Paul Verhaeghe, psychoanalyticus en emeritus hoogleraar aan de Universiteit Gent, deelt zijn inzichten over de relatie tussen kennis en wijsheid. Hij onderzoekt de impact van technologie op onze morele keuzes en de scheiding tussen goed en kwaad. Met een kritische blik op individualisering bespreekt hij de noodzaak van gemeenschapsverbindingen in een sterk geïndividualiseerde samenleving. Verhaeghe reflecteert ook op kunst en esthetiek, en hoe deze ons begrip van de werkelijkheid beïnvloeden.
Kennis en wijsheid zijn fundamenteel verschillend, waarbij wijsheid noodzakelijk is om kennis op een ethische manier toe te passen.
Kritisch denken is essentieel bij het verwerven van kennis, omdat waarnemingen soms misleidend kunnen zijn en verkeerde conclusies tot gevolg hebben.
De menswetenschappen moeten hun unieke waarden behouden om het publieke vertrouwen te herstellen en niet simpelweg natuurwetenschappelijke methoden te imiteren.
Deep dives
Het ongemakkelijke huwelijk van kennis en wijsheid
Kennis en wijsheid worden vaak verward, terwijl ze fundamenteel van elkaar verschillen. Kennis is succesvol in het begrijpen en manipuleren van de wereld, maar zonder wijsheid kan dit leiden tot verkeerd gebruik en ongewenste consequenties. De spreker benadrukt dat de samenleving steeds meer afhankelijk is geworden van pure kennis, vooral op technologisch gebied, waardoor er een gebrek aan wijsheid is ontstaan in het omgaan met de problemen die deze kennis zelf veroorzaakt. Het is essentieel om een onderscheid te maken tussen deze twee concepten om een evenwichtiger en duurzamer leven te kunnen leiden.
De rol van waarneming in kennisvergaring
Waarneming is een cruciaal aspect van kennis, maar het kan misleidend zijn, zoals eerdere ervaringen aantonen. Een voorbeeld uit het verleden illustreert hoe studenten onder de microscoop zagen, maar pas na het inschakelen van de verlichting werkelijk het onderwerp begrepen. Deze ervaring benadrukt de noodzaak van kritische reflectie bij de verwerving van kennis; simpelweg geloven wat gezien of geleerd wordt kan leiden tot verkeerde conclusies. Kritisch denken wordt steeds belangrijker in een tijd waarin wetenschap meer gericht is op resultaten dan op de nauwkeurigheid van de waarnemingen.
De evolutie van mens- en natuurwetenschappen
Er is een verschuiving geweest in de manier waarop menswetenschappen zich verhouden tot natuurwetenschappen, waarbij ze veel wetenschappelijke methoden zijn gaan adopteren. Deze spiegeling heeft geleid tot een verlies van vertrouwen in de resultaten van menswetenschappen, omdat ze niet langer beschrijvend zijn maar zich proberen te meten met natuurwetenschappen. Dit heeft geleid tot een aantal interne tegenstrijdigheden en slecht onderzoek, waardoor het publieke vertrouwen in deze disciplines vermindert. Daarom is het belangrijk te erkennen dat menswetenschappen unieke waarden en methodes hebben die niet verloren mogen gaan.
Technologie en de schaduwzijde van vooruitgang
De combinatie van wetenschap en technologie heeft geleid tot enorme vooruitgang en verbeterde levenskwaliteit, maar heeft ook negatieve gevolgen veroorzaakt, zoals sociale ongelijkheid en milieuvervuiling. Vooruitgang in termen van economische groei en materiële voordelen blijkt niet langer de prioriteit te zijn, vooral sinds de jaren zeventig. Het idee dat wetenschap alle problemen kan oplossen, leidt tot een gevaarlijke afhankelijkheid van technologie zonder hedendaagse reflectie op de ethische implicaties. Er is behoefte aan wijsheid om een moreel kader te bieden voor het toepassen van de kennis die we hebben, vooral als het gaat om actuele problemen zoals klimaatverandering.
De noodzaak van wijsheid in een complexe wereld
Wijsheid biedt een belangrijke context voor het omgaan met de morele en existentiële vragen die voortkomen uit de kennis die we hebben ontwikkeld. Hoewel kennis ons in staat stelt om ons leven te verbeteren, is het de wijsheid die ons helpt om betekenisvolle en ethische keuzes te maken. Het gesprek over kunst en cultuur belicht de rol van wijsheid in het begrijpen van moeilijkheden en het bieden van oplossingen en alternatieven. Hierdoor kan wijsheid ons niet alleen bewust maken van onze verantwoordelijkheden, maar ook zorgen voor verbinding binnen de gemeenschap.
Paul Verhaeghe is doctor in de klinische psychologie en emeritus hoogleraar aan de Universiteit Gent. Daarnaast is hij praktiserend psychoanalyticus en auteur van verschillende boeken over mens en maatschappij, waaronder ‘Liefde in tijden van eenzaamheid’, ‘Identiteit’, ‘Autoriteit’ en ‘Intimiteit’. In zijn nieuwste boek 'Wijsheid' onderzoekt Verhaeghe hoe kennis en wijsheid ons helpen te verhouden tot de werkelijkheid.
Femke van der Laan gaat met Paul Verhaeghe in gesprek.
Remember Everything You Learn from Podcasts
Save insights instantly, chat with episodes, and build lasting knowledge - all powered by AI.
