#174 - De economische en culturele strijd achter de onvrede in onze samenleving (met Paul Schenderling en Stefan Paas)
Dec 30, 2023
auto_awesome
Paul Schenderling, econoom en expert op het gebied van culturele analyses, praat over de onvrede in onze samenleving. Hij legt uit hoe economische ongelijkheid en globalisering de oprukkende populisme voedingsbodem geven. Schenderling en theoloog Stefan Paas vergelijken de mensbeelden van rechts en links en onderzoeken de impact van neoliberalisme op sociale waarden. Ze pleiten voor eerlijke verdeling en solidariteit, en benadrukken het belang van open gemeenschappen voor een betere toekomst.
De culturele en economische onvrede in onze samenleving is nauw verbonden met neoliberale waarden die individuele competitie boven gemeenschapszin plaatsen.
Hyperglobalisering heeft geleid tot toenemende sociale ongelijkheid en vervreemding, waardoor werkzekerheid en erkenning voor velen ver te zoeken zijn.
Een markante verschuiving naar inclusief beleid kan de menselijke waardigheid en solidariteit herstellen, wat zowel links als rechts zou kunnen verenigen.
Deep dives
Culturele Strijd en Neoliberalisme
Er wordt een diepgaand verschil uitgelegd tussen de traditionele opvattingen over de mens en het neoliberale wereldbeeld, waarbij het idee naar voren komt dat de cultuur historisch een belangrijke rol speelt in de economische structuur. Het neoliberalisme is niet louter een economisch fenomeen, maar eerder een cultuurproject dat de ziel van de mens probeert te herscheppen naar de ideale competitieve en succesvolle individu. Dit idee werd op krachtige wijze weergegeven door een citaat van Margaret Thatcher, die stelde dat de economie een methode is om het doel van het veranderen van de ziel te bereiken. Deze opvatting weerspiegelt de wens om de traditionele waarden van altruïsme en gemeenschapszin te vervangen door een focus op individuele competitie.
Historische Context van Economische Onvrede
De huidige onvrede en het groeiende populisme worden in verband gebracht met de gevolgen van hyperglobalisering en de kredietcrisis, die hun oorsprong vinden in een lange geschiedenis van economische fluctuaties. Het wordt benadrukt dat de grote depressie van de jaren 30 een keerpunt was, waardoor de overheid een actieve rol moest nemen in het waarborgen van economische zekerheid en het creëren van sociale voorzieningen. Dit leidde uiteindelijk tot de Keynesiaanse revolutie, waarbij overheidsinvesteringen essentieel werden om de economie te stimuleren. Deze historische context is cruciaal om de hedendaagse sociale en economische problemen te begrijpen en aan te pakken.
De Impact van Hyperglobalisering
Hyperglobalisering heeft geleid tot een wereld waar economische activiteit vaak meer gericht is op concurrentie dan op sociale erkenning. De gevolgen van deze aanpak zijn zichtbaar in het feit dat miljoenen mensen nu worstelen met werkzekerheid en economische gelijkheid. De focus op vrije handel en het verplaatsen van kapitaal heeft sociale standaarden onder druk gezet, wat resulteert in een grotere kloof tussen de economie van rijke en arme burgers. Dit heeft bijgedragen aan een gevoel van vervreemding en ongelijkheid, waardoor mensen zich niet meer geborgen voelen in hun sociale en economische omgeving.
De Gevolgen van Neoliberale Beleidskeuzes
De neoliberale beleidskeuzes introduceren een menselijke karaktertrek waarbij individualisme en competitie worden verheerlijkt, wat leidt tot polarisatie in de samenleving. Inclusief de verhoudingen op de arbeidsmarkt, waar mensen tegenwoordig harder moeten vechten voor hun positie, wat zorgt voor mentale en fysieke onrust. Ondertussen verliest een toenemend aantal individuen hun beroepsstatus en erkenning, wat hen in een vicieuze cirkel van onbehagen en woede plaatst. Dit leidt tot een maatschappelijke situatie waarin de toenemende woede zich richt op groepen aan de onderkant van de sociale ladder, zoals migranten, wat het sociaal weefsel verder verzwakt.
De Kracht en Behoefte aan Gemeenschap
Er wordt een groeiende behoefte aan gemeenschap en samenhorigheid geanalyseerd in een tijd waar het neoliberale beleid individuen van elkaar verwijdert. De boodschap is dat mensen willen weten dat zij waardevol zijn en dat hun bijdragen aan de maatschappij er toe doen. Dit wordt een kans voor beleidsmakers en leiders om een inclusieve samenleving te creëren, waarin niet alleen de succesvolle individuen worden gezien, maar waarin ook de stem van de zwakkeren wordt gehoord. Een sterke gemeenschap kan helpen individuen samen te brengen en hen te empoweren om een gezamenlijk doel na te streven, wat mogelijk kan leiden tot een herstel van sociale cohesie.
De Toekomst van Economisch En Menselijk Beleid
De discussie wijst op de mogelijkheid van een nieuw politiek beleid dat de menselijke waardigheid en solidariteit opnieuw in de schijnwerpers plaatst. De opmerking dat zowel de linker- als rechterzijde van de politieke spectrum kunnen samenwerken om een inclusieve en ondersteunende omgeving te creëren, biedt hoop voor de toekomst. Dit vereist een verschuiving van de focus van het individu naar de gemeenschap, waar ieder mens een rol te spelen heeft in de opbouw van het welzijn van anderen. De uitdaging voor de toekomst is om een balans te vinden tussen individuele vrijheid en collectieve verantwoordelijkheden, ten gunste van een gezondere samenleving.
Deze móet je horen. Hij was in juni al te gast en dat was één van de meest indrukwekkende afleveringen van het afgelopen jaar: econoom Paul Schenderling. Nu is hij terug, met een economische en culturele analyse over de onvrede in onze samenleving. Het onbehagen dat mede de oorzaak is van het groeiende populisme in Nederland en andere Westerse landen (misschien wordt na Wilders 2024 wel het jaar van Trump?). Na dit gesprek met Paul begrijpen wij de wereld een stuk beter. En jij ook, denken we. Je hoort waarom de vrije markt zoveel meer betekent dan alleen economie, en waarom rechtse en linkse politiek qua wereldbeeld eigenlijk nauwelijks van elkaar verschillen.
Economie, cultuur en mensbeeld, het grijpt allemaal in elkaar en heeft geleid tot de wereld waarin we nu leven.
David Boogerd spreekt Paul Schenderling uiteraard samen met vaste gast, theoloog Stefan Paas, professor aan de VU in Amsterdam en de Theologische Universiteit Utrecht.
