Bij een natuurramp of terroristische aanval of oorlog snap je met je boerenverstand het verband met het woord noodtoestand. Politie en leger mogen zonder uitleg mensen arresteren, media kunnen niet meer alles publiceren, groepsbijeenkomsten worden verboden. Bij ons staat het in artikel 103 van de Grondwet. De regering kan, buiten de Tweede Kamer om, via een Koninklijk Besluit, de noodtoestand afkondigen. Maar als je gaat zoeken naar wat nu precies de grondslagen zijn, is het allemaal wat vager.
Wie maakt uit dat er acuut gevaar is? Strikt genomen Mark Rutte. Toch zit er in artikel 103 een mooie garantie tegen willekeur, want na het uitroepen van de noodtoestand, beslist de Tweede Kamer hoe lang die duurt. Dus als het kabinet bijvoorbeeld zou zeggen: we roepen de noodtoestand uit vanwege het migrantenprobleem, of omdat de Noordzee te veel opwarmt, of om het aantal ongevallen op de A12, en de Kamer vindt dat onzin, kan die het Koninklijk Besluit binnen een dag de nek omdraaien. En zo is het in de meeste westerse landen geregeld.
In Amerika werkt het in principe niet anders. De president kan de noodtoestand uitroepen, en het Congres kan een motie aannemen die de president opdraagt daar een eind aan te maken. Alleen kan de president dan zijn veto uitspreken, en om dat ongedaan te maken, moeten beide huizen daar met twee derde toe beslissen. En die twee derde is er niet.
Dus Trump wint. Tenzij, zoals nu, een aantal staten naar de rechter stapt om de grondwettelijkheid te toetsen. Allerhande deskundigen noemen Trumps argument dat de immigratie vanuit Mexico een kwestie is van nationale veiligheid constitutionele apekool. Maar je kunt je voorstellen dat het Hooggerechtshof, dat er uiteindelijk over zou vonnissen, zegt: sorry, dat kunnen we niet beoordelen. Dan hadden de criteria voor gevaar beter in de wet moeten staan. Trump wint opnieuw.
Nu gaat het Trump alleen om geld voor zijn muur. Dat in Baltimore, Boston of Buffalo plotseling burgers uit hun huis worden gesleurd en in het cachot gedumpt, of dat de New York Times een verschijningsverbod krijgt het is allemaal niet waarschijnlijk. Maar het is een zorgelijke stap naar onttakeling van de democratie. Make America great again? Het blijft een lefgozer, die Trump.
See omnystudio.com/listener for privacy information.