Historisch lage staatsschuld biedt ruimte voor ‘Beethoven-achtige maatregelen’ voor gehele economie

De historisch lage staatsschuld, volgens de laatste cijfers nu 43,2 procent van het bruto binnenlands product, duidt volgens macro-econoom Arnoud Boot op een bijzondere spagaat waarin ons land zich bevindt. 'We hebben aan de ene kant enorme financiële ruimte, maar aan de andere kant hebben we een enorme krapte als het gaat om mensen en fysieke ruimte.' 

Volgens de laatste statistieken is de staatsschuld sinds 2007 niet zo laag geweest. Volgens Boot is de kans groot dat laagterecords uit 1975 en zelfs van voor de Tweede Wereldoorlog worden verslagen. En dat terwijl diverse Europese studiegroepen waarschuwen dat de Nederlandse economie uit de bocht dreigt te vliegen. 

Is dit dan goed of slecht nieuws, Arnoud? 

Het is buitengewoon interessant, maar in de eerste plaats is het natuurlijk goed nieuws. Je kunt moeilijk zeggen dat je liever met een hogere schuld het jaar begint. Maar je moet je ook afvragen of we iets missen. En dus moeten we deze lage staatsschuld koppelen aan de grote vraagstukken van deze tijd. Daar kan een lage staatsschuld een voordeel bij zijn, want we hebben de ruimte. Tegelijkertijd hebben we een enorme krapte als het gaat om mensen en fysieke ruimte. 

De Europese Commissie waarschuwt dat onze economie, bij ongewijzigd beleid, in de vangrail terechtkomt. De tekorten gaan oplopen als we niet productiever worden terwijl de bevolking ouder wordt. Ik denk dat dat, hoe dan ook, een hele zinvolle manier is om te kijken naar de economie. En ik denk ook dat dit het kabinet eigenlijk voor een deel kan redden, want die heeft ingezien dat millimeteren over uitgaven geen winnaars oplevert. 

Over welke uitdagingen hebben we het dan? 

Eigenlijk zijn het er drie. Enerzijds het belastingstelsel, daar is heel veel achterstallig onderhoud, de loonontwikkeling en tot slot de infrastructuur voor het bedrijfsleven. 

DNB-president Klaas Knot benadrukte recent nog dat het belastingstelsel een aanzienlijke hervorming nodig heeft. Dat is uitermate belangrijk, want het zorgt voor de inkomsten van de staat. Daar is draagvlak voor nodig en het heffen van belasting mag geen storende factor zijn. Want je wil dat mensen meer gaan werken, maar als meer werken niet loont, dan ben je eigenlijk de krapte op de arbeidsmarkt aan het versterken. Dus als je het belastingsysteem hervormt, doe het dan integraal. Anders krijg je allemaal deelbelangetjes die het Malieveld gaan bezetten en kom je geen millimeter vooruit. 

Hoe zit het dan met de lonen, die zijn het laatste jaar fors gestegen? 

De loonontwikkeling in Nederland, daar hebben we al voor de COVID-crisis gezegd, is structureel te laag. Daardoor hebben wij laagwaardige bedrijfstakken, in de betekenis van toegevoegde waarde, in leven gehouden. Die hebben de krapte op de arbeidsmarkt in stand gehouden. Je wil juist dat er mensen en ruimte vrijkomen voor hoogwaardige activiteiten. 

Werkgevers zeggen inderdaad dat er sprake is van fors hogere lonen, maar daar zit enige inconsistentie. Werkgevers hebben namelijk geen probleem met hoge lonen, maar met het feit dat ze de mensen niet kunnen vinden. 

Dus nieuwe activiteiten komen bijna niet van de grond, want waar haal je die mensen vandaan? Die zitten opgesloten in die laagwaardige activiteiten en de lobby's om dat allemaal vast te houden. 

Maar je wil juist dat de lonen boven de inflatie uitstijgen. Daardoor stijgt de koopkracht en dat moet je enige tijd volhouden. Dat vereist een consistent verhaal dat je over een aantal jaren moet kunnen vasthouden. Als je dat doet, dan krijg je de juiste aanpassingen in de economie. 

Tegelijkertijd zorg je ervoor dat bedrijven niet over de klif gaan, omdat die loonstijging wordt uitgesmeerd als het ware. De huidige correctie is te marginaal geweest. 

Hoe zit het dan met die infrastructuur voor het bedrijfsleven? 

Die lage staatsschuld geeft de ruimte om Beethoven-achtige oplossingen te bedenken voor bedrijven, zoals we die ook voor ASML hebben bedacht. Niet zozeer voor een individueel bedrijf, maar het volledige ecosysteem. De infrastructuur zodanig optimaliseren dat er via onderlinge zelfbevruchting allemaal nieuwe bedrijfjes kunnen ontstaan. Er is ruimte voor dát type beleid, ook in de begroting van de overheid. Maar het moet wel rustig gebeuren, omdat we krapte hebben. 

Op de middellange termijn worden we dan een veel sterkere economie. Gegeven de situatie waar we nu in zitten, komen we er alleen niet meer met een commissietje of een studiegroep die naar de begrotingsruimte kijkt. We hebben een staatscommissie nodig, met puur financiële specialisten en maatschappelijk wetenschappers, die eigenlijk moet gaan uittekenen hoe deze maatregelen Nederland qua welvaart en welzijn op die middellange termijn sterker maakt. Dat is wat we moeten doen. 

 

See omnystudio.com/listener for privacy information.