Appèl

Wij laten ons niet meer uitwonen! Dat was een van de slogans tijdens de woonprotesten afgelopen jaar, waarin duizenden mensen in verzet kwamen tegen de torenhoge huizenprijzen en de jarenlange wachtlijsten voor een huurwoning. De wooncrisis is zo groot dat het nieuwe kabinet zelfs weer een minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening heeft aangesteld. Die heeft onder meer de schone taak om te zorgen voor 100.000 nieuwe woningen per jaar. Maar welke woningen zijn er precies nodig? Waar moeten ze komen te staan? En hoe zorgen we ervoor dat fatsoenlijk wonen weer voor iedereen bereikbaar is? Hierover praten Daniël Schut en Suzanne van den Eynden met Marja Elsinga, hoogleraar Housing institutions and governance aan de TU Delft, en Reimar von Meding, directeur van KAW Architecten dat twee onderzoeken publiceerde met de titel Ruimte zat in de stad.

De kwaliteit van het onderwijs in Nederland laat te wensen over. Vooral de leesvaardigheid van vijftienjarigen holt achteruit, zo laat vergelijkend internationaal onderzoek zien. Hoe komt het dat Nederlandse scholen steeds slechter presteren, en vooral: wat is er nodig om die dalende trend te keren? Hierover praten Daniël Schut en Suzanne van den Eynden in deze aflevering van Appèl met Carla Haelermans, hoogleraar onderwijseconomie aan Maastricht University. Zij onderzoekt onder meer hoe de effectieve inzet van ICT de onderwijskwaliteit en de kansengelijkheid kan verbeteren.

Voor menig lokaal politicus hét grote dilemma: de klimaatopgave is enorm, maar burgers zitten niet te wachten op windmolens en zonneparken die nodig zijn voor de energietransitie. Inspraak van bewoners is echter cruciaal voor een democratisch en rechtvaardig klimaatbeleid. Hoe krijg je binnen je gemeente toch de handen op elkaar voor klimaatmaatregelen die letterlijk dichtbij de achtertuin van burgers komen? Met andere woorden: hoe krijg je mensen warm voor windmolens? Hierover praten we in deze aflevering van Appèl met Sanne Akerboom, gepromoveerd op burgerparticipatie in overheidsbesluitvorming voor klimaat- en energiebeleid; en Niek Mouter, onderzoeker aan de TU Delft, die een methode ontwikkelde voor internetraadpleging die burgers op de stoel van beleidsmakers zet.

In haar proefschrift 'Omwille van fatsoen. De staat van menswaardige zorg' beschrijft Willemijn van der Zwaard hoe ‘de mens’ in de verzorgingsstaat steeds meer uit beeld is geraakt, met 'institutionele vernedering' tot gevolg. Van der Zwaard, projectleider bij zorginstelling Reinaerde, onderzocht welk mensbeeld centraal stond in de decentralisaties van de verzorgingsstaat in 2015, die juist als doel hadden de zorg dichter bij de burger te brengen. In deze aflevering van Appèl legt zij uit wat er volgens haar mis is gegaan, en wat er nodig is om de verzorgingsstaat weer menselijk te maken.

Democratie lijkt steeds minder vanzelfsprekend. In veel westerse landen staat de rechtstaat onder druk, viert het wantrouwen hoogtij en neemt de maatschappelijke polarisatie toe. Populisten en autoritaire leiders spinnen hier garen bij en zagen zo aan de poten van de liberale democratische rechtsorde. Voordat we echter direct op de barricades springen om de democratie met hand en tand te verdedigen, moeten we ons volgens politiek filosoof Donald Loose eerst afvragen: hoe moet een democratie er precies uitzien? In deze aflevering van Appèl spreekt Daniël Schut met Donald Loose over de toekomst van de democratie en het liberalisme, naar aanleiding van Loose's nieuwe boek Democratie op wankele bodem.

Om de verdere opwarming van de aarde te beperken, moeten we niet alleen anders gaan handelen maar ook anders denken. Dat betoogt onderzoeker, beleidsadviseur en kunstenaar Dorine van Norren in deze aflevering van Appèl. Het westerse wereldbeeld dat gebaseerd is op onder meer economische groei, individueel welzijn en de dominantie van de mens over de natuur, is volgens haar niet voldoende om de aarde te redden. Om klimaatverandering en de groeiende ongelijkheid te lijf te gaan, zouden we vaker te raad moeten gaan bij filosofieën uit het mondiale zuiden zoals Ubuntu, Buen Vivir en bruto nationaal geluk.

De beschamende Toeslagenaffaire en de schadeproblematiek in Groningen als gevolg van de gaswinning zijn nationale crises, die een andere aanpak vergen dan bij andere problemen. Dat zegt Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen, die onderzoek doet naar klachten van burgers over de overheid en adviseert hij hoe het vertrouwen kan worden hersteld. “De houding bij de overheid is: bewijs eerst maar dat je geen fraudeur bent, dan praten we verder met je. Dat moet worden omgedraaid.”

Op 16 maart mogen we weer naar de stembus, deze keer voor de gemeenteraadsverkiezingen. Verkiezingen die doorgaans wat minder ideologisch geladen lijken – immers, de lokale politiek moet er toch vooral voor zorgen dat de straatverlichting het doet en loszittende stoeptegels worden gerepareerd. Of is er toch een rol weggelegd voor ideologie in deze op het eerste gezicht zo praktische politiek? Daarover praten we met Josette Daemen, politiek filosoof aan de Universiteit Leiden, en Dirk-Jan van Vliet, liaison Lokale Politiek & Vereniging bij de Van Mierlo Stichting en kandidaat-raadslid voor D66 in Utrecht.

Nederlandse vrouwen werken nog altijd minder uren dan mannen, als het om betaald werk gaat. In hoeverre is dit een probleem? Welke economische risico's brengt dit met zich mee? Welke gevolgen heeft dit voor de kansengelijkheid op de arbeidsmarkt? En welke rol spelen overheersende ideeën in de samenleving, bijvoorbeeld over de verdeling van zorgtaken? Over deze vragen spreken we met Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS, en Laura de Vries, wetenschappelijk medewerker bij de Mr Hans Van Mierlo Stichting en afgestudeerd op diversiteit in organisaties.

Waar je bent geboren, beïnvloedt nog altijd je kansen in het leven. Wat moet er gebeuren om die kansenongelijkheid voor eens en voor altijd aan te pakken? Welke rol speelt onderwijs hier precies bij? En wat kan de lokale politiek doen om ervoor te zorgen dat iedere inwoner zich maximaal kan ontwikkelen? Over deze vragen gaan we in gesprek met Fonda Sahla, tot voor kort gemeenteraadslid in Den Haag en nu Tweede Kamerlid namens D66.