427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben
Betrouwbare Bronnen
De Geopolitieke en Strategische Aspecten van Europa
Dit hoofdstuk bespreekt de unieke positie van de Europese Unie en de historische ontwikkeling naar een supranationale structuur. Er wordt gekeken naar de impact van wereldveranderingen op Europa, de toenemende rol van Europa als grootmacht en de uitdagingen en transformaties waarmee de EU wordt geconfronteerd.
Aan de vooravond van de verkiezingen voor het Europees Parlement valt nog het meest op hoe lauw deze campagne blijft. Terwijl oorlog woedt in Europa en een reeks landen in nood smeekt om het EU-lidmaatschap.
Omdat er nogal veel urgente kwesties zijn, schreef hoogleraar Marc de Vos (Universiteit Gent en Vrije universiteit Brussel) het boek Grootmacht Europa, de omwenteling van de Europese Unie. Beknopt, maar scherp en boordenvol nieuwe analyses en inzichten. Jaap Jansen en PG Kroeger praten met hem.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Europese Unie en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! Als vriend kun je meedingen naar een van de exemplaren van het boek van Marc de Vos, beschikbaar gesteld door uitgeverij Ertsberg.
Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier
***
Marc de Vos ziet drie breuklijnen die de EU in korte tijd geheel van karakter hebben veranderd. Van een post-nationaal vredesproject werd het een wereldwijde economische macht. Van een niet-geografisch gedefinieerde gemeenschap van landen werd het een geopolitiek afgebakende eenheid. En van een economisch, gedepolitiseerd krachtcentrum is het nu staatsvormingsproject geworden. Drie recente crises - de klimaatcrisis, de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne dwongen haar ertoe.
Wat daarbij nog het meest opvalt? Dat het gewoon gebeurt! Er zit geen plan of diepe strategie achter. Europa wordt een grootmacht als reactie op een allesoverheersende angst. "Ineens zien we overal vijanden!" zegt De Vos. Want die mooie, pro-Europese tijden van een globaliserende wereld na de val van de Muur is in korte tijd helemaal op zijn kop gezet. Klimaat, pandemie en oorlog de-globaliseren de internationale verhoudingen. En het Europees marktmodel moet daardoor in hoog tempo zichzelf politiseren.
Daarbij is de ontwikkeling van de EU en haar lidstaten precies contrair aan wat het coalitieakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB voor Nederland als strategie ziet. Den Haag is vooral druk met zich afzetten tegen een EU die allang voorbij is. "Wat niet zal kunnen is dat Den Haag naar Brussel komt met een lijstje opt-outs, want dat zal niet gebeuren."
En, waarschuwt De Vos: zo mist Den Haag de enorme kans die binnen de EU bestaat voor een krachtige, sterk geïntegreerde Benelux - zowel economisch als geopolitiek. In plaats van opt-outs komt er een kern-EU met gelaagde allianties van lidstaten die van tevoren bepalen of ze meedoen in de defensiestructuur, meedoen in handelsverdragen en soms ook in de grote toekomstprojecten – zoals nu al gebeurt met ‘Schengen’, de zone van volledig vrij verkeer.
Marc de Vos benadrukt dat Europa geen nieuwe Apple of ASML kan decreteren. We moeten vooral werken met het Airbus-model. Wel kan de EU dat soort avant garde 'ecosystemen' helpen ontwikkelen. Ook Nederland kan daar in uitblinken. “Maar dan moet je er wel gewoon de beste in zijn."
De Vos noteert daarom dat in de werkelijkheid van de grootmacht-politiek de Britten eigenlijk al gestopt zijn met Brexit en Moldavië de facto EU-lid aan het worden is. Op alle terreinen waar de EU haar indrukwekkende instrumentarium van machtsuitoefening heeft - economisch, monetair, mercantiel - zijn de 27 lidstaten bovendien eensgezind in de oorlog tegen Poetins bewind.
Maar deze feiten worden door de Europese leiders niet benoemd. Ook door Mark Rutte niet. Emmanuel Macron doet het als enige wel. Dat diens Sorbonne-rede beantwoord werd met doodse stilte noemt de Vos veelzeggend. Minstens zo boeiend is zijn analyse van de renaissance van Italië – ‘de permanente zieke man van Europa’ - naar een cruciale lidstaat met Giorgia Meloni en van 'de olifant in de kamer', Duitsland. Het verklaart meteen waarom de as Parijs-Berlijn disfunctioneel is geworden in een dialoog van doven.
Het markante verschil met de vorige her-uitvinding van Europa - na de val van de Muur - is het vacuüm in het centrum. Toen lag er dankzij Europese-Commissiepresident Jacques Delors een ambitieus 'masterplan' klaar en het werd in hoog tempo gerealiseerd. Marc de Vos denkt dat de strategische adviezen van Enrico Letta en Mario Draghi juist daarom nu zo wezenlijk kunnen zijn.
***
Verder luisteren
424 – Het Groot Europees Handelsdebat
419 - Europa kán sterven - Emmanuel Macrons visie op onze toekomst
416 - Nostalgie naar de E.E.G.
409 - Nederland wereldwijd handelspartner, ook van communistisch Vietnam
407 - Cruciale Europese verkiezingen
420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag
378 - Dertig jaar na 'Maastricht' is Europa toe aan een nieuwe sprong voorwaarts
306 - De gevoelige geopolitieke relatie met China
299 - Dramatische verschuivingen in de wereldpolitiek. Europa heeft eindelijk een telefoonnummer
32 - Churchill en Europa: biografen Andrew Roberts en Felix Klos
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:30:07 – Deel 2
00:55:57 – Deel 3
01:20:00 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.
The AI-powered Podcast Player
