd de voedselproductie te optimaliseren.
Het stikstofdebat is in Nederland prangend, maar ook vaak moeilijk te volgen. Waarom wordt bijvoorbeeld de bouw zo aan banden gelegd, terwijl het maar 1 procent van de emissies vormt? Jan Willem Erisman schrijft al meer dan drie decennia over stikstof en vertelt meer over dit struikelblok des vaderlands.
Opname: Tom Ruijg Montage en Audioredactie: Julius van IJperen